مقدمه‏
 مكتب شيخيّه (كشفيه - پايين سري) در اوايل قرن 13 ه .ق به وسيله احمد بن زين الدين معروف به ((شيخ احمد احسايي)) (1166 - 1241 ق) پديد آمد. مكتبي كه نه تنها خود دستخوش تحولات زياد گرديد؛ بلكه باعث به وجود آمدن تحولات بسيار ديني و اجتماعي و حتي نظامي در كشور ايران شد و بذر بابيت و بهائيت پاشيده گرديد.
 شيخ احمد احسايي، گرچه در حوزه‏هاي علوم ديني حضور داشت؛ اما كمتر به درس اساتيد حاضر مي‏شد و مدعي بود كه در فراگيري علوم، شاگرد كسي نبوده و تنها آنچه را مي‏داند از راه خواب به دست آورده است. شاگردان او نيز اين ادعا را درباره استاد خود تصديق مي‏كردند.(1) اين نكته به رغم آن كه حكايت از نوعي بلوغ و رشد فكري دارد، مي‏تواند نشانگر نقطه ضعفي نيز باشد؛ زيرا برخي از علوم و معارف، چيزي نيستند كه در قالب الفاظ و مفاهيم قرار گرفته و هر كسي بتواند بدون استاد آنها را به دست آورد. همان طور كه در مورد فلسفه و عرفان هميشه تذكر داده‏اند كه خواندن اين درس‏ها، بدون استاد موجب زحمت براي خود و ديگران مي‏گردد. پيروان شيخيه، چنان در حق شيخ احمد مبالغه كرده كه ادعا نموده‏اند: ((شيخ خدمت حضرت حجّت(عج) رسيده است.(2) اين در حالي است كه حتي برخي از بزرگان، به انحراف و بلكه تكفير شيخ احمد، حكم داده‏اند.
 

مقدمه‏
 در شماره پيش، دو مورد از محورهاي آسيب‏شناسي تربيتي مهدويت مطرح گرديد. در يكي از اين محورها، از دو آسيب، تحت عنوان حصاربندي و حصارشكني و از حالت سلامت، تحت عنوان مرزشناسي بحث شد. در محور ديگر، آسيب‏ها با عنوان كمال‏گرايي (غيرواقع‏گرا) و سهل‏انگاري و حالت سلامت با عنوان سهل‏گيري مورد بحث قرار گرفت.
 اكنون، در ادامه، به بررسي محورهاي زير خواهيم پرداخت:
 3. آسيب‏ها: گسست و دنباله‏روي؛ سلامت: هدايت.
 4. آسيب‏ها: مريد پروري و تكروي؛ سلامت: امامت.
 5. آسيب‏ها: قشري‏گري و عقل‏گرايي؛ سلامت: عقل‏ورزي.
 6. آسيب‏ها: خرافه‏پردازي و راززدايي؛ سلامت: حق‏باوري.
 7. آسيب‏ها: انحصارگرايي و كثرت‏گرايي؛ سلامت: حقيقت‏گرايي مرتبتي.

نوشته حاضر، تقرير سلسله درس‏هاي ((حديث‏شناسي مهدويت)) از استاد شيخ نجم الدين طبسي است كه در ((مركز تخصّصي مهدويّت)) وابسته به بنياد حضرت مهدي موعود (عج) در قم، براي جمعي از طلاّب و دانش پژوهان ارايه شده است. از تلاش برادر حجت الله خسروي (از دانش‏پژوهان كوشاي اين دوره) در تدوين اين درس‏ها، سپاسگزاري مي‏شود.
 
 بررسي روايتي درباره مادر امام زمان(عج)
 يكي از روايت‏هاي بسيار شايع، قضيّه حضرت نرجس خاتون، مادر امام زمان(عج) است. ما، در آغاز، فشرده اين داستان و برخي از منابع آن را نقل مي‏كنيم و سپس به بررسي دو تن از افرادي مي‏پردازيم كه در نقل اين قضيّه، نقش اساسي داشته‏اند و در پايان نيز به اشكال‏هايي كه از نظر دلالي و سَنَدي به اين روايت وارد شده است، خواهيم پرداخت.
 

