سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

در جامعه ما به امر مديريت رواني، از نظر تربيت و ايجاد آمادگيهاي لازم در مردم و مسئولان، توجه زيادي نشده است. كم‌توجهي به اين موضوع خطير، مشكلاتي را براي مديران و عناصر نظامي به وجود آورده است. آموزش عمليات رواني، فراتر از موضوع تربيت كارشناس عمليات رواني است، اين موضوع ديدگاه ما را نسبت به مراكز آموزشي نيز بسط مي‌دهد. بايد مراكز آموزشي به كارگزاراني از سوي جامعه عمليات رواني تبديل شوند كه بر فراگيري اين دروس در مراكز آموزشي نظارت كنند. جدا از ويژگيهاي ضروري اين دوره درسي، لازمه اجراي اين طرح آن است كه درون و بيرون مراكز آموزشي، به دانشجويان عمليات رواني فرصتهايي داده شود تا بتوانند لحظات بحراني را به آزمونهايي عملي براي احراز صلاحيت علمي خود تبديل كنند. اين دروس زماني بهترين كارايي را خواهند داشت كه آموزشهاي آنها، با آنچه در مراكز به كارگيري آنها مي‌گذرد هماهنگ باشد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

در اين تحقيق براي شناسايي ابعاد مختلف عمليات رواني امريكا عليه جمهوري اسلامي ايران، برنامه‌هاي دو شبكه راديو فارسي امريكا، (راديو صداي امريكا و راديو فردا،) به مدت دو هفته ضبط شد. سپس با استفاده از روش تحليل محتوا، موضوعات و روشهاي عمليات رواني و انواع عوامل و مخاطباني كه از آن راديوها استفاده مي‌كردند، تحليل انجام شد، و نتايج نشان داد كه امريكا در عمليات رواني خود عليه ايران، دست كم از پنجاه موضوع، چهار گروه عوامل و 12 روش بهره مي‌برد. براي شناسايي دقيق‌تر اهداف عمليات رواني امريكا از نظر نخبگان استفاده شد. نتايج بيانگر آن بود كه امريكا در عمليات رواني خود عليه ايران در پي دستيابي به 15 هدف اساسي است. سرانجام تعداد مخاطبان عمليات رواني امريكا و ميزان اعتماد آنان به شبكه‌هاي راديويي امريكا با استفاده از روش زمينه‌‌يابي مقطعي بررسي شد. نتايج نشان داد كه بسياري از شهروندان، (مستقيم يا غيرمستقيم) آماج عمليات رواني امريكا قرار مي‌گرفتند. اما، ميزان اعتماد آنان به دستگاه عمليات رواني امريكا اندك بود.
واژگان كليدي: عمليات رواني، تحليل محتوا، راهبردهاي عمليات رواني، آماجها و مخاطبان، اعتماد، اقناع، تغيير نگرش.

نویسنده: حسن سبيلان اردستاني

چكيده

افكار عمومي پديده‌اي رواني ـ اجتماعي و خصلتي جمعي است و عبارت از ارزيابي مشترك، روش و نظر مشترك گروهي اجتماعي در مسئله‌اي است كه همگان به آن توجه و علاقه دارند و در لحظه معيني، بين عده زيادي از افراد، اقشار، طبقات يا سراسر اجتماع، عموميت نسبي مي‌يابد و عامه مردم آن را مي‌پذيرند. افكار عمومي به شكل تأييد يا مخالفت با يك عمل، نظر، شخص، واقعه و به صورت خواسته، مطالبه، پيشنهاد و توصيه، تجلي مي‌يابد. فرايند افكار عمومي را مي‌توان به سه بخش الف) شكل‌گيري ب) هدايت و ج) بازداري تقسيم كرد. رسانه‌هاي همگاني امروز در تشكيل، هدايت و انحلال افكار عمومي نقش بارز و انكارناپذيري دارند. براي شكل‌گيري افكار عمومي مي‌توان به نظريات كاشت، برجسته‌سازي، جوسازي، اعطاي اعتبار اجتماعي رسانه به موضوع، غلبه بر جهل متكثر، برقراري رابطه بين موضوع و منافع شخصي شهروندان، اشاره كرد. مهم‌ترين شيوه‌ها در خصوص هدايت افكار عمومي عبارتند از، ارائه اطلاعات گزينش‌شده، انگاره‌سازي و تأكيد بر اصول و قوانين. براي انحلال افكار عمومي نيز از شيوه‌هاي القاي دروغين رسيدن به هدف، ايجاد هراس اخلاقي، بزرگ جلوه دادن پيامدهاي سوء، تزريق اطلاعات نادرست و تكذيب آن، نسبت دادن منافع جريان به اشخاص حقيقي و نسبت دادن عوامل نامرتبط به جريان استفاده مي‌شود.
واژگان كليدي: افكار عمومي، مهندسي افكار عمومي، تنوير افكار عمومي، بازداري افكار عمومي، ويژگيهاي افكار عمومي، تاكتيكهاي شكل‌دهي افكار عمومي،كنترل افكار عمومي.

نویسنده: عبدالحسین حجت‌زاده دزفولی

چكيده

خواسته و ناخواسته همه ما ممكن است گرفتار فريب شده باشيم. فريب از جمله واقعيتهاي زندگي ماست. هر روز كه مي‌گذرد مصاديق فريب بيشتر و نياز به درك آن محسوس‌تر مي‌شود؛ واقعيتي كه تضاد و تشتّت آرا در جهان رسانه‌اي را گسترش مي‌دهد. مردم درباره خواسته‌ها و بر سر موضوعات مورد علاقه خود صحبت مي‌كنند، ولي كدام موضوع واقعيت دارد و حقيقت است. هر چند مفهوم فريب به تبع موضوع آن متفاوت است، ولي اصول اوليه آن يكسان و ثابت مي‌باشد. فريب؛ توجه به ميزان تجربه كشورها در سطوح مختلفي استفاده مي‌شود. بر خلاف روشهاي مرسوم آشنايي سايرين با آن نه تنها مشكل ساز نمي‌شود بلكه كار فريب را ساده‌تر مي‌كند. به همين دليل است كه خواندن اين مقاله را به همه از جمله دانشجويان نظامي توصيه مي‌كنيم.
واژگان كليدي: فريب، فريب نظامي، فريب سياسي، عمليات رواني، فريب شرطي، استتار، سطوح فريب، شرايط فريب، عمليات اطلاعاتي، رسانه‌ها، تروريسم، ملاحظات اخلاقي.

نویسنده: سيدحسين محمدي‌نجم

چكيده

از آنجايي كه آنچه درباره خود مي‌شنويم غالباً بر آنچه در مورد خودمان انجام مي‌دهيم تأثيرگذار است، رسانه‌هاي جهاني امروز نقش و جايگاه بي‌سابقه‌اي در كنترل و هدايت افكار عمومي يافته‌اند. پيشينه به نسبت طولاني تكنيكهاي روزنامه‌نگاري براي ترغيب مخاطبان به اتخاذ مواضع و ديدگاههاي مورد نظر و نيز كمك روزافزون فناوريهاي نوين ارتباطاتي براي اجراي طرحهاي پيچيده تبليغات رواني، ترديدي باقي نمي‌گذارد. آنچه عموماً در رسانه‌هاي غربي مي‌بينيم مناظري مجازي‌اند كه گاه با دنياي واقعيت به كلي متفاوت‌اند. بنابراين، آشنايي هر چند ابتدايي با تكنيكهاي مورد بحث، ضرورتي است كه براي هيچ يك از ما (مخاطبان خودآگاه يا ناخودآگاه اين رسانه) گريزي از آن نيست.
واژگان كليدي: مخاطبان، تكنيكهاي روزنامه‌نگاري، تبليغات، افكار، لقب‌سازي، كنترل اطلاعات، متقاعدسازي، رسانه، مطبوعات.

نویسنده: سيدقاسم منفرد

چكيده

امروز اسرائيل شاهد گسترش نوعي بنيادگرايي عميق در درون لايه‌هاي اجتماعي خود است. پس از گذشت حدود 56 سال از تأسيس رژيم صهيونيستي در سرزمين‌هاي اشغالي، اين دولت از درون، دستخوش تضادهاي چندگانه‌اي گرديده و خاخامهاي بنيادگرا روز به روز از قدرت بيشتري برخوردار مي‌شوند. آنها با اتخاذ يك خط‌مشي افراط‌گرايانه و ترويج آموزه‌هاي بي‌اساس در ميان پيروانشان، در حال نهادينه كردن مفاهيم صهيونيستي مورد نظر خود در سرزمينهاي اشغالي‌اند. البته اين عده همواره ادعا دارند كه مفاهيم ساختگي آنها از بطن متون ديني و مضامين تورات و تلمود، برگرفته شده‌اند. به هر ترتيب قدرت و نفوذ اين گروهها در درون جامعه اسرائيل در حال افزايش است و فشارهاي آنها براي تحقق مباني سست ايدئولوژيكي و تعقيب سياستهاي افراطي رژيم صهيونيستي، بيشتر مي‌شود.
واژگان كليدي: رژيم صهيونيستي، بنيادگرايي صهيونيستي، سرزمينهاي اشغالي، گوش امونيم، ايدئولوژي يهودي، قوم يهود.

نویسنده: استفن ام. تانوس/ ترجمه: عبدالمجيد حيدري

چكيده

عنصر اطلاعاتي قدرت ملي، معمولاً با عبارات مبهمي تعريف مي‌شود كه با اهداف فراگير خاص و يا روشها و ابزار آشكار ارتباطي ندارند. ديگر عناصر قدرت ملي ـ يعني عوامل نظامي، ديپلماتيك و اقتصادي ـ با استراتژيها، سياستها يا سازمانها هدايت مي‌شوند. با وجود اين، هيچ دستورالعمل فراگيري براي درك ارزش رواني ذاتي به كارگيري عناصر قدرت ملي وجود ندارد. مقاله حاضر با درك اين كاستي، يك استراتژي رواني را مورد بحث قرار مي‌دهد. يك استراتژي رواني ملي براي كاركردن با امور بين‌سازماني و به ويژه شوراي امنيت ملي و وزارتخانه‌هاي امور خارجه و دفاع، به يك نظام ديوان‌سالاري دائمي نياز دارد تا مضامين و پيامهاي فراگيري را كه براي تأمين زمينه اطلاعاتي تمامي اقدامات دولتي مؤثر بر مخاطبان داخلي و خارجي لازم است، توسعه دهد. كليدهاي اجراي موفق يك استراتژي رواني ملي در يكپارچگي ديپلماسي عمومي، روابط عمومي، اطلاع‌رساني بين‌المللي و ديپلماسي ارعاب نهفته است كه بر روشهاي درك مخاطبان خارجي و ايجاد ارتباط با آنها تأكيد مي‌كنند و واكنش داخلي و خارجي نسبت به طرحها، سياستها و اقدامات ما را محك مي‌زنند. اين كشور، منابع و تخصص لازم براي اجراي يك استراتژي رواني مؤثر را در اختيار دارد؛ اين استراتژي وضعيت امريكا را در قرن بيست و يكم تغيير خواهد داد.

نویسنده: شوان ام ماتير/ مترجم: مهسا ماه پيشانيان

اشاره

مقاله حاضر به طرح ديدگاهي جديد براي مبارزه با تروريسم بر مبناي عمليات رواني مي‌پردازد. نويسنده شوان ام.ماتير در تلاش است كه با بينشي نوين،‌ ابتدا به كالبد‌شكافي ضعفهاي امريكا در مبارزه با تروريسم بپردازد و نيز به اين نكته تأكيد دارد كه مخالفان از امكانات موجود خود بهتر بهره مي‌گيرند. وي اطلاعات را از عناصر قدرت ملي قلمداد مي‌كند و پس از ارائه تعريفي از تروريسم به بررسي استراتژي امريكا در جنگ با تروريسم مي‌پردازد. همچنين در ادامه نشان مي‌دهد كه چگونه مي‌توان دكترين برنامه‌ريزي مشترك ارتش امريكا را با اصول برنامه‌ريزي عمليات رواني تركيب كرد و به يك استراتژي مشترك براي غلبه بر جنگ تبليغاتي عليه تروريسم دست يافت. نويسنده با آوردن پيامها و يا نوشته‌هايي از بن‌لادن و يا ديگران سعي در تحليل محتواي آنها و گرفتن نتايج مورد علاقه خود دارد سپس با تعريفي از عمليات رواني و عناصر آن- همچون تبليغات، ضد تبليغات، اطلاعات عمومي بين‌المللي، مديريت پذيرش و مديريت نفوذ ـ در تشريح و زمينه‌سازي براي ارائه نظر خود مي‌كوشد. نويسنده معتقد است كه امريكا در ابتدا خود را در حلقه عمليات رواني بن‌لادن اسير شده مي‌ديد چنانكه گويي هيچ توان فكري براي مبارزه نداشت. تلاش دستگاه ديپلماسي امريكا در يك پارادوكس آزار دهنده‌اي متوقف شده بود. پارادوكسي كه بايد هرچه زودتر مي‌آمد. امريكا اعلام كرد كه ظاهراً جنگش عليه اسلام نيست بلكه مبارزه با كسي است كه ريشه در اسلام‌گرايي خاص خود دارد. نويسنده در اين مقاله بر اين نكته تأكيد دارد كه بايد نقش طرف مقابل را نيز شناسايي كرد و رويكردي غير‌مستقيم به مسئله داشت. نشان دادن نقاط مختلف كه از نظر وي محل به وجود آمدن تروريسم است همچون، نماز، مسجد، مدارس پرورش طلاب ديني، و بازشناسايي آنها، بيان‌كننده اينگونه تفكر است كه امريكا بايد كار را از پايه و به صورتي غير‌مستقيم آغاز كند. شناسايي مخاطبين، استفاده از ابزارهاي ارتباطي، برقراري رابطه با روحانيون مذهبي و مجاب كردن آنها نيز بايد سرلوحه كار دولت امريكا قرار گيرد.

