حجت‌اله مرادی

انسان، برگزيننده و انتخابگر است. يگانه موجودي كه به زيور عقل و منطق آراسته و از حق انتخاب، مسئوليت و قدرت قضاوت برخوردار است. او با تكيه بر سرانگشتان عقل و منطق و تدبير گره از مشكلات و مسائل و اسرار و رموز عالم مي‌گشايد. مسئوليت امانتي است الهي كه بر گُرده توانايي‌ها و حق انتخاب آدمي نهاده شده است. او بايد در هر امري انديشه كند و سره از ناسره بازشناسد و امور را به قياس نشيند و آن را كه ارزشمندتر و مفيدتر است بر تارك اختيار برگزيند.

نویسنده: دكتر محمدحسين جمشيدي

اشاره

نوشتار حاضر سومين مقاله از سلسله مقالات عمليات رواني در صدر اسلام است كه توسط آقاي دكتر محمدحسين جمشيدي در اين فصلنامه به زيورطبع آراسته مي‌گردد. در اين مقاله سيره پيامبر اعظم(ص) در دعوت كفار و مشركان به اسلام بررسي مي‌شود، پيامبري كه مگر به صداقت و راستگويي معروف نيست. براساس تعاليم مكتب نبوي، عمليات رواني اشاعه حقيقت است، در اين راستا، استراتژي عمليات رواني جمهوري اسلامي نيز - در جهاني كه وارونه‌سازي حقيقت به‌مثابه ابزاري متداول در عمليات رواني به‌كار مي‌رود - اشاعه سخن راست و حقيقت وقايع است. اين بررسي، مباني ديني، شرعي و عقلي استراتژي جمهوري اسلامي را درخصوص عمليات رواني تبيين مي‌كند. در پايان از تمامي صاحب‌نظران و منتقدان درخواست مي‌شود به منظور توسعه اين بحث و كشف و شناخت ريشه‌هاي نبوي رفتار سازمان عمليات رواني جمهوري اسلامي با ارسال مقالات وزين خود تداوم‌دهنده اين راه باشند.

نویسنده: حمزه زماني/ كامبيز علي‌محمدي

چكيده

انسان‌ها از آغاز كوشيده‌اند تا تصويري از زيستگاه خود در ذهن و سپس بر روي اشيائي چون سنگ, خشت, ‏پوست درختان و حيوانات و سرانجام كاغذ ترسيم كنند. با گذشت زمان, نقشه‌ها كاربردهاي متفاوتي يافتند كه ‏بسيار فراتر از تعيين موقعيت زيستگاه اجتماعي انسان‌ها بود. تعيين قلمروهاي سياسي, ترسيم جزئي‌ترين ‏عوارض و اشكال سطح زمين در قالب نقشه‌هاي توپوگرافي, زمين‌شناسي, تكتونيك, خاك‌شناسي و پوشش ‏گياهي, هواشناسي و دريانوردي, نقشه‌هاي گوناگون جمعيتي, شهري و ده‌ها نوع نقشه ديگر, همگي ‏بيانگر كاربردهاي مختلفي هستند كه نقشه‌ها در زندگي انسان دارند. البته, نقشه‌ها در لشكركشي‌ها‏ نيز اهميت بسيار ‏حياتي دارند كه انكارناپذير است. با اين حال, اين كاربرد نقشه نيز مورد نظر ما نيست. آنچه كه در اين مقاله ‏مي‌خواهيم بدان بپردازيم چگونگي استفاده از نقشه‌ها و سپس, تصاوير ماهواره‌اي در عمليات رواني و تبليغات ‏است. عمليات رواني يكي از شيوه‌هاي نويني است كه به لطف پيشرفت دانش و فناوري, درصدد غلبه بر حريف ‏بدون درگيري فيزيكي است. پيشرفت روزافزون علوم رايانه‌‌هاي و سامانه‌هاي سنجش از راه‌دور, همراه با يافته‌هاي ‏جديد روان‌شناسان در زمينه تأثير رنگ‌ها بر ادراك, سبب شد تا كارشناسان عمليات رواني به‌طور گسترده‌اي از ‏اين علوم براي دستيابي به اهداف خود استفاده كنند. مقاله حاضر, به بررسي عملكرد قدرت‌هاي بزرگ در استفاده ‏از نقشه‌ها و داده‌هاي ماهواره‌اي در طول جنگ سرد و نيز سال‌هاي اخير در عمليات رواني مي‌پردازد.‏
واژگان كليدي: عمليات رواني, نقشه, تصاوير ماهواره‌اي, ايالات متحده, عراق, ايران.