مقدمه‏
 انديشه غيبت امام عصر (عج) و تبيين علت وقوع آن و روشن ساختن ابعاد اين حادثه مهم الهي و زدودن ابهامات از چهره تابناك آن، تأليف كتاب‏هاي بسياري را به دست دانشمندان قرن‏هاي نخستين از فرقه‏هاي مختلف اسلامي سبب شده است. متأسفانه از اين كتاب‏هاي بسيار، تنها اندكي در گذر زمان از گزند حوادث رهيده و به دست ما رسيده است. از ديگر مصادر اين بحث، جز نامي در كتب فهارس: همچون فهرست نجاشي (معروف به رجال نجاشي) و فهرست شيخ طوسي ديده نمي‏شود. با اين همه با باز كاوي آثار موجود، مي‏توان دريچه‏اي به كتب از دست رفته گشود و اين مهم وابسته به تنقيح مباني سبك جديدي از مباحث رجالي و كتابشناختي است كه از آن با نام ((منبع‏يابي)) مي‏توان ياد كرد.
 راقم سطور سال‏هاست كه به اهميت اين گونه مباحث پي برده، تلاش‏هاي گسترده‏اي در تبيين ابعاد نظري و تطبيقي اين بحث، انجام داده است كه اميدوارست توفيق تنظيم و نشر اين بحث‏ها نصيب وي گردد. نخستين سلسله اين مقالات، با نام ((الكاتب النعماني و كتابه الغيبة)) در سال 1419 در شماره سوم مجله علوم الحديث نشر يافت(1). مقاله حاضر ترجمه و تحرير مجدّد اين مقاله است. در اين تحرير، اين مقدمه و مطالب بسياري در متن افزوده شد و تغييراتي در مطالب آن به عمل آمد، لذا اين تحرير كاملتر از تحرير عربي مقاله به نظر مي‏رسد.

ميان امام مهدي(ع) و حضرت مسيح(ع)، از جهات متعددي ارتباط است. يكي از اين موارد، مادر بزرگوار آن امام است.
 در روايتي از پيامبر(ص) اين گونه آمده است:
 مهدي ازفرزندان من است. صورتش مانند ماه منير مي‏درخشد. رنگ رخسارش عربي و قد و قامتش اسرائيلي است.(1)
 دراين حديث، اشاره‏اي ضمني هست كه مهدي(ع) ازمادرش، ويژگي‏هاي قد و قامت بني‏اسرائيل رابه ارث مي‏برَد.
 نگاشته‏هاي اماميه، تأكيد دارد كه مادر امام مهدي(ع)، بانو ((مليكا)) است كه نام حقيقي‏اش راپنهان كرد و به اسم ((نرجس)) شناخته وخوانده شد.اويكي ازشاهزادگان قصر امپراتوري قسطنطنيه در روم بود.
 در اين قسمت از بحث، آن چه را استاد سعيد ايوب در كتاب ارزش‏مندش ((عقيدة المسيح الدجال)) نوشته و مربوط به موضوع است، بيان مي‏كنيم:
 جبهه‏اي كه رو در روي دجال و پيروان و مردان مرتدّ كليسا مي‏ايستد، اسلام است. فرمانده اين جبهه، مهدي منتظر است.
 پيامبر مي‏فرمايد: ((مهدي، همنام من است)). آيا صاحب اين نام كه در انجيل كنوني است، با نشانه‏هايي كه برايش گفته‏اند، همخوان است؟
 در سِفْر رؤيا آمده است: ((نام فرمانده‏اي كه جنگ‏هاي آخر زمان را رهبري مي‏كند، امين صادق است)).(2)

تاريخ زندگاني امام مهدي(ع) در عصر غيبت كبري‏
 اولين قلمرو براي بحث درمقطع تاريخي عصر غيبت كبري(1)، تاريخ زندگاني و سيره يگانه يادگار زهراي اطهر و علي مرتضي، حضرت خاتم الاوصياء، حجّة بن الحسن العسكري(ع) است؛ او كه وليّ خدا، صاحب عصر، امام زمان، فرمانرواي به حق و راستين و خليفه خدا و رسول او بر جن و انس مي‏باشد.
 با توجّه به چالش‏هاي ياد شده در پنجمين بحث مقدماتي و با توجّه به رسالت اين بحث تاريخي، ناگزير هستيم كه زمينه سازي‏هاي قرآن، پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) را براي ورود مسلمين به عصر غيبت كبري در نظر بگيريم تا بتوانيم زمينه‏هاي آن را در دوران غيبت صغري مورد مطالعه محققانه قرار دهيم.
 اين زمينه سازي‏ها را با توجّه به مجموعه شرابط فرهنگي، اجتماعي، سياسي و ديني حاكم بر آن دوران و در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، و با توجّه به اهداف كلان و اساسي براي امامت حضرت مهدي(ع)، بايد مطالعه و بررسي كرد.
 از آن جايي كه حلقه وصل اين امام با مسلمين و پايگاه اصلي آن حضرت، شيعيان مي‏باشند؛ بايد با وضعيت آنان در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، آشنا شويم تا به يك ارزيابي واقع‏گرايانه نائل گرديم.
 پس بايد رهنمودها و زمينه سازي‏هاي حضرت مهدي(ع) و سپس مطالعه برخوردها و عكس العمل‏هاي شيعيان و غير آنان در روزهاي اوليه قطع ارتباط رسمي با آخرين امام معصوم(ع)، مورد بررسي قرار گيرد.
 بحث ياد شده در اين قلمرو، با زاويه ديدي كه ويژه  ...