ناشر: معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه - اداره تبليغات
تعداد صفحه: 240؛ چاپ 1383
معرفي: حميد نيك‌رو

كتاب خاورميانه صحنه عمليات رواني دومين كتاب از مجموعه كتابهايي در حوزه عمليات رواني است كه در سال 1383 توسط اداره تبليغات معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه پاسداران منتشر شده است. با توجه به كمبود منابع عمليات رواني در كشور اين كتاب را مي‌توان يكي از منابع مناسب در اين حوزه دانست كه ضمن پرداختن به موضوع عمليات رواني، مباحثي را درباره منطقه پيراموني جمهوري اسلامي طي چند سال گذشته مطرح مي‌كند. كتاب حاضر شامل پيشگفتار، مقدمه و شانزده مقاله است. در ادامه هر يك از مقالات كتاب به اختصار معرفي مي‌شود.

برای مشاهده شناسنامه کتاب کلیک کنید.

نویسنده: حجت‌اله مرادي

چكيده

بر اساس تحقيقات مختلف، افكار عمومي و اجتماعي شدن سياسي جامعه چند مرحله دارد كه، به ترتيب عبارتند از سياسي شدن، تفكر در مورد مراجع قدرت، آرمان‌گرايي و نهادگرايي يا خصومت‌گرايي. دستگاه تبليغاتي و عمليات رواني امريكا با آگاهي از اين فرآيند، از ابزارها و روشهاي مختلفي براي شكل‌دهي افكار عمومي امريكاييها و تحريف آن استفاده مي‌نمايند. از نظر آنان نقش رسانه‌ها در اين زمينه برجسته‌تر از ساير عوامل است. زيرا، رسانه‌ها با ارائه گزينشي اطلاعات،‌ برجسته‌سازي برخي اخبار و بهره‌گيري از روان‌شناسي مخاطبان، براي تحريف مستمر افكار عمومي اقدامات عاملانه و نظام‌مندي را انجام مي‌دهند. دستگاه عمليات رواني ما زماني مي‌تواند افكار عمومي امريكا را تحت تأثير قرار دهد كه از ماهيت و عوامل مؤثر بر آن دانش كافي، داشته باشد.
واژگان كليدي: افكار عمومي، اجتماعي شدن سياسي، عمليات رواني، رسانه‌ها، علاقه سياسي، آموزش رسمي.

نویسنده: پاتريك لمان ‌/ مترجم: بيژن ايرانپاك

چكيده

رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده)، اگر به طور كارآمد به كار گرفته شوند، مي‌توانند مؤثرترين ابزار در دسترس يك فرمانده عملياتي براي جلب حمايت مردم و مقابله با تبليغات دشمن باشند. يك فرمانده عملياتي با به كارگيري رسانه‌هاي همراه نه تنها وظايفي را كه از رده‌هاي بالاي فرماندهي مقرر گرديده انجام مي‌دهد بلكه از يك امتياز قدرتمند نيز استفاده مي‌كند. ثابت شده است كه رسانه‌ها‌ در انتشار وسيع اطلاعات فوق‌العاده موفق‌اند. اين اطلاعات براي بيشتر مردم منبع اصلي خبر محسوب مي‌شود كه از آن براي شكل‌گيري عقايد خود در مورد درگيريهاي كشور مطبوع خود استفاده مي‌كنند. از آنجايي كه نظر عموم جامعه نفوذ درخور توجهي در تصميم‌گيرندگان ملي و رهبري جامعه دارد، موفقيت كلي مأموريت به شكلي حياتي به توانايي فرماندهان عملياتي در آگاه‌سازي دقيق مردم از آخرين دستاوردهاي عمليات نظامي بستگي دارد. در سالهاي اخير رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده) قدرت روزافزوني پيدا كرده‌اند كه اين تا حدودي به دسترسي رو به افزايش آنها به عمليات نظامي و بخشي نيز به پيشرفتهاي فناوري مربوط مي‌شود. اكنون پوششهاي خبري زنده حتي از دور افتاده‌ترين مناطق دنيا نيز ميسر است. از عمليات عراق به عنوان مثالي گويا براي نشان دادن مزيتهاي به كارگيري رسانه‌ها براي فرماندهان عملياتي در جلب حمايت مردم و مقابله با تبليغات استفاده خواهد شد. اين مقاله به ترتيب نشان خواهد داد كه رسانه‌هاي جمعي (همراه فرمانده) تأثير شگرفي روي فرماندهان عملياتي داشته و مي‌توانند براي آنها خدمات ارزشمندي ارائه دهند. دست آخر اينكه برنامه رسانه همراه مؤثرترين امتياز براي افزايش حمايت مردمي و خنثي‌سازي تبليغات دشمن محسوب مي‌شود. به‌كارگيري صحيح و برخورد محتاطانه با رسانه همراه مي‌تواند پاداشي قدرتمند با سرمايه‌گذاري اندك ارائه نمايد. در حالي‌كه ضعف در تخصيص توجه كافي به اين نوع رسانه مي‌تواند به پوششهاي خبري زيانبار منجر شود كه نهايتاً موفقيت يك فرمانده عملياتي در نيل به اهداف خود را تحت تأثير قرار دهد.

نویسنده: سمير امين/ مترجم: نادعلي باي

اشاره

امروزه ايالات متحده به دست گروهي نو محافظه‌كار هدايت و راهبري مي‌شود كه بر اساس اطلاعات موجود با گرايشهاي نژادپرستي و تمايلات شديد ......... آميخته به تعاليم يهود اداره مي‌شود. در اين رهيافت آنچه مي‌تواند مهم باشد توانايي فناوري بالاي امريكا است كه در دست اين رهبران تندرو قرار گرفته است و بر اساس اين فناوري سعي در يكسان‌سازي جهان  در سمت و سوي منافع خود دارند. مقاله پيش رو كه توسط سمير امين از انديشمندان عرب ساكن در اروپا به رشته تحرير در آمده سعي نموده است زواياي عقيدتي و ايدئولوژيك يكجانبه‌گرايي امريكا را به تصوير بكشد. هرچند كه نويسنده سعي نموده است فرهنگهاي حاكم بر اروپا و امريكا را دو فرهنگ كاملاً مجزا تصوير نمايد ولي آنچه مسلم به نظر مي‌رسد تأثير فرهنگ اروپايي از امريكا است بنابراين تشابه فرهنگي در پاره‌اي از موارد اشتراك ديدگاه در حوزه‌هاي سياسي، نظامي و اقتصادي را در پي دارد.

در محيط زندگی هر جامعه مسائل گوناگونی وجود دارد که هريک از آنها دارای اهميت حياتی است. اين مسائل از نقطه نظر دانشمندان علوم سياسی، اقتصادی و يا جامعه شناسی مورد مطالعه قرارگيرند، ولی روان شناسی در حل اين مشکلات نقش کليدی دارد؛ بنابراين برای حل مسائل و قوانين عمليات لازم است علاوه بر اطلاعات در ساير حوزه های علوم اطلاعات عميقی به ويژه در زمينه روان شناسی اجتماعی کسب کرد.

نویسنده: دكتر محمد حسين الياسي/ حسن معادي

چكيده
در اين مقاله تحقيقي به منظور شناسايي روشهاي عمليات رواني مورد استفاده رژيم بعث عراق عليه اسراي در بند ايراني و نيز سنجش ميزان تأثير آن روشها بر اسرا، از بين آزادگان سه شهر كشور، نمونه‌اي به حجم150 نفر انتخاب و نظرات آنان با استفاده از يك مقياس اندازه‌گيري داراي پايايي 82% اندازه‌گيري شد. داده‌هاي به دست آمده با استفاده از روشهاي توصيفي و استنباطي بررسي شد و نتايج آن نشان داد كه عراقيها براي شكستن مقاومت اسرا، تخريب روحيه، فروپاشي انسجام و وحدت آنان و نيز تهييج و تهديد آنان از چندين روش استفاده كرده‌اند. ليكن 1ـ ميزان استفاده‌ آنان از روشهاي مختلف متفاوت از يكديگر بوده است، 2ـ شدت استفاده آنان از عمليات رواني عليه اسرا در مراحل مختلف اسارت متمايز از هم بوده است و 3ـ بعضي از اسرا بيشتر آماج عمليات رواني عراقيها قرار گرفته‌اند.
واژگان كليدي: عمليات رواني، شستشوي مغزي، تخريب روحيه، محرومين حسي، تهديد و ارعاب

نویسنده: دكتر حسين‌نژاد

چكيده
مطالعه آسيبهاي انساني(كه جزء آسيبهاي اجتماعي است) از ديرباز مورد توجه متفكران و انديشمندان اجتماعي بوده است. در اين برهه از زمان، رشد جمعيت، پيشرفت علم و فناوري و آموزش آن به ديگر نسلها، تفكيك نقشهاي اجتماعي و تقسيم كار اجتماعي سبب شده، تا براي هر چه بيشتر و بهتر برطرف شدن نيازها موسسات، نهادها و سازمانهايي پديد آيند. اين فرآيند عملاً موجب پيچيدگي در روابط اجتماعي شده است و در اين مسير هر كس كه توان گذر و كنار آمدن با اين پيچيدگيها را داشته باشد، مي‌تواند به سر منزل مقصود رهنمون گردد.
از آنجايي كه بخش بزرگي از سخنان عادي در اجتماع را شايعه تشكيل مي‌دهد بنابراين اهميت به آن نيز درخور توجه است. در صحبتهاي روزانه با دوستان، همكاران و ... شايعات و غيبتهاي زيادي را پخش مي‌كنيم و مي‌شنويم كه گاهي بي‌اساس و گاهي نيز مبتني بر واقعيت‌اند. اكثر شايعات مملو از محتوا و مطلب‌اند و شديداً هدف‌دار و براي مقاصد مهم به كار مي روند، اما معمولاً نه گوينده از اين مقاصد آگاه است و نه شنونده. شايعه‌سازي و شايعه‌پردازي بيشتر در جهان سوم و كشورهايي كه فرهنگ سياسي محدودي دارند، رواج دارد. مردم اين كشورها به خاطر نگرشهاي احساسي و كمي اعتماد به دولتهاي خود، اخبار رسانه‌هاي گروهي را باور ندارند يعني در واقع دانش اندكي درباره حوادث دارند و تنها از طريق گفتار مردم و شبكه‌هاي غير رسمي و ارتباط شفاهي، درباره حوادث، به قضاوت مي‌نشينند. در اين مقاله شايعه را از منظر نظري و كاربردي بررسي و كاركردهاي آن در جوامع امروزي، بازشناسي شده است
واژگان كليدي: شايعه، شايعه‌پردازي، رفتار اجتماعي، روحيه، فرايند انتشار شايعه، آسيب اجتماعي، عملیات روانی، تبلیغات.

نویسنده: واميك دي.ولكان/ دكتر سعيد ميرترابي

اشاره
در بيشتر موارد اين سؤال از مذاكره‌كننده كه چه كسي پيروز مي‌شود؟ به همان اندازه بي‌مورد است كه بپرسيد در ازدواج چه كسي برنده است. موضوع مقاله حاضر پيدا كردن فرآيند مناسبي براي برخورد با تفاوتها و تعارضها است و مسلماً اين فرآيند بايد به نتايج مطلوبي منجر شود. اگر پيروزي بر اساس حقانيتها تنها هدف نباشد، بي‌ترديد باختن هم خواسته ما نيست. در عمل ثابت شده كه روش مذاكره اصولي در بلندمدت در مقايسه با ساير روشها بهتر به نتيجه مي‌رسد و كارآيي بيشتري دارد و كمتر به مناسبات شخصي افراد لطمه مي‌زند. نبايد فراموش كرد كه هدف مذاكره، كمك به روشي است كه شما را از تعارض ميان رضايت خاطر حاصل از رسيدن به آنچه استحقاقش را داريد و كوتاه آمدن از آنچه سزاوارش هستيد، نجات دهد.
واژگان كليدي: واپس‌گرايي رواني، گروههاي قومي، ويژگيهاي رواني قومي، هويت گروه بزرگ، آلام گزينشي، نشانه‌اي قومي، اختلاف، روان‌شناختي.

