اشاره: امام عصر (عج) تجلّي رحمت واسعه‏ي حق است. بايد نمودها و جلوه‏هاي محبّت و مهر او را به همه‏ي انسان‏ها، به ويژه دوستداران آن امام نشان داد.
بررسي اين نمونه‏ها، در شرايط امروز و براي انسان خسته‏ي معاصر، از اهمّيّت مضاعفي برخوردار است؛ چه اين كه بسياري، به جاي مهر، بر قهر آن امام همام تأكيد ورزيده‏اند.
در يك بررسي كوتاه، بيست و شش نمونه از محبّت‏هاي آن كاروانْ سالار قبيله‏ي مهر را برشمرده‏ايم و آن‏ها را در سه عنوان ((ياد)) و ((مدد)) و ((ديدار))، جمع‏بندي كرده‏ايم.
السلام عليكَ أيّها الرحمة الواسعة.(1)
إن رحمة ربكم وسعت كلَّ شئ و أنا تلك الرحمة.(2)
اللهم هب لنا رأفته و رحمتَهُ و دعاءه و خيره.(3)
و اشفق عليهم من آبائهم و أُمّهاتهم.(4)

اشاره: بي‏شك، شناخت امام و حجت هر زمان، ارزش حياتي دارد. اين شناخت، ابعاد گوناگوني دارد. يكي از گونه‏هاي شناخت، مربوط به شكل ظاهري حضرت‏عليه السلام است.
نوشتار حاضر، با كاوش در روايات فراوان و دسته‏بندي آن‏ها، چهره‏ي حضرت را نمايانده است.
((يا بُنَيَّ اذْهَبُوا فَتَحسَّسوا من يوسفَ وأخيه ولاتَيْأسوُا مِن رَوحِ الله إِنَّهُ لايَيْأَسُ من رَوحِ الله إلاّ القومُ الكافرون))(1)

مقدمه‏
بي شك، شناخت امام و حجّت هر زمان، داراي اهمّيّت و ارزش فراواني است. اين اهمّيّت، به قدري است كه نشناختن امام، مساوي با بي ديني و جهالت است. نبي گرامي اسلام‏صلي الله عليه وآله از آغاز رسالت خويش، اهمّيّت معرفت به امام هر عصر را بيان فرمود. ايشان، در حديثي كه فريقين نقل كرده‏اند، فرموده است:
مَنْ ماتَ و لمْ يعرفْ إمامَ زمانِهِ مات ميتةً جاهليةً؛(2)
كسي كه بميرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهليّت مرده است.
از سوي پيامبر و ائمه‏ي اطهارعليهم السلام به تناسب عقل و فهم مردم، دستورها و روش‏هاي مختلفي براي شناخت امام‏عليهم السلام رسيده است. بعضي از براهين، عقلي، و برخي، استدلال‏هاي قرآني و روايي است. همه‏ي اين راه و روش‏ها، احتياج به علم و آگاهي و بلكه براي تشخيص صحيح، احتياج به تخصّص در آن رشته‏ها دارد، در حالي كه امام، امام همه‏ي اقشار جامعه است و طبيعتاً، عدّه‏ي زيادي از افراد جامعه، قدرت استفاده از اين روش‏ها را ندارند، لذا براي آن كه آنان نيز بتوانند امام خود را بشناسند، راهي ساده نيز بيان شده است. آن راه ساده، استفاده از علائم ظاهري و حسّي است.

اشاره: انتظار آمادگي است در معرفت و احساس و رفتار آدمي. معرفت به امام عشق به او را در دل مي‏آورد و زمينه‏ساز تحول در رفتار و عمل آدمي مي‏شود و او را لايق درآمدن به خيمه‏ي امام مي‏كند.
مهدي‏باوران و مهدي‏ياوران، بر اساس فرهنگ انتظار، مهندسي اجتماعي خود، و هندسه فكري مهدويت را در سه محور ((رغبت اجتماعي))، ((شكايت اجتماعي))، و ((استعانت اجتماعي)) پايه‏ريزي و پي‏گيري مي‏كنند تا در زمره‏ي زمينه‏سازان ظهور آن حضرت قرار گيرند.
دوستان اهل بيت، گاهي در تصوّر خويش مي‏پندارند كه ما از ديدار امام خود محروم هستيم و توفيق، ما را يار و ياور نگشته است و باخود، نجوا كنان، مي‏گويند: اي كاش، محضر امام را درك مي‏كرديم و با درك حضور او و كسب بي واسطه معارف از آن جناب، سعادت دنيا و آخرت را به آغوش مي‏كشيديم.
آه و ناله‏ي آنان، به گونه‏اي بلند است كه تمامي مشكلات را در همين مي‏ديده و مي‏دانند و از همين روست كه اوج همّت آنان، ((رؤيت)) جمال دل آراي او گشته و در طلب او هستند و براي ((ديدن)) او، حاضرند جان خود را تقديم كنند.
تب و تاب آنان؛ توان را از آنها ربوده است و با خلوت‏ها و اشك‏ها و اشعار جان سوز، همراه ساخته است.
آنان، اين گونه، با خود، ((فرهنگ انتظار)) را مشق مي‏كنند و چشم به راه آن يوسف سفر كرده هستند.
بحث در آن است كه ((انتظار))ي كه اين همه از آن داد سخن رفته است، آيا تمامي كار كردش به همين ميزان است و به همين قلمرو ختم مي‏شود؟ يا آن كه فراتر از اين‏هاست؟