تاريخ زندگاني امام مهدي(ع) در عصر غيبت كبري‏
 اولين قلمرو براي بحث درمقطع تاريخي عصر غيبت كبري(1)، تاريخ زندگاني و سيره يگانه يادگار زهراي اطهر و علي مرتضي، حضرت خاتم الاوصياء، حجّة بن الحسن العسكري(ع) است؛ او كه وليّ خدا، صاحب عصر، امام زمان، فرمانرواي به حق و راستين و خليفه خدا و رسول او بر جن و انس مي‏باشد.
 با توجّه به چالش‏هاي ياد شده در پنجمين بحث مقدماتي و با توجّه به رسالت اين بحث تاريخي، ناگزير هستيم كه زمينه سازي‏هاي قرآن، پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) را براي ورود مسلمين به عصر غيبت كبري در نظر بگيريم تا بتوانيم زمينه‏هاي آن را در دوران غيبت صغري مورد مطالعه محققانه قرار دهيم.
 اين زمينه سازي‏ها را با توجّه به مجموعه شرابط فرهنگي، اجتماعي، سياسي و ديني حاكم بر آن دوران و در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، و با توجّه به اهداف كلان و اساسي براي امامت حضرت مهدي(ع)، بايد مطالعه و بررسي كرد.
 از آن جايي كه حلقه وصل اين امام با مسلمين و پايگاه اصلي آن حضرت، شيعيان مي‏باشند؛ بايد با وضعيت آنان در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، آشنا شويم تا به يك ارزيابي واقع‏گرايانه نائل گرديم.
 پس بايد رهنمودها و زمينه سازي‏هاي حضرت مهدي(ع) و سپس مطالعه برخوردها و عكس العمل‏هاي شيعيان و غير آنان در روزهاي اوليه قطع ارتباط رسمي با آخرين امام معصوم(ع)، مورد بررسي قرار گيرد.
 بحث ياد شده در اين قلمرو، با زاويه ديدي كه ويژه  ...

 ((فرهنگ عاشورا))، پيوندي عميق و ارتباطي ناگسستني با ((فرهنگ انتظار)) دارد. واقعه عاشورا، زمينه‏ساز و مقدمه ظهور امام عصر (عج) است و معارف و حكمت‏هاي جاودان آن، در ((ظهور مهدي موعود)) متجّلي است. با بررسي و دقّت، در حديث قدسي ((زيارت عاشورا)) و ((زيارات مربوط به امام زمان (عج)، در مي‏يابيم كه ((نينوا))، معبر ((انتظاراست)) ؛ يعني، براي رسيدن به ظهور مهدي موعود، بايد از گذرگاه كربلا عبور كنيم. زيارت عاشورا نيز در واقع، تحليلي براي معبر بودن نينوا براي انتظار است. درس‏ها و پيام‏هاي عاشورا، چراغ‏هاي فرا راه شيعيان است تا با ديدي روشن و بصيرتي افزون، منتظر ((ظهور)) باشند و آماده قيام و مبارزه شوند. ((السلام عليك يا ثار الله و ابن ثاره و الوتر اثوتور؛(1)سلام بر تو اي خون خدا و فرزند خونش، واي تنهاي رها شده))
 حسين(ع)، خون خدا است كه در ((عاشورا)) به جوشش در آمد و به شريان تاريخ انسان و اسلام، حركت و حيات بخشيد. اين خون خدا از دشت گلگون نينوا، قلب‏هاي مؤمنان و عاشقان را به تپش درآورد و چنان آتش و شرري به جان‏ها زد كه هرگز سردي و خاموشي نخواهد داشت: ((انّ لقتل اگ‏سغ حرارة ص قلوب اثؤمنغ لاتقَد ابداً))(2). اين رود جاري خون خدا، از آن دشت خونبار، براي هميشه قلب تاريخ را سيراب، زنده و متحرك خواهد ساخت و هرگز نخواهد گذاشت جهل و ناداني‏ها - هر چند مدرن - و حيرت در ضلالت و گمراهي، بندگان خدا را نابود سازد؛ بلكه سرور شهيدان تاريخ، جان خويش را در راه خدا بذل و بخشش كرد؛ تا بندگان او را از تمامي جهالت‏ها و سرگرداني‏ها رهايي بخشد: ((و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من اكهالة و حفة الضلالة))(3). و اين شور آفرينيِ آن اسوه عشق و آزادگي، هيچ خاموشي ندارد و اين حرارت حسيني، سرد يا منحرف نمي‏شود. دشمنان او، بارگاه نوراني‏اش را تخريب كردند و قبر مطهرش را به آب بستند؛ زائرانش را شهيد كردند و دست و پاي آنان را بريدند ... ولي نتوانستند اين ((گرمي و عشق)) و ((شور و شعور)) را از بين ببرند.