نویسنده: حسن سبيلان اردستاني

اشاره
تمامي جوامع از افراد و اعضاي خود اين انتظار را دارند كه با رعايت موازيني خاص خود را با شرايط و هنجارهاي موجود تطبيق دهند، اما در مواردي و تحت شرايط خاصي برخي افراد خود را با الگوهاي فرهنگي و شرايط اجتماعي تطبيق نمي‌دهند. اين خود شروع ظهور و پيدايش بعضي از مسائل اجتماعي و شرايط غيرعادي است. وضعيت ياد شده كه آن را مي‌توان شورش ناميد حركت عادي جامعه را نيز با مشكل مواجه مي‌كند در چنين شرايطي بحراني حضور نيروهايي كه امنيت و سلامت جامعه را كنترل مي‌نمايند تشديد مي‌گردد تا از وضعيت بحران و سلب امنيت عمومي جلوگيري به عمل آورند. مقاله پيش روي سعي دارد بسترسازيهاي داخلي و خارجي شورش در كشورها را مورد بررسي قرار دهد و در بعضي از موارد آن را با شورشهاي داخل كشور به عنوان مطالعه موردي تطبيق دهد.
واژگان كليدي: شورش، شورشگري، عمليات رواني، تبليغات، حاكميت، ابزار عمليات رواني، رسانه.

نویسنده: پل.ام.بل باتودسكي/ بيژن ايرانپاك

چكيده
سياستگذاران و رهبران عالي‌رتبه بيش از هر زمان ديگري نيازمند يك حس ژرف‌نگري‌اند تا بتوانند نيروهاي غيرملموس حاضر در محيطي را كه كشورها در قرن بيست و يكم با آن سر و كار خواهند داشت، ارزيابي كنند. وقتي كه، در دنياي پر هرج و مرج، نيروهاي نمادين مثل جنگجويان و جادوگران، عينيت يافته و به واقعيت تبديل مي‌شوند، وظيفه سياستگذاران و رهبران تحليل و ارزيابي مفاهيم آنها و ارائه راهكار مناسب است، تا كشور بتواند تهاجم اين نيروها را خنثي سازد.

نویسنده: دكتر آرمين اميني

چكيده
در دوران پساجنگ سرد با حاكم شدن فضاي اطلاعاتي - نرم‌افزاري ناشي از اينترنت و فضاهاي مجازي، رسانه‌ها و شبكه‌هاي خبرپراكني در عرصه تعاملات بين‌المللي، نقش مؤثرتري ايفا كردند، به‌خصوص پس از رويداد يازدهم سپتامبر 2001 كه نقطه عطفي در نظام بين‌الملل بود، رسانه‌ها در ايجاد روند امنيتي - راهبردي ناشي از حادثه ياد شده، جايگاه ويژه‌اي يافتند. با افزايش روند يكجانبه‌گرايانه نومحافظه‌كاران حاكم بر ايالات متحده امريكا، رسانه‌هاي همسو با منافع راهبردي امريكا همچون فاكس‌نيوز (وابسته به پنتاگون)، سي.‌ان.‌ان و روزنامه وال استريت ژورنال در افزايش سطح تأثيرگذاري نظامي - امنيتي امريكا به زيان كشورهاي واگرا با سياستهاي هژمونيكي امريكا از جمله عراق، فعاليتهاي مؤثري انجام دادند. رسانه‌هاي مزبور در ايجاد محيط ادراكي - روان‌شناختي مطلوب نومحافظه‌كاران و ارتباط دادن موضوعهايي چون تروريسم، تسليحات كشتار جمعي و نقض حقوق بشر، به رژيم بعث عراق، كارايي ويژه‌اي از خود نشان دادند، اين رسانه‌ها به حمله نظامي امريكا به عراق در 19 مارس 2003، مشروعيت بخشيدند. در اين مقاله به تأثيرگذاري رسانه‌ها در ايجاد عمليات رواني نيروهاي ائتلاف عليه رژيم عراق پرداخته مي‌شود.
واژگان كليدي: رسانه‌، فريب، محيط ادراكي - روان‌شناختي، فاكس‌نيوز، سي‌ان‌ان، تروريسم، تسليحات كشتارجمعي.

نویسنده: قبس زعفراني

چكيده
رژيم صهيونيستي به منظور نفوذ در كشورهاي اسلامي از زمان ظهور به آماده‌سازي و بسترسازيهاي مختلف در جهان اسلام پرداخته است، اين بسترسازي در حوزه‌هاي اقتصادي، سياسي، نظامي و فرهنگي جريان داشته است كه مهم‌ترين و اثرگذارترين آنها بسترسازي فرهنگي و فرهنگ‌سازي است. در اين راستا اين رژيم به ابداع واژه‌ها و مفهوم‌سازي همت گمارده است تا رخدادهاي آينده در قالب آن مفاهيم تجزيه و تحليل و تفسير شوند و پيامدهاي احتمالي به اين مفاهيم خودساخته نسبت داده شود. براي نمونه طرح خاورميانه بزرگ از جمله طرحهايي است كه صرفاً از تعدادي مفاهيم و گزاره‌هاي خودساخته و دور از واقعيت تركيب يافته است ولي عوامل صهيونيست جهاني مغرضانه هرگونه تغيير و تحول را در چارچوب اين مفهوم گزارش مي‌كنند. هدف از پردازش مفهوم مزبور القاي اين معني است كه رويدادهاي جاري بر اساس خواست و نظر آنها پيش مي‌رود، حال آنكه واقعيت نهفته بيانگر اغراض نامشروع و سوء استفاده صهيونيسم از جريان مفهوم‌سازي است. مقاله حاضر ضمن بررسي روند بسترسازي فرهنگي به بررسي پديده نفوذ صهيونيست در ميان كشورهاي اسلامي پرداخته است تا از اين طريق مخاطبان خود را با ترفندهاي اين رژيم آشنا كند.
واژگان كليدي: فرهنگ، كشورهاي اسلامي، صهيونيست، رژيم صهيونيستي، جهان عرب، فلسطين، بسترسازي فرهنگي.

ترجمه و گردآوري: احمد محمدي‌زاده

چكيده
اين مقاله نخست به تاريخچه كاربرد عمليات رواني در جنگهاي مختلف پرداخته و مواردي از به كارگيري آن توسط جنگجوياني همچون اسكندر مقدوني و چنگيزخان مغول را ارائه مي‌نمايد و در ادامه با ذكر نمونه‌هاي جديدي از عمليات رواني به كار گرفته شده در جنگ دوم جهاني، جنگ امريكا با كره شمالي، عمليات پاناما و جنگ دوم خليج‌فارس، چنين نتيجه‌گيري مي‌كند كه عمليات رواني تاكتيك جديد نظامي نيست بلكه از گذشته‌هاي دور تاكنون در جنگها به كار گرفته شده است و همواره روند تكاملي خود را طي كرده است‌. همچنين از عمليات رواني به عنوان فزونگر قدرت رزمي و پيروزي بر دشمن، ياد مي‌شود.
واژگان كليدي: عمليات رواني، جنگ دوم جهاني، جنگ امريكا با كره شمالي، عمليات پاناما، جنگ دوم خليج فارس.

نویسنده: دكتر محمدحسين جمشيدي

اشاره
ظهور اسلام چالش بزرگي را در اردوگاه كفر و نفاق برانگيخت و سران آنها را به تكاپو براي مقابله با اين آيين رهايي‌بخش واداشت. تضعيف روحيه، تمسخر، رواج شايعه، دروغ‌پردازي، تطميع، تهديد و... از جمله تلاشهايي بود كه كفار براي متقاعد كردن پيامبر(ص) و مسلمانان به منظور دست كشيدن از اعتقادات خود به آن تمسك مي‌جستند. در اين ميان، بارش پيام آسماني وحي از كلام پيامبر(ص) بر از كوير تشنه جان انسانها كهف‌الحصين روح آزرده آنان مي‌گشت و سپر رواني محكمي در برابر عمليات رواني مشركان مي‌گرديد. عمليات رواني دفاعي رسول اكرم(ص) موضوع مطالعه اين جستار است. طرح مباحث عمليات رواني در بستر آموزه‌هاي ديني و بحث از نسبت ميان آنها، ضرورتي است كه دغدغه خاطر جامعه اسلامي ما مي‌باشد. اميد است انديشمندان و فرهيختگان با بذل عنايت و ارائه آرا و نظرات خود به شكوفايي و بالندگي اين بحث بيفزايند.
واژگان كليدي: عمليات رواني تدافعي، واقع‌نگري، جنگ رواني مشركان، ارتباط جمعی، ارتباط شخصی، صدر اسلام.

نویسنده: مجيد عباسي اشلقي

چكيده
كاركرد و عملكرد سياست خارجي در حوزه‌هاي نظامي و امنيتي در بيشتر مواقع برخاسته از فرهنگ و ويژگيهاي ذهني و رواني جامعه است. بررسي رابطه ميان عناصر فرهنگ كه از جمله آنها ملي‌گرايي (ناسيوناليسم) است و جايگاه آن در سياستهاي نظامي، اقتصادي و فرهنگي هر جامعه‌اي و نقش آن در هدايت راهبردها بسيار مهم است. اين پژوهش در پي آن است كه ملي‌گرايي به منزله يكي از عناصر فرهنگ امريكايي را ـ كه با معناي رايج جهاني آن متفاوت است ـ برررسي كند؛ دولتمردان سياسي و نظامي امريكا براي خود، نقش تاريخي حساسي در گسترش و جهان‌گير شدن ارزشهاي ملي‌اشان قائلند و آنها را صرفاً از جنبه ملي نمي‌نگرند بلكه متعلق به تمام جامعه بشري مي‌دانند، بنابراين تحت تأثير ملي‌گرايي و عظمت ملي، تمدن، ارزش و فرهنگشان خود را از ديگران برتر مي‌دانند. در اين راستا، راهبردهاي ايالات متحده در قبال كشورهاي ديگر كه تحت تأثير عامل رواني ملي‌گرايي است و نمونه آن را بعد از حوادث يازدهم سپتامبر 2001 مشاهده مي‌كنيم، مورد مطالعه قرار گيرد.
واژگان كليدی: بين‌المللي‌گرايي، منافع ملي، ملي‌گرايي، عظمت ملي، فرهنگ سياسي. ارزشهاي ملي، بین‌الملل‌گرایی.

نویسنده: عليرضا بيابان‌نورد

چكيده
در اين مقاله ضمن مطالعه و تحليل عصر اطلاعات به عنوان تداوم پارادايم مدرنيته، منطق كنترل در اين عصر بررسي مي‌شود و در ادامه نيز به بسترهاي نظامي و سرمايه‌داري اين عصر و افول حوزه عمومي، پرداخته مي‌شود، هر چند گسترش استعمار فرانو در حوزه‌هاي نرم‌افزار با كاركردهاي ويژه زمينه تسلط بيشتر بر انسانهاي ديگر را به راحتي فراهم كرده است.
واژگان كليدي: مدرنيته، عصر اطلاعات، عصر پساكاپيتاليستي، كنترل، حوزه عمومي، نظامي‌گري.

نویسنده: سيدقاسم منفرد

اشاره
عراق پس از ايران بزرگ‌ترين كشور شيعه جهان است. با سقوط حزب بعث شيعيان عراق به دنبال كسب جايگاه واقعي خود در نظام سياسي اين كشور هستند، از سوي ديگر، برخي از همسايگان عرب عراق كه پس از سقوط رژيم صدام منافع خود را در اين كشور از دست داده‌اند و با روي كار آمدن اكثريت شيعه، حاكميت خود را با خطر مواجه مي‌بينند با بهانه‌هاي واهي مبني بر دخالت جمهوري اسلامي ايران و اعزام يك ميليون ايراني به عراق! براي رأي دادن، در صددند كه اين انتخابات را مخدوش جلوه نمايند. يكي از كشورهايي كه در اين راستا به عمليات رواني برضد جمهوري اسلامي پرداخت دولت پادشاهي اردن بود. در اين مقاله سعي شده زمينه‌ها و بسترهاي رواني تبليغات اردن عليه جمهوري اسلامي قبل از انتخابات عراق بررسي و مورد بازبيني قرار گيرد تا خوانندگان با تبليغات كذب اين كشور پس از فروكش كردن انتخابات عراق آشنا شوند.
واژگان كليدي: اردن،‌ عراق، جمهوري اسلامي ايران، عمليات رواني، شيعيان، اهل تسنن، رژيم بعث عراق، انتخابات عراق.