نویسنده: ميرفت بزي - لورا كركي/ قبس زعفراني

مقدمه

جهان امروز شاهد انقلابي بي‌سابقه در توليد و پخش تصاوير و ميزان استفاده از آنها است. اين انقلاب با پخش و گسترش استفاده از فرستنده‌هاي ماهواره‌اي به وسيله ماهواره‌هاي اطلاع‌رساني و تبليغاتي - كه از نيمه دهه گذشته به وجود آمدند - به اوج خود رسيد. افزايش رقابت در اطلاع‌رساني و تبليغات در حوزه‌هاي استراتژيك با استفاده از تعداد روزافزون ماهواره‌ها، به انتشار و گسترش فزاينده تبليغات و اطلاع‌رساني ماهواره‌اي كمك بسياري كرد، به ويژه آنكه در مقايسه با انواع ديگر تبليغات و اطلاع‌رساني، ارزان و كم‌هزينه به‌شمار مي‌آمد. در استفاده از ماهواره‌ها براي پخش برنامه‌هاي و تبليغاتي و اجرايي عمليات رواني، شبكه سي.ان.ان نخستين گام را برداشت. ايالات متحده از پايان جنگ جهاني دوم به اهميت پخش تبليغات، عمليات رواني و ارتباطات براي حاكميت بر جامعه تبليغاتي و اطلاعاتي كه جامعه قرن آينده خواهد بود، پي برد و تلاش كرد از بعد مالي، سياسي و ديپلماتيك در اين حوزه نفوذ كند زيرا آن را به مثابه استراتژي حفظ حاكميت و نفوذ خويش بر جهان تلقي مي‌كرد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

در بيست و يكم تيرماه 1385 (12 جولاي 2006م.) رزمندگان حزب‌الله لبنان خطوط مرزي رژيم صهيونيستي را زير پا گذاشتند و دو سرباز رژيم صهيونيستي را ربودند. سيد حسن نصرالله گفت: «تنها راه براي آزادي اين دو سرباز كه در يك مكان امن و دور افتاده نگه داشته مي‌شوند، معاوضه آنها با زندانيان لبناني است.» وي افزود: «عمليات نظامي به هيچ وجه نخواهد توانست موجب آزادي آنها شود. تنها راه ممكن، مذاكرات غير مستقيم و معامله مي‌باشد.» اين مقاله فقط درباره ابعاد نظامي اين حمله سي و چهار روزه نيست بلكه به عمليات رواني انجام گرفته در اين جنگ توسط رژيم صهيونيستي، مي‌پردازد. البته برداشت‌هاي به عمل آمده از پيام‌هاي رواني مختلف مربوط به اين جنگ، با هم متفاوتند.
واژگان كليدي: رژيم صهيونيستي، حزب‌الله لبنان، اعلاميه، نبرد رواني، عمليات رواني.