مقدمه
 از نواي غريبانه استغاثه امام حسين(ع)، سال‏ها و قرن‏ها مي‏گذرد، اما انعكاس آن را مي‏توان در لحظه لحظه تاريخ به گوش جان شنيد، اين فرياد نه تنها رو به خاموشي و افول نگذاشته، بلكه هر روز رساتر و پرصلابت‏تر، خروش وجوشش آزادگان عالم را افزوده است.
 گويا امام حسين (ع) سال‏ها و قرن‏ها چشم به راه دوخته و به انتظار نشسته است؛ تا امام عصر (عج)، ندايش را پاسخ گويد؛ پرچم بر زمين مانده‏اش را به دوش گيرد؛ داغ‏هاي كهنه‏اش را التيام بخشد و آرمان‏هاي بلندش را لباس تحقق بپوشاند. روز ظهور، هنگام پاسخ به استغاثه مظلومانه امام حسين(ع) است و حضرت مهدي (ع) پاسخ دهنده آن. در اين گستره بي‏انتها و افق‏هاي دور آن، كسي به خروش و التهاب فرزندش كه براي رسيدن آن روز، گذر آرام آرام و جانكاه لحظه‏ها را به تماشا مي‏نشيند و روزها و سال‏ها را با چشمان منتظرش بدرقه مي‏كند وجود ندارد.
 به راستي چه رمزي مهر سكوتْ بر لبان بسته و چه سرّي در اين ميان رخ پنهان كرده است؟ چرا ياد امام حسين(ع) هميشه و همه جا، همراه و هم پاي ياد حضرت مهدي (ع) است؟ چرا هر جا سخن از حسين(ع) است، نام حضرت مهدي(ع) نيز رخ مي‏گشايد؟ چرا عاشورا روز ((ظهور)) است و ياد حسين (ع) آغازين كلام مهدي (ع)...؟
 اين گفتار مي‏كوشد گوشه‏هايي از اين ارتباط و پيوست را، از منظرهاي مختلف و در ابعاد گوناگون بررسي كند و فهرست وار آنها را در چهار بخش (همراه با قرآن، همراه با روايات، ادعيه و زيارات، تشرفات) و يك خاتمه برشمارد تا به عنوان دستمايه برخي از محققان و مبلغان و نيز ابزاري براي تحقيق و پژوهش بيشتر و مقدمه‏اي براي كشف زوايايي ديگر از حقايق نوراني حيات اين دو امام همام (ع) باشد. گرچه بررسي و تحليل اين پيوستگي‏ها و نيز نتايج و آثار آن، مجالي ديگر و فرصتي فراخ‏تر مي‏طلبد و گشودن گره اسرار اين پيوستگي‏ها، دل‏هايي راز دان و جان‏هايي آگاه از آن اسرار را مي‏طلبد.

مقدمه‏
 انسان در طول تاريخ، هيچ گاه از انديشه و رؤياي ((به زيستن)) فارغ نبوده و نگاه او همواره براي يافتن آينده‏اي بهتر و سامان يافته‏تر، دوخته شده است.
 با آن كه زورمداران و استضعاف گران، هميشه مخالفان رژيم خود را در هم مي‏كوبند، در بند مي‏كنند، به زندان مي‏اندازند، به خاك و خون مي‏كشند و مي‏خواهند از هر طريق ممكن موقعّيت خويش را حفظ كنند؛ اما مستضعفان به اميد رسيدن به روزي خوش - روزي كه به خواسته‏هاي مشروع خود برسند - زندگي را بر حاكمان ستمگر، سخت و تلخ ساخته و مسير تاريخ را عوض كرده‏اند. سياه پوست آمريكايي و آفريقايي قيام كرده حقوق خود را مي‏طلبند. مردم اندونزي، الجزاير و ايران بپا خواسته استعمار و استعمارگران را طرد مي‏كنند و به حيات آنها خاتمه مي‏دهند و فلسطيني‏ها به انتفاضه خود ادامه مي‏دهند.
 آرزوي به زيستن و داشتن زندگي آرام، با زندگي بشر عجين بوده و در طول تاريخ، از آن جدا نشده است. او همواره، به فكر چنان روزي بوده و آني از اين انديشه، جدا نشده است؛ گرچه هنوز در ايجاد چنان زندگي مطلوب و ايده آل خود، موفقيتي نداشته است.
 رؤياي مزبور در زندگي انسان، به گونه‏هاي مختلفي تبلور يافته و انديشمندان هر عصري، براي تعبير شدن آن، چاره‏ها انديشيده و آن را در قالب ((مدينه فاضله)) مطرح كرده‏اند كه در آن از نابساماني و دغدغه‏هاي جوامع موجود، اثر و نشاني نباشد. از مدينه فاضله افلاطوني گرفته تا مدينه فاضله فارابي، و از مدينه فاضله كمونيست‏ها و سوسياليست‏هاي تخيّلي و بهشت موعود آنان، گرفته تا مدينه فاضله عصر روشنگري و انسان‏مداري ... آنها به خيال خود بشر را از قيد و بند دين و آداب و تكاليف ديني آزاد نموده و انسان را محور همه چيز قرار داده‏اند و دين و مذهب انسانيت را پايه گذاري كرده‏اند.