گردآوري و ترجمه: پريسا كريمي‌نيا

اشاره
توليد و پخش از طريق عناوين متنوع و مناسب، بستگي زيادي به توانايي يگانهاي عمليات رواني در توزيع دارد. در اين مقاله سعي شده تا نحوه توزيع اعلاميه به وسيله ابزارهايي مانند هواپيما، توپخانه و... به شكل رفتاري تشريح گردد. ممكن است اين تجهيزات به شكل كامل در اختيار نباشد ولي طراحي و ساخت اين تجهيزات كمك بسياري به نيروهاي نظامي در زمان منازعه و درگيري مي‌نمايد تا با انجام عمليات رواني اعلاميه‌اي، توان و روحيه نیروهاي دشمن را كاهش و قدرت نيروهاي خودي را افزايش دهد. اميد است اين مقاله سبب تحول در حوزه كاركردهاي عمليات رواني در سازمانهاي نظامي گردد.
واژگان كليدي: عمليات رواني، اعلاميه، توليد و پخش اعلاميه، چاپ، بمب، توپخانه، هواپيما، آماده‌ساي اعلاميه.

معرفي: شیرین باغجری

كتاب چشم‌انداز عمليات رواني، نخستين كتاب از مجموعه كتابهاي عمليات رواني به كوشش معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ـ اداره تبليغات منتشر شده است. اين كتاب از جمله آثار برجسته در خصوص تبليغات عمليات رواني و جنبه‌هاي كاربردي آن است. كتاب چشم‌انداز عمليات رواني، شامل پيشگفتار، مقدمه و سه فصل است‌. در اينجا خلاصه‌اي از مباحث آن كتاب مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

معرفي: قبس زعفراني

تجزيه و تحليل شخصيت يهود در تمام زمينه‌ها و جنبه‌هاي رواني، رفتاري و كشف تحريفات صهيونيستي نيازمند در اختيار داشتن علم و دانش كافي و فهم بخش وسيعي از اطلاعاتي است كه روزانه در عصر اطلاعات به جهانيان مخابره مي‌شود، در واقع، اين حجم وسيع اطلاعات باعث مي‌شود، كه نتوانيم اطلاعات موردنظر خويش را انتخاب يا طبقه‌بندي نماييم يا اينكه درست را از نادرست تشخيص دهيم، به همين دليل كتاب روان ‌در بند نوشته دكتر محمد احمد النابلسي سعي مي‌كند، شيوه‌ها و راههايي را به خواننده پيشنهاد دهد كه از آن طريق تاريخ يهود به نگارش درمي‌آيد.

سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

اينترنت ابزاري است كه به ناگهان از ميان تاريكي و ابهام، به جهان واقعي راه گشود. اين ابزار كه روزگاري رسانه ارتباطي پر رمز و راز فرهيختگان  و پژوهشگران به شمار مي‌رفت، هم اينك تقريباً به خدمت همه فعاليتهاي آدمي از خريد و فروش و مسائل نظامي گرفته تا پژوهش و شورش و عصيان در آمده است. از اينترنت براي تماس با دوستان و همكاران، داد و ستد، انجام پژوهش، تبادل داده‌ها، ديدار با بيگانگان، طرح‌ريزي توطئه و تباني با ديگران و حتي عمليات نظامي استفاده مي‌شود. اينترنت در همه جوامع ابزار و رسانه اطلاعاتي بسيار مهم و مؤثري است، اما نكته درخور توجه آنكه مانند شمشير دولبه‌اي است؛ زيرا هيچ يك از دولتها از نظر (قانوني، اجتماعي و سياسي) براي استفاده از اينترنت با محدوديت و ممنوعيتي روبه‌رو نيستند و از طريق آن مي‌توانند به طور مؤثري، حمايت و پشتيباني عموم مردم را جلب كنند. اينترنت رسانه‌اي با برد خوب و تأثير و نفوذ بسيار زياد روي مخاطب است.

نویسنده: دكتر پرويز امام‌زاده فرد

اشاره
مقاله حاضر به بررسي تلاشهاي تبليغاتي محافل مختلف امريكايي براي تحت تأثير قراردادن جمهوري اسلامي ايران طي چهارسال دورة نخست رياست‌جمهوري جرج بوش مي‌پردازد. آنچه مسلم است دولت بوش در دوره نخست زمامداري خود بيشتر با به كارگيري قدرت نرم به مقابله با جمهوري اسلامي پرداخته است و از اين رهگذر بيشترين بهره‌برداري را از ابزارهاي رواني ـ تبليغي در راستاي منافع ملي خود كرده است. در اين مقاله نويسنده ضمن تقسيم‌بندي زماني دوره حكومت دولت بوش با استفاده از داده‌هاي عيني و عملكردهاي دولت بوش به بررسي رفتار امريكاييها در طول چهارسال گذشته پرداخته است. در پايان ضمن تقسيم‌بندي مخاطبان آماج حملات رواني امريكا، اهداف اين كشور از عمليات رواني عليه جمهوري اسلامي را برشمرده است. اين مقاله از آن جهت كه با رويكرد رواني به تحليل رفتار دولت‌مردان امريكا پرداخته است توسط فصلنامه عمليات رواني انتشار يافته است تا انشاا... نويسنده محترم راهكارهاي عملي مقابله با شيوه‌هاي رواني امريكا را در مقاله‌اي ديگر ارائه فرمايند.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

همواره يكي از آرزوهاي عوامل تبليغات و عمليات رواني دستيابي به ساز و كارهايي بوده است كه با بهره‌گيري از آنها بتوانند رفتار آماجهاي خويش را كنترل كنند. پيشرفتهاي حاصل در قلمرو علوم اعصاب، رفتار و زيست‌شناسي رفتار، عوامل عمليات رواني را به چنين هدفي نزديك ساخته است. امروزه آنان مي‌دانند كه برخي پيامهاي تبليغاتي و عمليات رواني قادرند هم بر ساختارهاي مغزي تأثير بگذارند، هم انتقال‌دهنده‌هاي شيميايي مغز را دستكاري كنند و هم هورمونهاي مترشحه از غدد درون‌ريز را تحت تأثير قرار دهند. به همين سبب، به نظر مي‌رسد در مقايسه با گذشته، مهار و كنترل مخاطبان آماج، بسيار آسان‌تر شده است و بيم آن مي‌رود كه روزي عوامل عمليات رواني با اندك هزينه‌اي بتوانند گروههاي وسيعي از مخاطبان آماج را تحت انقياد خويش درآورند.
واژگان كليدي: مغز، عمليات رواني، انتقال‌دهنده‌هاي عصبي، غدد درون‌ريز، بادامه.

نویسنده: دكتر آرمين اميني

چكيده
متقاعدسازي افكار عمومي در زمينة مقوله‌هاي راهبردي ـ امنيتي، يكي از عوامل مؤثر در پيشبرد اهداف قدرتهاي بزرگ در عرصه تعاملات بين‌المللي بوده است.
اين مقوله، به ويژه در دوره پساجنگ سرد (از سال 1991 تاكنون)، به دليل دگرگونيهاي به وقوع پيوسته در قواعد بازيهاي بين‌المللي، روند ژئوپليتيكي حاكم بر تعاملات بين‌المللي و جايگزيني مسائل نرم‌افزاري فرهنگي ـ روان‌شناختي، به مثابه عوامل سيال بين‌المللي به جاي مقوله‌هاي سخت‌افزاي راهبردي، اهميت زيادي دارد.
در اين مقاله سعي شده است تا زمينه‌هاي شكل‌دهي و متقاعدسازي افكار عمومي در كشورهاي انگلستان و ايالات متحده امريكا در زمينه پيشبرد يكجانبه‌گرايي راهبردي ـ امنيتي، مدنظر قرار گيرد، همچنين به اين مسئله پرداخته مي‌شود كه جايگاه مهندسي افكار عمومي در دولتهاي بوش و بلر، پس از رويداد يازدهم سپتامبر 2001 به مثابه نقطه عطفي در عرصة نظام بين‌الملل، چگونه است.
واژگان كليدي: يازدهم سپتامبر، افكار عمومي، متقاعدسازي، مديريت تبليغات، فريب، روند ژئوپلي‌نوميك، يكجانبه‌گرايي در نظام‌بين‌الملل، نومحافظه‌كاران.

نویسنده: اعظم حسيني

چكيده
ساختار رواني بشر متشكل از چارچوبي است كه تمامي عكس‌العمل‌ها و رفتار آدمي از آن ريشه مي‌گيرد. براي نمونه، پديده رواني ترس، عكس‌العمل‌هايي را در اندام موجود زنده ظاهر مي‌كند كه به اشكال گوناگون درك و دريافت مي‌شود. هرچند از نظر علمي جسم ما ماهيتي جداي از روان دارد ولي كاركرد درست و يا نادرست سيستمهاي مختلف آن به طور آشكاري در روان تأثير مي‌گذارد و موجب تعادل يا عدم تعادل آن مي‌شود. ريشه‌هاي درخت استعمار از خاك وحشت و هراس توده‌هاي مردم تغذيه مي‌كند، اتفاقا استعمار و ترس، افزون بر اينكه در رابطه متقابل با همديگر هستند، رابطه علت و معلولي نيز دارند. بدين ترتيب كه، هرچه وحشت بيشتر باشد، نظام سلطه تواناتر و هرچه وحشت كمتر باشد، نظام سلطه ضعيف‌تر خواهد بود. همچنين، شهامت و جسارت بيشتر، آزادي بيشتري را به همراه مي‌آورد و جسارت و شهامت كمتر، آزادي كمتري را در پي دارد. از نظر روان‌شناسي نيز، انسان هرچه بيشتر بترسد بيشتر تمكين مي‌كند؛ يعني، ترس انسان، تمكين مي‌آورد. از ديدگاه روان‌شناسي اجتماعي، شيوع اعتياد به ترس، هراس اجتماعي را به دنبال دارد و از اينجاست كه ابرقدرتها بر ملل ضعيف سلطه پيدا مي‌كنند. در اين مقاله، ترس و وحشت به عقلاني و غيرعقلاني تقسيم مي‌شود. سپس، سوء استفاده سازمانهاي تروريستي از روان‌شناسي مورد بحث قرار مي‌گيرد. شخصي كردن حمله در نتيجه ترس و وحشت، بهره‌گيري تروريستها از رسانه‌ها، نقش رسانه‌ها و دولت در مقابله با استراتژيهاي توليد وحشت، بهره‌گيري از ترس غيرعقلاني و حتي، خرافات در عمليات رواني، آن هم به وسيله كارشناسان نظامي ايالات متحده، موضوعات ديگري هستند كه در اين مقاله به تفصيل درباره آنها سخن گفته شده است.
واژگان کلیدی: وحشت، ترس غيرعقلاني، رسانه‌ها، باورها و ارزشهاي مخاطبان، خرافات. ترور، اضطراب، عمليات رواني

نویسنده: آنجلا ماريالانگو/عبدالمجيد حيدري

اشاره
فناوري مدرن، زمينه‌ها و بسترهاي عمليات رواني را عليه كشورها گسترش داده است. از جمله فناوريهايي كه به كشورها امكان مي‌دهد تا عقايد و افكار خود را عليه جامعه آماج به كار بگيرند اينترنت است. اينترنت يكي از ابزارهاي مهم عمليات رواني ...... عليه كشورها در دهه پاياني قرن بيستم و سالهاي اوليه قرن بيست و يكم است. با نگاهي اجمالي به پديده اينترنت مي‌توان اين وسيله را هم يك تهديد و هم يك فرصت به حساب آورد. بنابراين استفاده از اين ابزار، مي‌تواند در چالشهاي آتي به ما آسيب و يا ياري رساند به شرط آنكه زمينه‌ها و بسترهاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري آن در حوزه‌هاي عمليات رواني و علوم انفورماتيك فراهم گردد. در اين مقاله نويسنده به طور اختصار سعي دارد كاربرد اينترنت در حوزه عمليات رواني را شرح دهد  سپس با استفاده از مطالعات موردي، خوانندگان را با شيوه‌هاي اين ابزار در دو سوي ميدان نبرد آشنا گرداند.
واژگان كليدي: اينترنت، عمليات رواني، ميدان نبرد اطلاعات، جنگ افكار، ديپلماسي عمومي، بوسني و هرزگوين، صربستان.

تبارشناسي مفهوم سلطه در ذهنيتهاي پيشامدرن, مدرن و پسامدرن

نویسنده: دكتر عليرضا بيابان‌نورد

اشاره
در طول تاريخ بشريت, سلطه‌هاي گوناگون همواره انسانها را تهديد مي‌كرده‌اند. سلطه با توجه به ماهيت خود داراي ابعاد بيروني و دروني است. اين مقاله استدلال مي‌كند كه سلطه در دنياي مدرن بيشتر از سمت سلطه‌هاي بيروني به سلطه‌‌هاي دروني كشيده شده است و در واقع ابعاد آن به صورت جنبه‌هاي ناملموس و دروني به جهت حفظ قدرت و سيطرة نظامهاي غربي و ايدئولوژيهاي حاكم بر آنها درآمده است.
واژگان كليدي: سلطه, عمليات رواني, دانش, قدرت, عقلانيت ابزاري, استعمار, انسان تك ساحتي, وانموده.