نویسنده: مارک سی. دانکن/عسگر قهرمانپور

اشاره

عمليات رواني نظامي را مي‌توان برحسب قلمرو به عمليات رواني نظامي استراتژيك، عملياتي يا تاكتيكي طبقه‌بندي كرد. عمليات رواني استراتژيك براي برنامه‌ريزي در وسيع‌ترين سطوح و معمولاً در سطوح بين‌المللي به كار مي‌آيد. عمليات رواني يا براي برنامه‌ريزي در چارچوب صحنه جنگ، به تمامي جبهه جنگ مقيد بوده، به برنامه‌ريزي و هدايت عمليات رواني در صحنه نبرد تمركز دارد. در موقعيت‌هاي رزمي، فرماندهان رزمي مدرن، بايد به انجام عمليات رواني بر روي دشمن و منطقه عمليات مبادرت ورزند. اين وظيفه عمليات رواني تاكتيكي است كه چنين عمليات مهمي را از طريق فنون رواني اجرا نمايد و شامل ابزارهاي ديداري، شنيداري، ديداري و شنيداري مي‌باشد كه مبتني بر تصميم‌هاي اخذ شده در سراسر ساختار فرماندهي است. حوزه‌هاي متمايز عمليات رواني استراتژيك، عملياتي و تاكتيكي مانع از تداخل آنها نمي‌شود. براي نمونه ابزارهايي كه بيشتر در بافت‌هاي استراتژيكي و عملياتي به كار مي‌روند، در موقعيت‌هاي تاكتيكي به‌صورت گزينشي به كار برده مي‌شود. داده‌هاي مربوط به توانائي‌هاي ديداري، شنيداري و يا ديداري و شنيدراي سامانه دشمن، اخبار، اطلاعات سياسي، فرهنگي و غيره از مصاديق بارزي هستند، كه از آنها براي برآوردهاي عملياتي در صحنه نبرد استفاده مي‌شود. مقاله پيش روي به بررسي ابزارها، كاركردها و فنون عمليات رواني در صحنه نبرد مي‌پردازند تا از طريق آن گردان‌هاي رزمي به موفقيت دست يابند.

نویسنده: دكتر مجيد عباسي اشلقي

چكيده

از زمان استقلال امريكا از 1776‏م.‏ تاكنون، مذهب همواره يكي از مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر ذهن سياست‌گذاران امريكايي بوده است. آنها تحت تأثير رواني باورهايشان، همواره خود را الگوي ملل دنيا مي‌دانند و بر اين اعتقاد هستند كه تقدير الهي اين است كه فرهنگ و ارزش‌هاي امريكايي جهاني شوند تا همگان از اين موهبت برخوردار گردند. سياستمداران امريكايي بر اين باورند كه مقدر شده است، اين كشور قدرت فائقه دنيا باشد و الگوي فرهنگي خويش را به سراسر دنيا گسترش دهد. در اين راستا، بهره‌گيري از مذهب در سياست خارجي نومحافظه‌كاران به رهبري جرج دبليو بوش به ويژه پس از يازده سپتامبر 2001‏م.‏ پررنگ‌تر شده است. استفاده از واژه‌هايي نظير مأموريت الهي، رسالت ملت امريكا، خير و شر، وظيفه گسترش آزادي و دمكراسي، جنگ‌هاي صليبي و مانند آنها در سخنراني‌هاي بوش، حاكي از آگاهي سياستمداران امريكايي به تأثير رهيافت‌هاي مذهبي بر سياست خارجي اين كشور مي‌باشد. در اين پژوهش، ريشه‌يابي و تحليل كاربرد رواني مذهب بر سياست خارجي ايالات متحده در دوران‌هاي مختلف سياسي اين كشور و به ويژه دوره نومحافظه‌كاران، هدف اصلي بوده است.
واژگان كليدي: سياست خارجي، مذهب، نومحافظه‌كاران، ارزش‌هاي ليبرال، رسالت الهي.

نویسنده: دکتر علي فلاحي

مقدمه

گزارش‌هاي رسانه‌هاي آلماني گوياي اين امر بود كه ممكن است ايالات متحده در صدد آماده‌ساختن متحدين خود براي حمله نظامي مهم عليه مراكز، تأسيسات و برنامه‌هاي هسته‌اي ايران باشد. اين اظهارات در حالي شكل مي‌گرفت كه بوش، در 22 فوريه 2005م. اعلام كرد: «طرح حمله به ايران، مسخره است اما همه گزينه‌ها بر روي ميز قرار دارد.» ناتو نيز گزارش‌هاي رسانه‌اي مبني بر اقدام نظامي عليه ايران را رد و اظهار مي‌كرد كه هيچ بحثي در خصوص اقدام نظامي ناتو عليه ايران نشده است. سخنگوي ناتو، جيمز آپاتوراي، نيز اعلام كرد: «ناتو كاملاً از تلاش‌هاي سه كشور اروپايي و آژانس اتمي در خصوص پرونده هسته‌اي ايران حمايت مي‌كند.»