در يك ره‏يافت توصيفي از ريشه‏ها و عوامل وقوع انقلاب اسلامي ايران، مي‏توان به مؤلّفه‏ها و گزاره‏هاي مختلفي اشاره كرد؛ مانند اسلام ستيزي رژيم پهلوي، گسترش فساد، ظلم و بي عدالتي، توسعه و نوسازي ناقص و نامتناسب، استبداد و اختناق مداوم، استبداد و سركوبي آزادي خواهان، عوارض حكومت تحصيلدار، استحكام باورها و اعتقادات ارزشي مردم و... .
 در اين ميان، يك عامل فكري و ايدئولوژيكي - كه از ديد تيز بين نظريه پردازان و نويسندگان داخلي و خارجي پنهان نمانده - مسأله ((غيبت امام زمان (عج))) و ((انتظار ظهور منجي عالم بشري)) است. به نظر آنان، اين باور و اعتقاد، زمينه‏ساز تغيير نگرش و رفتارهاي مردم ايران، تقويت بنيان‏هاي فكري و فرهنگي جامعه، گسترش روزافزون انديشه‏هاي اصلاح طلبانه، تلاش و كوشش براي تغيير و تحوّل، عدم پذيرش حاكميّت‏هاي سياسي، داشتن اميد و آرزو براي پيروزي در نهايت قيام و انقلاب عليه بي عدالتي‏ها و زمينه سازي براي انقلاب جهاني مهدي موعود، بوده است.
 فرضيه علمي قابل طرح در مورد انقلاب اسلامي ايران، اين است كه عوامل مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي، مذهبي در شروع و پيروزي انقلاب نقش داشته است. يكي از گزاره‏هاي اصلي و مورد قبول عده‏اي از نظريه پردازان انقلاب، عامل مذهب است كه در بطن آن، ((انتظار))، به وضوح ديده مي‏شود.
 نقش و تأثير اساسي ((انتظار)) در شكل‏گيري مباني فكري و ايدئولوژيكي انقلاب، غير قابل انكار و ترديد است.
 با توجّه به مؤلّفه‏هاي ظلم ستيزي انتظار، عدم مشروعيّت حاكمان سياسي، نصب عام فقيهان براي نيابت از امام عصر (عج)، اميد به اصلاح و تعالي جامعه و نابودي مظاهر ظلم و فساد، غصب حقّ حاكميت ائمه(ع)، محروميّت جامعه از فيض حضور امام، زمينه سازي براي تعجيل فرج و... مي‏توان گفت كه مسأله ((انتظار)) - به طور مستقيم يا غير مستقيم - محور فكري و رهبري انقلاب اسلامي بوده و نقش عمده‏اي در شروع و پيروزي آن داشته است.

در قسمت نخست، خبر جزيره خضراء، از نظر سند و دلالت و اشكالات مختلفي كه بر آن وارد بود مطرح گرديد. در اين قسمت، داستان ياد شده از نظر تاريخي مورد بحث قرار خواهد گرفت تا حقايق فزون‏تري درباره آن داستان بر همگان آشكار گردد.
 
 موقعيت تاريخي داستان‏
 1- سال 699 ه. ق‏
 نقل كننده اين داستان، مدّعي است كه در اين سال، خبر را از شخصي شنيده و سپس براي اطمينان، به نزد ((علي بن فاضل)) رفته تا خود بدون واسطه، خبر را از او بشنود.
 فرض مي‏كنيم كه واقعاً، اين ملاقات انجام شده باشد و ((فضل بن علي))، ((علي بن فاضل)) را ملاقات كرده باشد. بر اين اساس، بايستي سفر ((علي بن فاضل)) به اندلس، در حدود دهه‏هاي پاياني قرن ششم ه. ق صورت پذيرفته باشد چرا كه واقعه مذكور در زمان تحصيل ((علي بن فاضل)) بوده و علي القاعده با گذشت سال‏هايي، اين واقعه را براي ديگران نقل كرده است.
 
 ويژگي‏هاي تاريخي قرن ششم ه. ق‏
 دهه‏هاي پاياني اين قرن، دوران زوال و ضعف خلافت عباسي است و حكومت سلجوقي نيز كه در ظاهر، زير فرمان خلافت عباسي بود ولي عملاً همه شؤون آن را اداره مي‏كرد، رو به ضعف و فروپاشي نهاد.
 دولت عظيم سلجوقي، به دولت‏هاي متعدّد و درگير با هم تقسيم شد. اين وضعيت، از سويي زمينه عرض اندام بيش‏تر خلفاي عباسي را فراهم ساخت تا به فكر احياي اقتدار گذشته خويش باشند - كه البته ميسر نشد - و از سوي ديگر صليبيان را تحريك كرد تا بر بلاد اسلامي هجوم برند و طايفه مغول را نيز بر آن داشت تا به سرزمين‏هاي اسلامي دست اندازي كنند.(1)