نویسنده: دكتر سعد العبيدي، قبس زعفراني

چكيده
انسان كنوني در جوامع مختلف با بحرانهاي متعددي مواجه است. يكي از مهم‌ترين اين بحرانها, بحران هويت يا مشكل ثبات و استقرار است. پايه و اساس اين بحران, جنگي است كه ميان گروهي از قدرتمندان از يك سو و گروه ديگري از قدرتمندان از سوي ديگر و يا ميان قدرتمندان از يك سو و مستضعفان از سوي ديگر و يا ميان خود مستضعفان درگير است. بي‌شك پيامد اين جنگها و خصومتها, بحرانهاي مستمر و مصايبي است كه روان‌شناسان و جامعه‌شناسان در مورد بافت, ماهيت, دلايل وقوع, ابعاد زيرساختي و دلايل اولية وقوع آنها يا به عبارت بهتر ريشه‌هاي تاريخي آنها با يكديگر اختلاف نظر دارند. اين اختلاف نظرها در گستره, اهداف و شيوه‌هاي مورد استفاده در اين بحرانها و پيچيدگيهاي رواني انسان ريشه دارد كه باعث مي‌شود تناقضهاي عميقي در ديدگاهها و برخورد با بحرانها يا رهايي از آنها به وجود آيد.

نویسنده: حسن سبيلان اردستاني

اشاره
برخلاف تصور اوليه، ارتباطات انساني به هيچ وجه منحصر به ارتباط چهره به چهره انسانها نيست. بيش از دويست سال است كه هنر ارتباط جمعي به صورت واقعيت فراگير جامعه انساني در آمده و موجب پيشرفت عظيم ارتباطات شده است. وسايل ارتباط جمعي، با در دسترس قرار دادن برنامه‌ها، فرهنگ جديدي را به وجود مي‌آورند. در كشورهاي در حال توسعه، فرهنگ جديد با القاء فرهنگي دولتهاي صاحب فناوري ارتباطات همراه است و كشورها را در معرض تهاجم فرهنگي قرار مي‌دهد. اين امر به تعارض در فرهنگ و هويت اجتماعي، فرهنگي و قومي منجر مي‌شود. در مقاله حاضر ضمن بررسي مفاهيم عمليات رواني و ديپلماسي عمومي و رسانه‌اي به تفاوتهاي حوزه علمي آنها پرداخته مي‌شود و ديپلماسي رسانه‌اي به منزلة ابزار عمليات رواني مورد بررسي قرار مي‌گيرد. هدف از ديپلماسي رسانه‌اي در عمليات رواني ايجاد تنفر و دشمني نسبت به حاكميت آماج، اعمال فشارهاي سياسي، فرهنگي و نظامي كشورهاي ديگر عليه كشور آماج، ايجاد رغبت و علاقه در مخاطبان كشور آماج نسبت به كشور كارگزار و مشروعيت‌بخشي و توجيه اعمال و رفتار كارگزاران عمليات رواني يا ديپلماسي رسانه‌اي است. در پايان براي مقابله با روند ديپلماسي رسانه‌اي دشمن سه راه كار پيشنهاد مي‌شود 1ـ تقويت بنيه اطلاعاتي و خبري؛ 2ـ تقويت بنيه تبليغاتي؛ و 3ـ استفاده از شيوه‌هاي ضد تبليغ.
واژگان كليدي: عمليات رواني، ديپلماسي عمومي، ديپلماسي رسانه‌اي، ابزارهاي عمليات رواني ديپلماسي رسانه‌اي، تبليغات رواني، اينترنت.

نویسنده: دكتر حميد هاديان

چكيده
امروزه ستون فقرات و سلسله اعصاب انقلاب در امور سخت‌افزاري و نرم‌افزاري نظامي، فناوري برتر است كه استراتژي نظامي و سياست‌گذاري دفاعي كشورها را شديدا تحت تأثير قرار داده است. فناوري برتر ارتباطي، اطلاعات و شبكه‌اي مبتني بر شعور هوشمند تقسيم اطلاعات با هدف تقسيم پيروزي به آماده‌سازي نيروهاي عملياتي در سطح مجازي مبتني بر شبيه‌سازي مي‌پردازند و آنگاه به اجراي مأموريتهاي محوله مبادرت مي‌ورزند. به نظر مي‌رسيد كه "شعار هر چه در ميدان آموزش عراق (تهاجم) بريزي تا در ميدان رزم كمتر خون بريزي" در حال وقوع عيني است. يكي از مظاهر عيني فناوري ارتباطي و شبكه‌اي، ارتباط هويت ژنتيكي براي اجراي مأموريتهاي راهبري و عمليات - نجات و نيز يكي از چهره‌هاي جديد عمليات رواني، شبيه‌سازي كاركتر فكري مولد تهديدات ضد دسترسي براي اتخاذ تصميمهاي پيروزمندانه براي دسترسي به متحدين در شرايط اضطراري است.
واژگان كليدي: متدلوژی شبیه‌سازی، شبیه‌سازی دسترسی، رویکرد چندبعدی و پروژه هیماکس، نیروهای میان وزن هوابرد، فرماندهی مرکب و تمرینات بحرانی استراتژیک، فناوری ارتباط هویت ژنتیک و شبیه‌سازی کارکتر فکری شخصیت‌های حقوقی و حقیقی هدف.

نویسنده:اس.‌سي.دريسول/جعفر ساسان

چكيده
توليد محتوا و معناي برنامه‌هاي رسانه‌ها از ايام گذشته، وظيفه منحصر به فرد متخصصان رسانه‌ها يا توليدكنندگان برنامه‌هاي خبري بوده است. در گذشته و در تلاش براي فهم ماهيت يا كيفيت تأثيرات بالقوه رسانه‌ها، عمدتا عقيده بر اين بود كه مخاطبان نقش كمرنگي در اين خصوص دارند هرچند تحقيقات به روشني نشان مي‌دهد كه مخاطبان نقش بسيار مهمي در پيدايش اطلاعاتي كه رسانه‌ها ارائه مي‌مي‌دهند، بازي مي‌كنند (نيومان وكريگلر، 1992 و فيلو، 1993). اما اين حقيقت، شناختي را موجب مي‌شود كه در اثر تغيير در روشي كه در آن ارتباطات و نقش واسطه‌اي رسانه‌ها، مفهوم‌گذاري و مطالعه شده است، به‌دست مي‌آيد. بسياري از رويكردهاي معاصر در زمينه روابط با رسانه‌ها و مخاطبان كه يك رويكرد مخاطب‌محور بزرگ‌تر ارائه داده‌اند، ثابت كرده‌اند كه ارسال برنامه‌هاي رسانه‌ها، تنها نيمي از ماجراست. مخاطبان هميشه فعال‌تر از استفاده‌كنندگان منفعل اطلاعات بوده و هستند و فناوري جديد، امكانات تعاملي بيشتري فراهم كرده است. تفاوت بين دريافت‌كننده و توليدكننده به طور فزاينده مبهم و پيچيده مي‌شود.
واژگان كليدي: رسانه‌ها، ارتباطات، مديريت ادراك، مخاطبان، دريافت كننده، توليد كننده، مصرف ـ لذت.

گردآوري و ترجمه: پريسا كريمي‌نيا

چكيده
اين مقاله به مفاهيم عمليات و اقدامات فريب و همچنين ملاحظات عمليات رواني در حمايت از عمليات فريب مي‌پردازد. عمليات فريب در طي عمليات مي‌تواند از عمليات نظامي پشتيباني كند. تاريخ نشان مي‌دهد كه چگونه افراد متعددي در زمان صلح، منازعه و جنگ تحت تأثير عمليات فريب قرار گرفته‌اند. بنابراين شناخت كاركردها، تأثيرات و چگونگي اين عمليات، ما را در دستيابي به موفقيت رهنمون مي‌سازد.
واژ‌گان كليدي: عمليات فريب،‌ عمليات رواني، اقدامات فريب، عمليات نظامي، فريب استراتژيك، فريب عملياتي، فريب تاكتيكي، وانمود، نمايش، نيرنگ، تظاهر.

نویسنده:مجيد عباسي اشلقي

چكيده
جنگ مجازي و تقابل ذهن و عين دو مقوله‌اي هستند كه بايد در ارتباط با يكديگر مورد بررسي قرار بگيرند؛ نكته‌اي كه در مقالات تخصصي جنگ كمتر به آن توجه شده است. بررسي تقابل ذهن و عين به موازات دگرگوني در حوزه‌هاي جنگ است، در واقع، اين حوزه جديد جنگ، تلفيقي از نظريه و اطلاعات و پيشرفتهاي حوزه الكترونيك محسوب مي‌شود. اين مقاله، علاوه بر تشريح رهيافتهاي نظري، از منظر تجربي به بررسي تعامل ميان ذهن و عين و دگرگونيهاي حوزه الكترونيك و تغيير نگرش پرداخته است در پايان با نقد الگوهاي جنگ مجازي بر تقويت جنبه‌هاي رواني جنگ تأكيد مي‌كند.
واژگان كليدي: جنگ مجازي، ذهن، عين، فناوري شبيه‌سازي ذهني واقعيت، تصاوير تلويزيوني، پسا مدرن، عوامل رواني، جنگ واقعي، انقلاب در امور نظامي.

نویسنده: قبس زعفراني

چكيده
عمليات رواني از جمله جنگهايي است كه بدون جنگ و خونريزي نتايج مثبت بسياري به همراه دارد و مورد توجه بسياري از كشورها از جمله جهان غرب، امريكا و به ويژه رژيم صهيونيستي است. در اين اواخر جنبشي در رژيم صهيونيستي سر بر آورده كه نام جنبش مورخان نوين را به خود گرفته است. ديدگاهها و نظراتي كه اين جنبش مطرح مي‌سازد با آنچه صهيونيستها به طور خاص و يهود به طور عام مطرح مي‌كردند، تفاوت فاحش دارد. برخي ظهور اين جنبش را ساخته و پرداخته خود رژيم صهيونيستي مي‌دانند تا با وارد ساختن جهان اسلام و جهان غرب به عمليات رواني نوين به اهداف موردنظر خويش دست يابد.
واژگان كليدي: مورخان نوين يهودي، عمليات رواني، قوم سامي، تاريخ صهيونيسم، رژيم صهيونيستي، اعراب، فريب.

نویسنده: ابراهيم لطفيان

چكيده
مقاله حاضر به بررسي عملكرد عمليات رواني دولت امريكا در جنگ سلطه مي‌پردازد. مهم‌ترين سؤالي در این زمینه، چگونگي كاركرد عمليات رواني امريكا در اين جنگ است؟ چه عواملي سبب فروپاشي رواني نيروهاي نظامي عراق شد؟ چرا مردم عراق در مراحل اوليه در مقابل اين تهاجم سكوت اختيار كردند و به نفع طرفين درگير وارد عمل نشدند؟ دولت عراق چگونه به مقابله با اين تهاجم رواني پرداخت؟ در اين راستا سعي شده است در پاسخ به سؤالات ياد شده با بررسي روند شكل‌گيري عمليات رواني به كاركردهاي نظامي آن پرداخته و در پايان دستاوردهاي اين نوع عمليات برشمرده شود.
واژه‌گان كليدي: نبرد سلطه، عمليات رواني، عراق، تبليغات رواني، ارتش عراق، ارتش امريكا.

نویسنده: حميد نيكرو

دومين همايش عمليات رواني به كوشش اداره تبليغات معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه از تاريخ 20/10/83 تا 22/10/83 در مجموعه فرهنگي الغدير برگزار گرديد. اين همايش با حضور مسئولان، مديران و كارشناسان فرهنگي و عمليات رواني سپاه از سراسر كشور برپا شد. با توجه به مجموعه شركت‌كنندگان و اهميت موضوع عمليات رواني، روند برنامه‌ها در چارچوب مباحث گوناگون در حوزه عمليات رواني و جنگ رسانه‌اي توسط صاحب‌نظران مجرب در اين حوزه تدوين و در مجموع با حضور ده تن از اساتيد طي سه روز به تبادل نظر و پرسش و پاسخ پرداخته شد. آنچه مي‌توان هدف برگزاري اين همايش مطرح كرد توجه به گسترة فعاليتها و اقدامات امريكا و رژيم صهيونيستي از طريق عمليات رواني و جنگ رسانه‌اي عليه جهان اسلام و انقلاب اسلامي است كه همه‌جانبه و پيوسته اجرا مي‌شود و از سوي ديگر ـ آشنا نمودن كارگزاران و عناصر فرهنگي با اين حوزه مهم و شيوه‌هاي خنثي‌سازي آن و نحوه مقابله با حملات رواني است.