اشاره: انديشه‏ي ساختن مدينه‏ي فاضله كه در آن، شهروندان، فضيلت محور و ارزش مدار، زندگي كنند، از ديرباز، ذهن‏هاي متفكّران و دل سوزان بشر را به خود مشغول كرده است. هر كدام از اين متفكّران و... براي رسيدن به آن جامعه‏ي آرماني، راه حل هايي را ارايه كرده‏اند.
اين نوشتار، ديدگاه ممتاز شيعه را براي تحقّق دادن به آرمانشهر موعود بيان كرده است. راهكارهاي شيعه، موقف حياتي ((بعثت))، ((غدير))، ((ظهور)) است.
انسان، براي رسيدن به آن جامعه‏ي آرماني به قانون الهي (وحي) و تفسير معصومانه (غدير) و مديريّت معصوم (ظهور) نياز دارد.
انديشه‏ي ساختن مدينه‏ي فاضله كه در آن، شهروندان، فضيلت محور و ارزش مدار زندگي كنند و زمينه‏ي بسط و توسعه‏ي معنويّت و صلح و صفا و پاكي را - كه به رشد و تعالي انسانيّت مي‏انجامد - براي آنان آماده كند، از دير باز، در ذهن همه‏ي متفكران و مصلحان و دل سوزان جامعه‏ي بشري، مطرح بوده و هر كدام، به فراخور افق فكري خويش، طرحي در انداخته و الگويي را پيشنهاد كرده است. اين كه ((راه صلاح و بالندگي انسان چيست و كجا است؟)) و ((چه گونه انسان مي‏تواند مدينه‏اي را كه در آن، قابليّت‏ها و استعدادهاي خويش را به فعليّت برساند و جامعه‏اي در خور زندگي انسان و عاري از هر گونه جدال و بي عدالتي و مملو از خوبي و صلح و پاكي، بسازد؟))، سؤالاتي است كه جواب‏ها و راه حل‏هاي متنوّع و مختلفي در مكاتب فكري گوناگون گرفته است.
مكتب تشيّع، با نگاهي ژرف و واقع بينانه به حقيقت انسان و نوع نيازها و استعدادهايش، براي به سامان رسيدن امور و پديد آمدن جامعه‏ي آرماني موعود، طرح نويي در انداخته و راه ممتازي را ارائه داده است.
ما، در اين نوشتار، دكترين حكومت مهدوي را - كه مسير تحقّق و صراط مستقيم آن با گذر از سه موقف حياتي - ((بعثت))، ((غدير)) و ((ظهور)) انسان را به بهشت موعود و تحقّق آن مدينه‏ي فاضله هدايت و رهنمون مي‏سازد - ارائه مي‏كنيم و از نوع ارتباط و تعامل اين سه مهم با هم و اضطرار بشر به آن‏ها در تشكيل آن جامعه‏ي موعود، تحليلي ارائه مي‏دهيم.

اشاره: يكي از مهم‏ترين اصل‏هاي شيعه كه استمرار تعليمات ناب اسلامي را در جوامع اسلامي، سبب شده است، ايده‏ي مهدويّت است.
ايده‏ي مهدويّت را از ديدهاي گوناگوني مي‏توان بررسي كرد. يكي از آن ديدها، تحليل اين عقيده از منظر جامعه شناختي است.
اين نوشتار، آثار جامعه شناختي عقيده به منجي جهان را در سه بُعد ((ديني - اجتماعي))، ((تربيتي - اجتماعي))، ((سياسي - اجتماعي)) بررسي كرده است.

مقدمه‏
يكي از مهم‏ترين اصل‏هاي انديشه‏ي تشيع كه در عصر غيبت، استمرار تعليمات ناب اسلامي و شيعي را در جوامع مسلمان سبب شده و راه پيش روي بشريّت و آينده‏ي آنان را تا پايان تاريخ روشن ساخته، اصل اصيل مهدويّت است. اين اصلِ اميد بخش، حركتي است از سرچشمه‏ي توجّه به امام و هادي و راهبري زنده و آسماني امّا در پسِ پرده‏ي غيب.
با تمسّك به اين اصل روشن، مؤمنان و مسلمانان، هرگز، در دنياي مدرن و صنعتي و بي خدايي معاصر، تنها و سرگشته نمي‏مانند و در هر فتنه و مصيبتي - آن گونه كه در بيانِ زيباي روايات آمده است - به حصن حصين اين انديشه‏ي الهي (انتظار فرج) پناه مي‏برند و براي حلِّ مشكلات فردي و اجتماعي خود از آن يارِ غايب از نظر، چاره‏جويي مي‏كنند.
اينك، در دنيايي كه در آن، حكّام و سياست‏مداران، در پي اجراي دستورها و فرمان‏هاي الهي نيستند، بلكه مي‏خواهند هر چه بيش‏تر به مطامع مادّي خويش دست يابند، انديشه‏اي كه مي‏تواند به معناي واقعي كلمه ((منجي)) و نجات بخش بشريت از آلام بي خدايي و افسردگي باشد، همانا انديشه‏ي مترقّي ((مهدويّت)) است.
پرداختن به اين انديشه و كاويدن زواياي گوناگون آن، انديشه‏ي احياي مجدّد دين در عصر كفر را به ارمغان مي‏آورد.
آن چه ضرورت پرداختن به‏اين مبحث مهم را دو چندان مي‏كند، لزوم تدارك تئوريك براي حكومت ديني جمهوري اسلامي ايران است. حكومت ديني ما بر طرح تئوريكِ ((تبيين و ترويج فرهنگ مهدويّت)) و پژوهش در عرصه‏هاي گوناگون مرتبط به اين امر، متولّد شده است.
در تبيين تأثيرهاي اجتماعي اعتقاد به مهدويّت بر جامعه، ابتدا مي‏توان دو نوع كلي تأثير اجتماعي را بازشناسي كرد. نوع يكم ((تأثير غير مستقيم)) بر جامعه است.