هوالذي أرسل رسوله بالهدي و دين‏الحق ليظهره علي‏الدين كلّه ولو كره المشركون‏[توبه / 33]
 از موضوعات مهمّي كه هميشه بشر در ارتباط با آن بوده و منشأ بسياري از تحوّل‏ها قرار گرفته، موضوع دين و اَبعاد آن است. اين موضوع، از اَبعاد گوناگوني قابل بررسي است. آن چه در اين مختصر به دنبال آن هستيم، بررسي دين و چگونگي آن در عصر ظهور حضرت حجت، عجل الله تعالي فرجه الشريف، است .
 يكي از پرسش‏هايي كه هميشه در پيش روي متفكّران است، اين است كه ((آيا درزمان ظهور حضرت، احكام و قوانين جديدي از سوي آن وجود شريف بيان خواهد شد؟ آيا به جهت حكومت جهاني حضرت، دين، باساز وبرگي جديد و اصولي متناسب با آن زمان و قوانيني جديد  جلوه مي‏كند؟))
 آيا مي‏توان گفت، اكنون احكامي به حسب واقع وجود دارد كه مورد نظر خداوند تبارك و تعالي است و براي رشد و سعادت فرد و جامعه به آن‏ها نياز است و لكن تا زمان ظهور، به جهت وجود موانعي، به مرحله فعليّت نرسيده است، امّا با ظهور آن حضرت چنين احكامي از مرحله انشاء خارج شده و لباس فعليّت مي‏پوشد يا اين كه چنين چيزي مطرح نيست بلكه آن چه كه در زمان ظهور واقع مي‏شود، تنها، تحوّلي عظيم در مرحله اجراي احكام مقدّس اسلام و احياناً توسعه‏اي در برخي  از احكام محدود است؟
 پاسخ به اين پرسش مهم، نه تنها آگاهي انسان را نسبت به حقيقت دين در زمان ظهور روشن مي‏سازد، بلكه نتايج مهم و چشم‏گيري نسبت به برخورد عالمان و متفكّران با دين، در زمان قبل از ظهور دارد. در اينجا به برخي از آن‏ها اشاره مي‏شود:

برگزيده سخنراني استاد قرائتي رياست محترم هيئت امناي بنياد حضرت مهدي موعود(عج) در جمع دانش پژوهان دوره دوم مركز تخصصي مهدويت.
 
بسم الله الرحمن الرحيم اَلّلهُمِّ كُنْ‏ِ لِوَلّيِكَ اگْ‏ُجِّةِ بْنِ اگْ‏َسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَط ابائِهِ ص‏ هذِهِ السَّاعَةِ وَ ص‏ كُلِّ ساعَهٍ وَ لِيّاً وَ حافِظًا وَ قائِداً وَ نايِاً وَ دَليلاً وَ عَيْناً حَطَّ تُسْكِنَهُ اَرْضَكَ طَوْعاً وَ جَُتِّعَهُ فشا طَويلاً.
 از اين كه در محضر شما فضلا هستم بسيار خوشحالم، نكاتي، از باب تذكر و تجربياتي كه دارم خدمتتان عرض مي‏كنم، شايد مفيد واقع شد.
 حوزه علميه، چيزي كه كم دارد، حوزه كاري است؛ يعني، روحاني فاضل زياد داريم؛ امّا وقتي وارد يك جا مي‏شود و مي‏خواهد حرف بزند، تمرين و تجربه كم دارد. به همين جهت برنامه‏هاي ما در زمينه صادرات موفّق نبوده است؛ مثلاً افرادي كه به اسم عقيدتي - سياسي به پادگان‏هاي ارتش رفته‏اند، بايد دوره‏هايي در زمينه ارتباط با سربازان، نيروهاي دريايي، خلبانان و... ببينند. و هر يك دوره‏هاي خاص خود را دارد؛ همان طور كه پارچه شلوار، با پارچه عمامه فرق مي‏كند.
 بايد دوره‏هايي را بگذاريم كه چگونه براي بچّه‏ها قصه بگوييم؛ چگونه راجع به امامت حرف بزنيم؛ چگونه با وهابي‏ها بحث كنيم؛ چگونه درباره امام زمان صحبت كنيم. حوزه علميه نه تنها هيچ برنامه‏اي براي افرادي كه به جمكران مي‏آيند ندارد؛ بلكه نقشي هم در آمدن اين افراد به آن جا ندارد. البته اين نسلي كه به جمكران مي‏آيند، نسل آب بندي شده است؛ يعني، نسل بيست ميليوني آموزش و پرورش، دانشگاه و... كه بايد با آنان  كار كرد.