نام كتاب: تبليغات در رسانه‌هاي ارتباط جمعي
نويسنده: دكتر جيهان احمد رشتي
مترجم: عبدالجليل شري‌زاده
ناشر: معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، اداره تبليغات
تعداد صفحه: 1023 صفحه؛ چاپ 1383
معرفي: حميد نيك‌رو

سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

مسئله رژيم صهيونيستي از مطالعات اساسي جامعه علمي ايران است. اين مطالعات يا به ريشه‌هاي تاريخي و ماهيت ايدئولوژيك و نظري يا به روابط اين رژيم با قدرتهاي بزرگ خصوصاً حمايتهاي مستمر مالي و رواني دولت امريكا در مقاطع مختلف تاريخي پرداخته است. اما توجه به مطالعات تاريخي تنها بخشي از مباحث ضروري اين حوزه است و بهتر است جامعه انديشمند و دانشگاهي ايران با شناخت واقعيتهاي كنوني در بستر علوم انساني از جمله روان‌شناسي اجتماعي به مطالعه و تجزيه و تحليل نقاط قوت و ضعف اين رژيم بپردازد تا از اين رهگذر، ضمن غنا بخشيدن به مطالعات دشمن‌شناسي، كارشناسان رشته عمليات رواني را در تدوين آموزه‌هاي عمليات رواني ياري كند.

نویسنده: دكتر محمدحسين جمشيدي

چكيده

دوبعدي بودن وجود انسان ضرورت كاربرد دو قدرت شمشير و فكر ـ اقدام مستقيم نظامي و عمليات رواني ـ را در جنگها براي كسب پيروزي بر خصم مطرح ساخته است و نبرد رواني به مثابه اقدامي در جهت تأثير بر ذهن و عواطف آدمي براي ايجاد تغيير در رفتار او پا به پاي رزح نظامي بلكه مقدم بر آن با حوزة نظامي گسترده و حوزة مكاني فراگير و همه جانبه صورت مي‌گيرد. جنگ رواني در صدر اسلام ابتدائاً از سوي دشمنان پيامبر اسلام و قرآن در ابعاد گوناگون و متنوعي به ويژه در طول سيزده سال حضور آن حضرت در مكه و در پوشش تهاجمي همه‌جانبه و گسترده براي نفي دعوت پيامبر اسلام و خاموش كردن نداي حق‌طلبي و عدالتخواهي او به كار گرفته شد كه در قرآن از آن با عناويني چون كيد و مكر و... و به ويژه مكر كه در اصل تلاشي است براي تغيير نگرش و رفتار افراد با به كارگيري ابزارهاي زباني، خبري، اطلاعاتي و... ـ افواه ـ ياد شده است. عمليات رواني مشركان بسيار گسترده و شامل ياوه‌پراكني (لغو)، اتهام و تهمت‌هاي گوناگون، طعنه‌زني، جايگزين‌سازي، نمايش خوي استكباري، منزوي‌سازي اجتماعي، راهبرد استهزاء، القاي ترس و تهديد، اعمال روشهاي خشونت‌بار، تطميع و اغواء و... بوده است.
واژگان کلیدی: عمليات رواني، اسلام، پيامبر(ص)، مكر، كيد، افتراء، تطميع، ترس و... .

گردآوري و ترجمه: حجت‌اله مرادي

چكيده

مقاله حاضر به بررسي روند عمليات رواني اسراي جنگي بازداشت شده نظامي و غيرنظامي دشمن مي‌پردازد. كاركنان عمليات رواني در روند تهيه فرآورده‌هاي عمليات رواني از اسراي جنگي به عنوان نمونه قابل دسترس براي پيش‌آزمون يا پس‌آزمون اين فرآورده‌ها استفاده مي‌كنند از آنجا كه شناخت جامعه هدف در نظام طرح‌ريزي عمليات رواني از اركان اساسي است، بنابراين استفاده از اين اسراء در روند طراحي محصولات عمليات رواني كمك مؤثري به اين نيروها مي‌كند. عمده‌ترين وظايف اين يگان عبارت است از: 1ـ انجام پيش‌آزمون و پس‌آزمون فرآورده‌هاي عمليات رواني؛ 2ـ جمع‌آوري اطلاعات مربوط به جامعه هدف و اسراي جنگي؛ 3ـ نظارت بر اردوگاههاي اسراي جنگي بازداشت شده نظامي و غيرنظامي دشمن؛ 4ـ تأمين فرآورده‌هاي عمليات رواني مورد نياز برعليه دشمن؛ 5ـ تعيين شاخصهاي مورد نظر دشمن در تبليغات بر روي نيروهاي خودي.
كليدواژه: عمليات رواني، اسراي جنگي، نظامي و غيرنظامي، پيش‌آزمون، پس‌آزمون، كنوانسيون ژنو، اردوگاههاي اسراي جنگي، عمليات نظامي، گردان پشتيباني عمليات رواني، دشمن.

نویسنده: مهسا ماه‌پيشانيان

چكيده

ايجاد جنگ مجازي در مأموريتهاي شبيه‌سازي شده با بهره‌گيري از جنگ‌افزارها و سلاحهاي دقيق و ظريف، دوربينهاي كنترل از راه دور و ديگر فناوريهاي ديجيتالي و نظامي در كنار انقلاب اطلاعاتي، همچنين رشد رسانه‌هاي گروهي، افزايش و كاربرد تبليغات در امور جنگي و غيرنظامي، نقش رسانه‌هاي گروهي در تخفيف چهره مرگبار جنگها و فضيلتمند جلوه دادن آن، تبليغات ساختگي براي منافع طراحان اين تبليغات و نه در جهت خواست مردم، كاهش بعد و مسافت ميدان نبرد ( به گونه‌اي كه جنگ مجازي به خانه‌ها، اينترنت و شبكه‌هاي تلويزيوني راه يافته است)، فريب رسانه‌اي كه به بدفهمي مردم منجر مي‌شود (جنگ عراق) و ديگر نقش رسا‌نه‌ها سبب شكل‌گيري بعد نرم‌افزاري جنگ مدرن شده است. اين امر بعد ايدئولوژيكي جنگ سخت‌افزاري دوران جنگ سرد را كاملاً متحول كرده است و در ميدان نبرد راهي از واقعيت سخت‌افزاري تا مجاز نرم‌افزاري را پيموده است. اين مقاله مختصراً به بررسي جنگ مجازي، نقش رسانه‌هاي گروهي و تبليغات با تأكيد بر نمونه فريب رسانه‌اي جنگ عراق پرداخته است.

نویسنده: ليندا اِروشا ـ وارهال/ مترجم: علي پور‌قلي

چکيده

عمليات اطلاعاتي و ديپلماسي عمومي، در موفقيت هر عمليات نقشي حياتي ايفا مي‌کنند. اما با وجود اين، دولت ـ و به ويژه نيروهاي نظامي ـ در طراحي و بهره‌برداري از ديپلماسي عمومي چندان مناسب عمل نکرده‌اند. اين ديپلماسي در ايالات متحده نه تنها ابزار جذابي نبوده است، بلکه به طور دائمي و سنتي در کمک به شکل‌دهي و سازماندهي ميدان نبرد به جاي آنکه به صورت کنشي عمل کند به صورت واکنشي عمل کرده است. به ويژه همانطور که در پي حوادث سپتامبر سال 2001 مشخص شد، قلمروي اطلاعاتي در اختيار کسي قرار مي‌گيرد که در کسب و کنترل آن (برتري اطلاعاتي) از بيشترين فرصت استفاده كند. هر يک از دو طرف درگير، امريكا و يا نيروهاي طالبان مي‌توانستند اين قلمرو و ابتکار عمل رسانه‌ها را به دست بگيرند و عناوين روزنامه‌ها و مهم‌تر آنکه افکار عمومي را تحت سلطه خود قرار دهند. ناتواني ايالات متحده و نيروهاي نظامي اين کشور در رقابت با ساير كشورها در سطح ديپلماسي عمومي، از دوران ويتنام و زماني که تصاوير اين جنگ به منازل عموم مردم راه يافت همواره يکي از معضلات اساسي بوده است. در عصر پيشرفتهاي فناوري, بسيار عجيب است که فردي همچون صدام بتواند فضاي نبرد را به دلخواه شکل داده و عليه دشمني همچون امريكا جنگ تبليغاتي موفقي را به راه بياندازد و سازمان ملل را براي بازنگري به تحريمهاي تحميلي بر عراق تحت فشار قرار دهد. اين در حالي است که اين جنگ ممکن است چندان در نظر ناظران معمولي به چشم نيايد. اين تحقيق، تلاش تبليغاتي صدام را در سال 2000 به تفصيل بيان مي‌کند و خاطر نشان مي‌سازد که چگونه فنون مختلف ديپلماسي عمومي همچون همراه نمودن نام با چهره( ) مي‌تواند آراء عمومي را تغيير دهد. با مقدمه قرار دادن اين جنگ تبليغاتي و با تبيين ميزان ارزش کسب قلمروي اطلاعاتي، حوادث 11 سپتامبر مجالي را فراهم آورد تا استراتژي ديپلماسي عمومي وزارت دفاع و دولت ايالات متحده را از ابتدايي‌ترين روزهاي شکل‌گيري آن يعني زماني که نيروهاي نظامي ايالات متحده خود را براي عمليات آزادي پايدار( ) مهيا مي‌ساختند,  بازنگري كنيم. با بررسي يکصد روز اول اين عمليات متوجه مي‌شويم که انتقاد اوليّه نسبتاً شديدي نسبت به آن وجود داشت چرا که دولت با آمادگي بسيار کم وارد جنگي متفاوت با کشوري شده بود که فاقد دولت ملي بود. با  ادامه اين عمليات، کنترل ديپلماسي عمومي به تدريج به يک اولويت تبديل شد. همه مقامات دولت علاوه بر متقاعد کردن اعضاي ائتلاف به اينکه اين جنگ عليه اسلام نيست[!] بر اين امر واقف بودند که تداوم حمايت مردمي براي جنگي طولاني عليه تروريسم, به ويژه زماني که شمار تلفات نيروهاي نظامي افزايش مي‌يابد، بسيار حياتي خواهد بود. حال با وجود گذشت چند ماه از  عمليات آزادي پايدار، دولت در نتيجه تلاش و درک بهتر از ديپلماسي عمومي همچنان از حمايت مردمي کشورش بهره‌مند است و مي‌تواند بر حفظ برتري اطلاعاتي که توانست از اسامه بن لادن و طالبان باز پس گيرد تلاش نمايد.

نویسنده: مهدي كركي

چكيده

در بحث رايج در مورد جنگ اطلاعاتي، ادراك، عنصر اصلي و عامل كليدي در راه موفقيت است. ما در اين مقاله در خصوص رابطه ميان جنگ اطلاعاتي و جنگ ادراكي بحث مي‌كنيم. تعداد آثاري كه اين دو شيوه جنگي را تاكنون بررسي كرده كم است. ما در اين مقاله فرض مي‌كنيم كه آنچه جنگ ادراكي مي‌ناميم وجود دارد و سعي مي‌كنيم تا حد ممكن آن را تشريح كنيم و نشان مي‌دهيم كه جنگ ادراكي مبحث جديدي نيست ولي تاكنون به آن به عنوان بخش نهفته و ضمني ديگر مفاهيم جنگي توجه شده است. با موضوع قرار دادن جنگ ادراكي و شفاف كردن آن، اميدواريم نظرات بيشتري را به اين مفهوم جلب كنيم. منطقي است باور كنيم كه ما دائماً آماج هدف حملات ادراكي مي‌باشيم اما علت به‌وجود آورنده اين جنگ چيست؟ اين مقاله اولين فهرست مشكلات اين شيوه جنگي است و بايد تحقيقات بيشتري در اين زمينه صورت گيرد.
كليدواژه: جنگ ادراكي، جنگ اطلاعاتي، ادراك، موقعيت فرمانده، وضعيت رواني.

نویسنده: شوانا ريچر/ مترجم: عبدالرضا همداني

اشاره

در پي حمله ستونهاي تانك ارتش رژيم صهيونيستي به جنين و نابلس در شمال كرانه باختري رود اردن و به شهادت رسيدن چند فلسطيني، در روز چهارشنبه 3 آوريل 2002 مطابق 4 فروردين 1381 ارتش رژيم صهيونيستي كليساي المهد را نيز كه تعداد زيادي كشيش و راهبه در آن پناه گرفته بودند، به محاصره خود درآورد و مدعي شد، افراد مسلح از داخل كليسا به سوي نظاميان رژيم صهيونيستي شليك كرده‌اند. اين محاصره چندين روز طول كشيد و نظاميان اين رژيم كشيشان داخل كليسا و تعدادي از مردم فلسطين را كه از ترس جان خود به آنجا پناه برده بودند محاصره و طي چندين روز با شيوه‌هاي مختلف عمليات رواني آنها را مورد آزار و اذيت قرار دادند با توجه به اينكه مسيحيان اعتقاد دارند، اين كليسا محل تولد حضرت مسيح(ع) است و هرساله در آن مراسم كريسمس با شكوه خاصي برگزار مي‌شود، رسانه‌هاي غربي با حساسيت زياد به انعكاس وقايع داخل اين كليسا پرداختند.