نویسنده: عبدالمهدي مستكين

چكيده

كابينه رژيم صهيونيستي در طول روزهاي تجاوز به خاك لبنان و مقاومت حزب‌الله بسيار ملتهب بود. گسيختگي رواني بر چهره تك‌تك اعضاي كابينه موج مي‌زد. به تعبير يكي از اعضاي عرب كنست ، ترسي پنهان و توأم با ناشكيبايي و دغدغه رواني بر سراسر جلسات مجلس رژيم صهيونيستي سايه افكنده بود. آنها انتظار چنين مقاومتي را از چند صد نيروي حزب‌الله نداشتند. تابوي شكست‌ناپذيري پنج جنگ گذشته رژيم صهيونيستي، شكسته شده بود. جنگ ششم، ادبيات حاكم بر نگرش استيلاجويانه و سيطره‌خواه رژيم صهيونيستي را با چالش جدي روبه‌رو ساخته است. اينك و پس از يك ماه مقاومت حزب‌الله روان‌درماني ناشي از توانمندي‌هاي پيشرفته نظامي رژيم صهيونيستي به روان‌پريشي تبديل شده است. در چنين شرايطي كه هيمنه دستيابي به امنيت مطلق رژيم صهيونيستي دستخوش جدي‌ترين تهديدات شده است،گسست رواني ناشي از فروپاشي اين انگاره‌ آرماني صهيونيسم بيش از هر زمان ديگر آسيب‌پذيرتر مي‌نمايد. بر اين اساس در اين مقاله تلاش خواهد شد تا با الهام از تحولات اخير حمله نظامي رژيم صهيونيستي به جنوب لبنان، پيامدها و آثار رواني آن برساختار اين رژيم، مورد بررسي قرار گيرد.
واژگان كليدي: رژيم صهيونيستي، گسست رواني، حزب‌الله لبنان، خاورميانه بزرگ.

نویسنده: مجمير بابكك/ پرويز امام زاده فرد

اشاره

تحقيقاتي كه تاكنون در زمينه عمليات رواني يا جنگ‌هاي رواني صورت گرفته‌اند، اغلب نگرشي عملكردي نسبت به عمليات رواني داشته و كه كار يا هدف طبيعي و واقعي آنها را بررسي كرده‌اند بدون اينكه توجه گسترده و شايسته‌اي، به ديناميك يا شكل‌گيري نيروها و عوامل به وجود‏ آورنده آن عمليات داشته باشند. شمار نسبتاً كمي از تحقيقات مربوط به عمليات رواني، رهيافت ديناميك و ساختارگرايانه را دنبال كرده‌اند. به اين معنا كه كار تحقيق را طوري پيش برده‌اند كه هر بخش به طور مناسب با بخش‌هاي ديگر ارتباط پيدا كند و سرانجام اجزاء به هم مرتبط تشكيل كل را دهند. با اين همه، جاي تحقيقات ساختاري در عمليات رواني نسبتاً محدود و رفع اين محدوديت معاضدت پژوهشگران و ترجمه آثار بيشتر را مي‌طلبد. مقاله‌اي كه ترجمه آن از نظر مي‌گذرد از جمله كارهايي است كه مي‌توان آن را به مثابه مقدمه‌اي با رهيافت ساختارگرايانه براي عمليات رواني در نظر گرفت تا دانشمندان ايراني با ابزارهاي نوين و راه‌هاي مقابله با آن آشنا گردند. نويسنده اين مقاله، مجمير بابكك، بنيانگذار جنبش بين‌المللي براي ممنوع ساختن دستكاري و كنترل روي سامانه سيستم عصبي انسان از طريق فني مي‌باشد.