امروز وجود مقدس حضرت حجّت - ارواحنا فداه - در ميان انسان‏هاي روي زمين، منبع بركت، منبع علم، منبع درخشندگي، زيبايي و همه خيرات است.
 ...براي انساني كه داراي معرفت باشد، موهبتي از اين برتر نيست كه احساس كند، وليّ خدا، امام بر حق، عبد صالح، بنده برگزيده در ميان همه بندگان عالم و مخاطب به خطاب خلافت الهي در زمين، با او و در كنار او است؛ او را مي‏بيند و با او مرتبط است.(1)
 مهدي موعود (عج)، مظهر رحمت و قدرت حق و مظهر عدل الهي است و كساني كه بتوانند با اين كانون شعاع رحمت و تفضلات الهي، ارتباط روحي و معنوي برقرار كنند، در تقرّب به خداوند، توفيق بيشتري مي‏يابند؛ زيرا نفس توسّل و توجّه و ارتباط قلبي با آن حضرت، موجب عروج و رشد روحي و معنوي انسان مي‏شود.(2)
 ... يكي از آن خورشيدهاي فروزان، به فضل و كمك پروردگار و به اراده الهي، امروز در زمان ما به عنوان ((بقية اللَّه في ارضه))؛ به عنوان ((حجة اللَّه علي عباده))؛ به عنوان ((صاحب زمان)) و ((وليّ مطلق الهي در روي زمين)) وجود دارد. بركات وجود او، [و ]انوار ساطعه از وجود او، امروز هم به بشر مي‏رسد... اين خورشيد معنوي و الهي بازمانده اهل‏بيت(ع) است.(3)
 ولي عصر - صلوات اللَّه عليه - ميراثْ برِ همه پيامبران الهي است.(4)
 امام بزرگوار و عزيز و معصوم و قطب عالم امكان و ملجأ همه خلايق، اگرچه غايب است و ظهور نكرده، امّا حضور دارد.(5)
 امام زمان (عج) امانت و گوهر درخشنده عظيم آفرينش در ميان ما، امروز بي گمان بيش از هر زمان، متوجّه و مراقب اين ملّت است.(6)

استاد علي كوراني عاملي متولد جنوب لبنان (جبل عامل) مي‏باشد. ايشان در نجف، تقريباً ده سال در درس‏هاي آيت الله خوئي و شهيد صدر شركت كرده و سپس به عنوان وكيل آيت الله حكيم و آيت الله خويي به كويت عزيمت نمود. بعد از آن به لبنان مراجعت نمود و با پيروزي انقلاب اسلامي به ايران آمده و در تهران، در زمينه حركت‏هاي انقلابي در عراق و لبنان فعاليت داشت. هم اكنون نيز در قم مشغول فعاليت‏هاي تحقيقي مي‏باشد. برخي از تأليفات ايشان در مقوله مهدويت عبارتند از: ((عصر ظهور)) (عربي، فارسي)، ((الممهدون للمهدي(ع))) ، ((معجم احاديث الامام المهدي(ع))) (پنج جلد).
 
 انتظار: ضمن تشكر از قبول زحمت توسط حضرت عالي، در ابتدا، نظر خود را راجع به ويژگي‏ها و بايسته‏هاي يك مجله تخصصي بفرماييد.
  خطاب و موضوعات مجله تخصصي بايد با ديگر نشريات، فرق داشته باشد. بايد ببينيد مسأله مهدويت در جهان، چه گونه زنده است؟ مثلاً در فلسطين راجع به امام مهدي (عج) غوغا است و آنان منتظر حضرت هستند. بايد شما، ببينيد همين بچه‏هاي شهادت طلب حماس، جهاد و...، ارتباطشان با امام مهدي(عج) چيست؟
 بايد زندگي نامه كساني كه در جهان اسلام ادعاي مهدويت دارند يا ديگران معتقدند كه آنها ممهّد هستند (مثل بن لادن) را به دست آوريد. اگر مي‏خواهيد مجله شما فعال باشد، بايد رايزني فرهنگي در جهان داشته باشيد تا براي شما گزارش‏ها و موضوعات مختلف بفرستند.
 اگر مي‏خواهيد مخاطب شما جهاني باشد، بايد بدانيد در جهان نسبت به موضوع ((مهدويت)) چه مي‏گذرد؟ مثلاً حساسيت CIA نسبت به امام مهدي (عج) تا چه حدي است؟