نویسنده: لورا موراي/ مترجم: علي‌اصغر تقي‌پور

اشاره

مقاله حاضر به بررسي رفتار و عملكرد رهبران چين مي‌پردازد و بيشتر بر آن تأكيد مي‌شود كه چگونه چينيها با عمليات رواني و تسلط بر رسانه‌ها سعي بر آن دارند كه از تغييرات شگرف اجتماعي، خود را مصون نگه دارند و در ادامه به اختصار سعي دارد به شيوه‌هاي جنگ رواني در چين و بررسي كتاب هنر جنگ سن تزو بپردازد، سپس به نگرشهاي مدرن فريب روي مي‌آورد و سعي دارد با توجه به تعريفي از اين واژه رفتار چينيها را به قياس بنشيند. همچنين در ادامه به بعضي تحولات دروني چين از جمله انزواي دهه 50 تا 70 و سپس غلبه بر آن سخن مي‌گويد. تأثير حوادث ميدان تيان آن مِن مقاله‌اي است كه نويسنده مقاله سعي دارد آن را نقطه اوج جنگ رواني تلقي كند. فرار از تبليغات سوء غربي، تلاش بر كنترل افكار عمومي دروني و بروني از مهم‌ترين عملكردهاي زمان آن وقايع بود.

نویسنده: پريسا كريمي‌نيا

چكيده

تمام افرادي كه در يك اجتماع زندگي مي‌كنند و با يكديگر كنش و واكنش دارند از انگيزه‌ها، اهداف و سليقه‌هاي متفاوت برخوردارند. بر همين اساس گاهي مشاهده مي‌شود كه افراد يك جامعه دست به اعمالي مي‌زنند كه قابل پيش‌بيني نيست. در حوزه رفتارهاي اجتماعي افراد خواسته يا ناخواسته در تعارض با يكديگر قرار مي‌گيرند. اين تعارضها در هر جامعه‌اي به دليل كمبود امكانات، محدوديت منابع، نبود تناسب و تعادل در ساختار جغرافيايي و عدم تقسيم ساختارهاي مناسب اقتصادي، اختلاف و رقابت بين افراد كشور را فراهم مي‌آورد. بنابراين كاركنان سازمانهاي عمليات رواني با استفاده از اين اختلافات به دنبال ايجاد شكافهاي عميق رواني در جامعه هستند و مهم‌ترين ابزار اين سازمانها، تبليغات است. در اين مقاله به فرآيند پردازش تبليغات، تجزيه و تحليل، مشاوره و اقدامات ضدتبليغاتي دشمن اشاره مي‌شود سپس نكاتي را كه يك سازمان عمليات رواني در هنگام اجراي تبليغات و ضدتبليغات بايد رعايت كند بيان مي‌نمايد و در پايان فرآيند ضدتبليغ براي يگانهاي پشتيباني شونده ارائه مي‌گردد.
واژگان كليدي: تبليغات، ضد تبليغات، پردازش، تجزيه و تحليل، رايزني، تحليل مخاطبان، اطلاعات غيرنظامي.

نویسنده: رون شليفر/ مترجم: علي شاهرخي

چکيده

در اين پژوهش به مشکلات ساختاري عمليات رواني در رژيم صهيونيستي، شيوه‌ها و امکانات حل آن پرداخته شده است. اين تحقيق دليل اصلي مشکلات رسانه‌اي رژيم صهيونيستي را در نوع فهم و انزواطلبي يهوديان و همکاري نداشتن با يکديگر مي‌داند. كوتاهي و بدفهمي در سالهاي متوالي باعث شده است که دستگاههاي اسرائيل نتوانند دست به ابتکارات مناسبي بزنند. رژيم صهيونيستي خود را به نوعي در تقابل با مسائل فرهنگي مي‌بيند. از زمان جنگ خليج فارس الگوهاي جنگ رواني دگرگون شده است اما هنوز در رژيم صهيونيستي در زمينه‌ بهره‌برداري از عمليات رواني توسعه‌نيافتگي و کاستي مشاهده مي‌شود. مشکلات فرهنگي باعث شده که از فرصتهايي همچون تبليغات و بهره‌وري بهينه از عمليات رواني در مبارزه سنتي با اعراب‏, خوب استفاده نشود و همواره اين رقيب فلسطيني باشد تا گوي و ميدان بازار اطلاع‌رساني را در اختيار داشته باشد. اين پژوهش با الگو قراردادن سازمانهاي اطلاع‌رساني فلسطيني و حزب‌ا... لبنان, در صدد است به نوعي مشکلات ريشه‌اي رژيم صهيونيستي را در اين خصوص حل كند و بتواند در آينده منازعات اعراب و اسرائيل نقش برتر را ايفا کند.

نویسنده: عبدالمهدي مستكين

اشاره

رژيم صهيونيستي طي تاريخ پر از مناقشه و جنگ خود مجموعه‌اي از واكنشها را در موقعيتهاي بحراني ايجاد كرده است. شكي نيست كه حمايتهاي رواني و مالي امريكا بر افكار عمومي رژيم صهيونيستي تأثير مهمي دارد. سران اين رژيم با صراحت تمام اعلام كرده‌اند كه حيات آنها وابسته به حمايتهاي رواني و مالي امريكا است. اين رابطه مستمر، نشان دهنده وابستگي شديد و منافع استراتژيك امريكا در ادامه بقاي رژيم صهيونيستي است؛ بنابراين براي حفظ اين رژيم كه برخاسته از نگرشي كاملاً‌ ايدئولوژيك است، دولت امريكا به پشتيباني مالي و رواني از اين رژيم ادامه مي‌دهد. در مقاله حاضر، نويسنده ضمن برشماري ريشه‌هاي تاريخي و ديني و رفتار حمايت امريكاييها از رژيم صهيونيستي، به تحليل مبناي رفتار دولتمردان امريكا مي‌پردازد و در پايان يادآور مي‌شود كه در تاريخ يهود مشاهده نشده است كه يهوديان در هيچ سرزميني [امريكا] صاحب چنين سلطه و نفوذي باشند.

نویسنده: دكتر محمد احمد النابلسي/ مترجم: قبس زعفراني

اشاره

تجاوز اسرائيل به سرزمينهاي اسلامي نه تنها مسئله مهمي در عرصه داخلي دولتهاي اسلامي است بلكه در عرصه بين‌المللي نيز جايگاه ويژه‌اي دارد. افزون بر اين، اين امر از ديدگاه حقوق انساني در زيرمجموعه روابط انساني دولتها بحث برانگيز است. در اين مقاله‏, ضمن بررسي نگرش رژيم صهيونيستي به موضوع عمليات رواني با نگاهي تاريخي به ابزارها و روشهاي به كار گرفته شده توسط اين رژيم در سطح استراتژيك نگريسته مي‌شود. در شكل‌گيري رژيم صهيونيستي نقش بسيار اساسي داشته است. اين رژيم براي ادامه بقاي خود از عمليات رواني در اشكال مختلف استفاده مي‌كند.

نویسنده: سيدحسين محمدي نجم

چكيده

رسانه‌ها به عنوان يكي از پديده‌هاي همزاد با دمكراسي غربي همواره به منزله ابزارهايي قدرتمند جهت ايجاد تغييرات مثبت و منفي در جوامع مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با توجه به پيچيده‌شدن روابط قدرت و پراكندگي آن در منابع مختلف سياسي و اقتصادي غرب, نقش رسانه‌ها در هزارتوي اين روابط درهم تنيده اهميتي صدچندان مي‌يابد, چندان مهم كه با شناخت ماهيت و ساختار جديد رسانه‌ها مي‌توان به ساز و كارهاي اعمال حاكميت در اين كشورها پي برد. در اين مقاله, پس از بررسي اجمالي ماهيت و ساختار جديد رسانه‌ها, فرآيندهاي اثرگذار بر آن را مورد مطالعه قرار مي‌دهيم.
كليد واژه‌ها: رسانه‌هاي نخبه، محصولات رسانه‌اي، اخلاق مصرف‌گرايي، اقتصادي كردن جامعه، رسانه‌اي شدن سياست.

 ترجمه: قبس زعفراني

اشاره

رژيم صهيونيستي در آغاز اشغال فلسطين با استفاده از ابزار رواني و تبليغات از طريق ايجاد وحشت و اضطراب در مردم سرزمين فلسطين، حاكميت تحميلي خود را بر اين سرزمين آغاز كرد. ظهور اين رژيم با كشتار و غارت شهرها و سرزمينهاي فلسطيني آغاز شد و پس از ساليان طولاني هنوز هم ادامه دارد. روزانه صدها نفر در اين سرزمين به دست جوخه‌هاي ترور رژيم صهيونيستي با هدف اشاعه ترس و وحشت بين ساكنان عرب‌تبار آن كشته مي‌شوند و مجامع بين‌المللي صرفاً به عنوان ناظر بي‌طرف شاهد نابودي صدها زن، مرد و كودك مي‌باشند. در اين مقاله نويسنده ظهور رژيم صهيونيستي را از نگاه كاركرد عمليات رواني مورد بررسي قرار داده است. گرچه مقاله جامع و كاملي نمي‌باشد ولي بعضي از زواياي تاريك تاريخ فلسطين را از جمله ايجاد تفرقه، وحشت، هراس و... در آغاز اين حكومت هويدا مي‌نمايد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

روان‌شناسي به عنوان علم مطالعه رفتار و فرايندهاي ذهني, كاربرد فراواني در عمليات رواني دارد. در اين زمينه نقش و كاربرد سه شاخه روان‌شناسي برجسته‌تر است. اين سه عبارتند از: روان‌شناسي يادگيري, اجتماعي و زبان و انديشه. در ميان نظريه‌هاي يادگيري نظريه‌هاي ثرندايك و پاولف كاربرد بيشتري دارند. مدل متقاعدسازي روان‌شناسي اجتماعي كوشيده است تا مهم‌ترين ويژگيهاي فرايند ارتباط اثربخش را كشف و عرضه كند. واژه‌ها, عناصر و ابزار اصلي عمليات رواني‌اند. در روان‌شناسي زبان و شناخت فرايند اثربخش واژه‌ها و نقش آنها از راه‌اندازي واكنشهاي مختلف هيجاني و عاطفي و جهت‌دهي به رفتار بحث مي‌شود. يافته‌هاي اين رشته, كاربرد روزافزوني در عمليات رواني دارد.
كليد واژه: روان‌شناسي يادگيري, يادگيري زبان و انديشه, متقاعدسازي, روان‌شناسي اجتماعي.

سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

رفتار اجتماعي از اساسي‌ترين مسائل انساني است و از نزديك‌ترين مفاهيم به ذهن انسان است، به به گونه‌اي كه انفكاك آن از ذهن و روان انسان ممكن نيست، به ويژه اگر اين مسئله، مربوط به رفتار دولتها باشد. در اين فرآيند انسان از آغاز دربارة موضوعات پيرامون خود كه دربرگيرنده رفتار جامعه وي بوده، به تفكر و جستجو پرداخته است. با وجودي كه مطالعات بسياري درباره رفتار اجتماعي و سياسي نظام بين‌الملل ـ كه از آغاز تشكيل جامعه انساني تاكنون ادامه دارد ـ انجام شده است ولي نمي‌توان همه افكار و انديشه‌هاي اجتماعي را با آنچه از ديدگاه تخصصي در عمليات رواني مطرح است، يكسان و منطبق دانست. شكي نيست كه بررسي علمي رفتار انساني سابقه ديرينه دارد ولي گردهم آمدن مجموعه‌اي از ديدگاهها و پيدايش روشها و شيوه‌هاي درك و تحليل رفتار اجتماعي در قالب رشته علمي عمليات رواني امري نسبتاً تازه است.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

بيش از پنج دهه است كه روان‌‌شناسان اجتماعي و دانشمندان علوم ارتباطات به بررسي علمي و نظام‌مند متقاعد‌سازي پرداخته‌اند. حاصل اين بررسيها فرمول‌بندي چند مدل‌ نظري براي تبيين فرآيند متقاعد‌سازي است. هر يك از آن مدلها ابعادي از فرآيند متقاعد‌سازي را مشخص كرده‌اند. مثلاً مدل متقاعد‌سازي هاولند، كه از قديمي‌ترين مدلها است فرآيند متقاعدسازي را متشكل از چهار عنصر اساسي تلقّي كرده و به تحليل هر يك از آن چهار عنصر پرداخته است. در حالي كه مدل حقيقت‌نماييِ تفسير شناختي، نشان داده است كه متقاعد‌سازي دو مسيرِ كمابيش متفاوت از يكديگر است و هر يك از آن دو مسير، براي متقاعد‌سازي برخي مخاطبان اثر‌گذار است. مدل ناهماهنگي شناختي نيز براين فرض اساسي مبتني است كه پديد آمدن تعارض و عدم تعادل در درون انسانها سرانجام مي‌تواند به تغيير نگرش و متقاعد‌سازي آنان منجر شود.
كليد واژه‌ها: متقاعد‌سازي، تبليغات، تغيير نگرش.