نویسنده: جک سی. گای و استیون کولینز/ علی اصغر تقی‌پور

نویسنده: مهسا ماه‌پيشانيان‏

چكيده

با اسارت گرفتن دو سرباز رژيم صهيونيستي در 12 ژوئيه (چهارشنبه 21 تيرماه 1385) توسط رزمندگان حزب‌الله، درگيري بين اين رژيم و لبنان آغاز شد. چريك‌هاي حزب‌الله اين دو نظامي صهيونيستي را در منطقه موسوم به مزارع شبعا به اسارت گرفتند. اين درگيري كه 34 روز به طول انجاميد، سرانجام با پيروزي و سربلندي حزب‌الله به پايان رسيد. به اعتقاد بسياري از تحليل‌گران، با پيروزي حزب‌الله در اين جنگ اسطوره شكست‌ناپذيري ارتش رژيم صهيونيستي به پايان رسيد و قدرت و مشروعيت حزب‌الله در منطقه افزايش يافت. اما اين جنگ همانند ديگر جنگ‌ها و بحران‌ها، علاوه بر به‌وجود آوردن خسارت‌هاي بسيار زياد اقتصادي، انساني و زيربنايي، ديدگاه‌ها و واكنش‌هاي مطبوعات كشورهاي مختلف عربي، اروپايي، صهيونيستي و امريكايي را برانگيخت.
در مقاله حاضر سعي ما بر اين است كه با تحليل محتواي برنامه‌هاي رسانه‌هاي رژيم صهيونيستي، امريكايي، اروپايي و عربي موضع‌گيري اين رسانه‌ها را - كه به نوعي بازگوكننده موضع كشورهايشان در بحران مذكور بود - بررسي كنيم. در همين راستا، ابتدا ضمن اشاره به محورهاي موردنظر رسانه‌هاي مذكور در بحران رژيم صهيونيستي و لبنان، با تحليل محتواي برنامه‌ها و مقالات اين رسانه‌ها، به ديدگاه و مواضع كشورهاي مذكور نيز اشاره مي‌كنيم تا به اين نكته دست يابيم كه در جنگ لبنان، رسانه‌هاي امريكايي، اروپايي، صهيونيستي و عربي در راستاي مواضع و اهداف كشورهاي خود بودند و وظيفه‌شناسي را فداي منافع كشورهاي خود نمودند. بر همين اساس در مقاله مذكور ما درصدد پاسخگويي به اين سؤال اصلي مي‌باشيم كه رسانه‌هاي مختلف جهان (اروپايي، امريكايي، رژيم صهيونيستي، عربي) چگونه نسبت به بحران لبنان و رژيم صهيونيستي موضع‌گيري نمودند؟ فرضيه اصلي ما در اين مقاله اين است كه، بسياري از رسانه‌هاي نقاط مختلف جهان، وظيفه‌شناسي را فداي ميهن‌پرستي كردند و بيشتر به نفع كشورهاي خود در اين بحران عمل كردند.
واژگان كليدي: رژيم صهيونيستي، حزب‌الله، لبنان، رسانه، تحليل محتوا.

نویسنده: داگلاس جكويش/پريسا كريمي

چكيده

فصلنامه عمليات رواني بنابر رسالت خود كه همانا آشناسازي كارشناسان عمليات رواني با آخرين دستاورد‌هاي علمي و ابزار‌هاي مورد استفاده در اين حوزه مي‌باشد، اقدام به ترجمه و درج اين مقاله نموده است. شايد تعجب برخي را به عنوان يك انتخاب عجيب، برانگيزد ولي آشنايي كارشناسان و محققان اين حوزه با آخرين دستاورد‌هاي علمي و ابزاري اين رشته لازم و ضروري است تا با آگاهي بيشتر نسبت به طرح‌ريزي در اين حوزه اقدام كنند و از سوي ديگر نيز به كارشناسان، تمايز كاربرد‌هاي هواپيما‌هاي بدون سرنشين را معرفي نمايد. دور از ذهن نيست كه ما نيز توانايي بهره‌گيري از فناوري را در حوزه عمليات رواني داشته باشيم. بنابراين بايد با معرفي كاربست جديد هواپيما‌هاي بدون سرنشين، افق‌هاي جديدي را بر روي كارشناسان بگشاييم ضمن آنكه بر اين نكته نيز تأكيد كنيم كه بعضي از كارشناسان عمليات رواني غربي با درج چنين مقالاتي به دنبال بزرگ‌نمايي خود هستند كه بايد در مطالعه اين‌گونه مقالات از اين مطلب غفلت ننمود.