يكم. امامت، خورشيد حيات بخشي است(1) كه شيعه با اعتقاد به آن گره خورده و راه خويش را در تاريخ آغاز كرده و از اسلام خلفا و كج راهه‏ها و بي راهه‏ها جدا نموده است. تولد، حيات، بالندگي و بقاي شيعه در گرو اين حقيقت بزرگ قرآني(2) و يادگار سترگ پيامبر (ص) است. رسول بزرگ اسلام آن‏قدر كه بر اين امر عظيم سفارش مي‏فرمود، به هيچ يك از امور ديگر سفارش نمي‏فرمود(3) و آن‏قدر كه براي اين مهم از نخستين روزهاي دعوت علني تا آخرين لحظات عمر مبارك خويش، در بستر بيماري گام بر مي‏داشت و اقدام مي‏كرد، براي هيچ كار ديگري اهتمام نمي‏ورزيد و زمينه سازي نمي‏كرد.
امامت، قلب تپنده شيعه و چراغ راه تشيع در گردبادهاي حوادث و ايام است. امامت، رمز وحدت و ركن اساسي دين و سرمايه عظيم تشيع است. امامت چراغ هدايت، كشتي نجات و امانت خدا بر روي زمين است. مي‏توان آن را پذيرفت و به عزّت و فوز و فلاح رسيد و مي‏توان از آن چشم پوشيد و در ذلّت، ضلالت و تحيّر فردي و اجتماعي روزگار گذراند.(4)
دوم. در ميان امامان شيعه، امام دوازدهم از ويژگي‏ها و امتيازهاي خاصي برخوردار است. او تنها كسي است كه تمامي جهان را از عدل و داد سرشار خواهد ساخت؛ همان گونه كه از ظلم و بيداد پر شده است. او كسي است كه پيامبر(ص) و همه امامان، از ساليان دور، آمدن او را بشارت مي‏دادند و با ياد او و دولت او، خود و شيعيان را آرامش مي‏بخشيدند. او كسي است كه بيني تمامي گردنكشان را به خاك خواهد ماليد و اسلام را فرا گير خواهد ساخت و بر جاي جاي اين عالم گلبانگ ((لا اله الا اللَّه، تمّد رسول اللّه)) را طنين انداز خواهد ساخت و بر اين كره خاكي حكومت واحد جهاني اسلام را بنيان خواهد نهاد.
سوم. امامت خاستگاه انقلاب اسلامي ايران است. رابطه امامت با انقلاب، رابطه ((والد)) و ((ما ولد))(5) و رابطه ريشه با برگ است. ريشه برگ را مي‏زايد و برگ ريشه را نيرو مي‏بخشد. انقلاب ايران هم‏چنان كه بر خاسته از اعتقاد به امامت است، امروز زمينه ساز قيام و حكومت امام مهدي (عج) است. نقش رهبري پيامبر گونه امام راحل (ره) و نقش عنصر معنويّت و فقاهت و نيابت از سوي امام زمان(عج) و در نتيجه ولايت پذيريِ مردم در پيروزي انقلاب، بر كسي پوشيده نيست.

با سلام و درود به پيش‏گاه مقدس مولود نيمه‏ي شعبان و آخرين ذخيره‏ي امامت، حضرت بقيّة اللَّه - ارواحنا فداه - و يگانه دادگستر ابدي و بزرگ پرچم‏دار رهايي انسان از قيود ظلم و ستم استكبار. سلام بر او و سلام بر منتظران واقعي او. سلام بر غيبت و ظهور او و سلام بر آنان كه ظهورش را با حقيقت درك مي‏كنند و از جام هدايت و معرفت او لبريز مي‏شوند.(2)

مهدويّت در تاريخ اسلام از قدمت و اهميت به سزايي برخوردار است. از اين رو، كتاب‏هاي متعدد و فراواني طي قرون گذشته، حتي قبل از ولادت آن حضرت و سال‏هاي اخير نوشته شده است كه هركدام، زوايايي از ابعاد مختلف و متعدد مهدويّت را مورد تأمل و امكان نظر قرار داده‏اند.

 از جمله كتاب‏هايي كه در دهه‏هاي اخير نوشته شده و افق جديدي را بر روي محققين گشوده است، كتاب تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم (عج) اثر محققانه‏ي دكتر جاسم حسين است. اين كتاب كه به حق، در نوع خود كم‏نظير است، به تاريخ سازمان وكالت و نقش آن در دوران غيبت صغري‏ مي‏پردازد.

 متأسفانه به نظر مي‏رسد اين كتاب آن گونه كه شايسته آن است در ميان دانش‏پژوهان و محققان ايران شناخته شده نيست. از اين رو، بسيار مناسب است كه به معرفي و نقد و بررسي آن پرداخته شود كه تتبع و تحقيق بيشتر را به عهده علاقه‏مندان مي‏گذاريم. البته جا دارد از مترجم اين كتاب، آقاي دكتر سيد محمد تقي آيت‏اللهي كه به حق، ترجمه‏اي قوي و روان را انجام داده‏اند، تقدير به عمل آيد.

 مترجم محترم در جاهاي مختلف در برخي پاورقي‏ها به نقد و بررسي اين كتاب پرداخته است. از جمله در صفحات 44، 46، 88، 113، 238، 239.

 اين كتاب كه توسط انتشارات امير كبير در قطع وزيري در دو نوبت به چاپ رسيده، مدت‏هاست كه نسخه‏هاي آن ناياب شده است. اميد است مسؤلان امر نسبت به تجديد چاپ اين اثر ارزنده اهتمام ورزند تا محققان به نحو احسن از اين اثر ارزشمند استفاده كنند.

مدخل: اصالت مهدويّت و ادعاهاي باطل‏