نویسنده: ريچاردجي. استيل ول/ مترجم: علي جامه‌بزرگ

چكيده

اين مقاله به ابعاد رواني درگيريها مي‌پردازد، زيرا ابعاد رواني بُعدي است كه كمتر به آن توجه شده است و بهتر است در آن جداگانه تأمل كرد. منازعاتي كه بين گروههاي انساني، ملل يا ائتلافها رخ مي‌دهد، حاصل برخورد اهداف يا تقابل منافع طرفين درگير است. ماهيت منافع چنان است كه رقبا آماده‌اند بر سر آن بجنگند و كشته شوند. گاهي، هر چند موقتاً، كشمكش پايان مي‌يابد و اين زماني است كه يك طرف مخاصمه درمي‌يابد اگر به دشمن فرصت تجديد نظر بدهد، طرف خودي منافع بيشتري به دست خواهدآورد يا حداقل زيان كمتري را متحمل خواهد شد. حريفي كه دست از مبارزه بر مي‌دارد به ادامة آن اميدي ندارد.

نویسنده: حسن سبيلان اردستاني

چكيده

عمليات رواني از دو بخش عملي و نظري تشكيل شده است. در بيشتر مراكز علمي، دانشگاهي، نظامي و غيرنظامي، به بخشهاي نظري عمليات رواني توجه شده و سعي بر اين است بر اساس علوم ارتباطات و روان‌شناسي هر روز به غناي اين دانش افزوده شود. اين امر در دو حوزة نظريه‌پردازي و تحليل عمليات رواني انجام مي‌گيرد، اما از لحاظ عملي اين حاكميتها و ارتشهاي آنها هستند كه متولي اجراي عمليات رواني مي‌باشند، آنها متناسب با دانش خود، آگاهانه يا ناآگاهانه به عمليات رواني اقدام مي‌كنند و در مراحل پايين‌تر اين عمليات در اختيار كارگزاراني قرار مي‌گيرد كه هيچ‌گونه اشرافي به موضوع نداشته و يا حتي از اين عمليات آگاهي ندارند و تنها وظيفة ابلاغ شده را اجرا مي‌كنند. با توجه به مطالب مذكور مشاهده مي‌شود فاصله زيادي بين بخشهاي عملي و نظري است هر چند كه نبود اشراف به يك سيستم به معناي استفاده نكردن از آن نيست، ولي پيوند اين دو باعث هر چه پربارتر شدن اين حوزه اعم از تهاجمي يا تدافعي است و اشراف بيشتر به سيستم عمليات رواني، فعاليت مفيد و كارآمد آن را به بالاترين سطح مي‌رساند. گفتني است در جامعه ايران، فاصله ياد شده زياد است و كمتر مطلبي را مي‌توان يافت كه پيوند بين دو حوزه عمل و نظر در آن رعايت شده باشد، با توجه به اين پيش درآمد، در اين مقاله سعي شده است نحوه عملياتي‌سازي عمليات رواني توصيف گردد.

نویسنده: رابين براون/ مترجم: دكتر سعيد ميرترابي

چكيده

افزايش سريع شمار رسانه‌هاي خبري در خلال 20 سال گذشته به معناي آن است كه اقدامات نظامي كشورهاي غربي با پوشش خبري و تحليلي گستردة اين رسانه‌ها همراه خواهد شد. بيشتر تحليلهايي كه دربارة روابط ميان جنگ و رسانه مطرح شده، به ماهيت مستمر روابط بين روزنامه‌نگاران و نيروهاي مسلح و يا به آثار مخرب پوشش خبري رسانه‌ها بر عمليات نظامي توجه كرده است. در اين مقاله اين بحث مطرح مي‌شود كه به تحولات ايجاد شده در رسانه‌ها و رابطة آن با امور نظامي بايد به شيوه‌اي جامع‌تر توجه شود. چنين رويكردي مبتني بر آن است كه آثار تحولات رسانه‌اي بر اجراي عمليات نظامي شديد‌تر از آن است كه معمولاً تصور مي‌شود. هستة نظري مقاله از بحث كلازويتس (جنگ ادامة سياست است) گرفته شده است. براساس تحليل كلازويتس جنگ بايد فرآيندي تلقي شود كه در آن منازعه در بستري سياسي شكل مي‌گيرد و اين فضاي سياسي است كه بر پويايي اقدام نظامي تأثير مي‌گذارد و در عين حال اين پيامدهاي اقدام نظامي است كه فضاي سياسي را تحت تأثير قرار مي‌دهد. بر اثر اين تأثير‌گذاري و تغيير سياسي ناشي از آن، ماهيت منازعه نيز تغيير شكل پيدا مي‌كند. در اين مقاله شواهدي كه از عمليات جنگي در كوزوو و جنگ با تروريسم به دست آمده است براي بررسي روابط ميان رسانه‌ها و ارتش ـ مورد استفاده قرار گرفته است.

گردآوری و ترجمه: پریسا کریمی‌نیا

چكيده

واحدهاي عمليات رواني، فرآورده‌هاي خود را پخش مي‌كنند تا از‌ ميان افرادي كه از رسانه‌هاي ديداري ـ شنيداري، شنيداري يا ديداري استفاده مي‌كنند، مخاطبان مورد نظر خود را جذب كنند. برنامه‌هاي مربوط به اقدامات روان‌شناختي كه نيروهاي عمليات ويژه و نيروهاي هدفِ كلي(GP) آن را اجرا مي‌كنند مي‌توانند كليّت برنامة عمليات رواني را تقويت كنند. براي اينكه كاركنان عمليات رواني بتوانند ميزان تأثيرگذاري برنامة عمليات رواني را تعيين كنند، بايد تأثير فرآورده‌هاي اين عمليات را بر مخاطبان ارزيابي كنند. آنها بايد مشخص كنند كه رفتار خاصي كه از مخاطبان سرزده، ناشي از فرآورده‌هاي عمليات رواني بوده يا متأثر از عوامل ديگر بوده است. كاركنان عمليات رواني از طريق پس‌آزمون مي‌توانند دريابند كه چرا مخاطبان مورد نظر چنان رفتار و واكنشي را داشتند.

نویسنده: عليرضا موحدي علوي

اشاره

در سالهاي اخير جنگ نامتقارن بيش از پيش در كانون توجه قرار گرفته و بسياري از مباحث جاري در حوزه نظامي، از اين مقوله تأثير گرفته است. اغلب از اصطلاح نامتقارن براي توضيح مجموعه عوامل پيدا و پنهان در نبردهاي آتي بين دو كشور غير همطراز استفاده مي‌شود. اين كاربرد، بر ابهام معنايي آن بيش از پيش مي‌افزايد. در عين‌حال، اين مسئله از واقعيت ديگري نيز خبر مي‌دهد، كه بخش نظامي از يكسو تحت تأثير تحولات بيروني و از سوي ديگر به دليل دگرگونيهاي دروني، وضعيت متفاوتي پيدا كرده است. بر اين مجموعه بايد گسترش عوامل رواني و فرهنگي را نيز افزود كه مفهوم نامتقارني را پيچيده‌تر مي‌كند. چنين تحولاتي، فرهنگ را به صورتي روزافزون بسط مي‌دهد و از درون همين گسترش است كه مسائل تازه‌اي پيش روي جامعه و مسئولان حوزه فرهنگي ـ نظامي قرار مي‌گيرد. بنابراين در زمينه‌اي اينچنين بسط يابنده و در حال دگرگوني، سياستگذاري فرهنگي مفهومي ثابت نخواهد داشت، رويكردها و برداشتهاي تازه‌اي در مورد سياستگذاري فرهنگي در جنگ نامتقارني نياز است تا آن را با شرايط در حال دگرگوني متناسب كند. در اين مقاله به اهداف و دامنه سياستگذاري و هم بر فرآيند آن اشاره مي‌شود تا ضمن حفظ گوهر بنيادين اهداف خود، بنا به مقتضيات اجتماعي، فرهنگي و سياسي تعبيري متناسب از اهداف ارائه كند.

نویسنده:  سيدقاسم منفرد

اشاره

حادثه 11 سپتامبر فرصتي را براي نومحافظه‌كاران كاخ سفيد فراهم كرد تا بتوانند اميال و خواسته‌هاي خود را به بهانة مبارزه با تروريسم به جهان تحميل كنند و از رهگذر اين حادثه بيشترين بهره‌برداري را به دست آوردند.  مقامات كاخ سفيد در نخستين واكنش در قبال اين حادثه جهان اسلام را مخاطب قرار دادند و انگشت اتهام به سوي كشورهاي اسلامي نشانه گرفتند. همچنين در اين راستا، براي توجيه بيشتر حملات خود به كشورهاي اسلامي ظهور تروريسم و گسترش سلاحهاي كشتار جمعي را بهانه قرار دادند، ولي در هر دو مورد حمله به كشورهاي افغانستان و عراق از يافتن تروريستهاي ادعا شده و سلاحهاي كشتار جمعي كه در حملات رواني خود بارها عليه اين كشورها به كار برده بودند، ناتوان ماندند و دنيا به بطلان استدلالهاي غرب كاملاً آگاه شد.

نویسنده: جیمز هاوکینز/ مترجم: آرمين اميني

چكيده

به كارگيري هر وسيله‌اي در راستاي افزايش قدرت ملي، به ويژه در بخش نظامي، همواره از بعدي روان‌شناختي برخوردار بوده است. ادراكهاي خارجي از توانمنديهاي نظامي هر كشوري برپايه بازدارندگي راهبردي (استراتژيك)، شكل گرفته است. كارآمدي بازدارندگي راهبردي براي ما به گونه‌اي بوده است كه اصولاً از منظر رواني، يك حيطة امنيتي مؤثر را در مقابل تهديدهاي نيروي دشمن، در راستاي اهداف كلان ملي، ايجاد نموده است. عمليات رواني در اين زمينه، از اهميت بسزايي در جهت پيشبرد منافع و امنيت ملي برخوردار بوده است و امروزه در عرصه تعاملات نظامي، بر اثر تحولات موجود، از كارآيي به مراتب بيشتري در تأثيرگذاري بر محيط ادراكي ـ روان‌شناختي نيروي رقيب، مخاطبان و افكار عمومي پيش از آغاز نبرد يا در حين آن، بهره‌مند گشته است.

نویسنده: داوود كياني

چكيده

اين مقاله در صدد است تا سياست رسانه‌اي پوتين را در خصوص مديريت افكار عمومي روسيه بررسي كند. از نظر نگارنده، پوتين موفق شده است تا با مهار رسانه‌هاي متنفذ و بزرگي چون ان.تي.وي( ) و تي.وي.6،( ) سياستهاي امنيتي، نظامي و خارجي خود را با سرعت بيشتر پيش ببرد، هرچند كه اين سياست ممكن است آسيبهايي را براي آيندة دموكراسي در اين كشور در پيش داشته باشد.

نویسنده: كريستوفر اِل ليدا/ مترجم: علی اصغر تقی پور

چكيده

دكترين مشتركِ فعلي بيان مي‌كند كه چگونه فرماندهان نظامي مي‌توانند طرحهاي خود را توسعه دهند، نيروها را سازماندهي كنند و عمليات‌رواني را در حوزة تاكتيكي و عملياتي هدايت نمايند. با اين همه دكترين مشترك نمي‌تواند مكانيسمها و روالهاي قابل اعتماد را براي تلفيق عمليات‌رواني در سطح ملي با سازمانهاي دولتيِ ديگري كه مسئول فعاليتهاي اطلاعاتي‌اند عَرضه كند. بايد تعريفي واضح براي مكانيسمهاي هماهنگ‌سازي از دكترين مشترك ارائه گردد كه در سطح كلان، ابتكارات عمليات‌رواني استراتژيك صحنة نبرد را هماهنگ كند. مهم‌تر اينكه، ارائة چنين تعريفي از دكترين مشترك مجموعه‌اي مشترك، كامل و سازگار از رهنمودها و عملكردهايي را كه يك آژانس مركزي براي هماهنگ‌سازيِ بين سازماني در صحنة جنگ و سطوح ملي نياز دارد، تعيين مي‌كند و حمايت بينِ سازمانيِ (هماهنگ) مسئول و پاسخگو، بين رزمنده و فرماندهان گروه ويژة مشترك را تضمين مي‌كند.

نویسنده: عليرضا بيابان‌نورد

چكيده

انقلاب اطلاعات و فناوريهاي وابسته، جوامع را با تحولي شگرف و بي‌سابقه مواجه ساخته است، تحولي كه اينك از انتخاب و اختيار به سمت نوعي اجبار سوق يافته است. اين مقاله ضمن ارائة شرايط و ويژگيهاي عصر جديد در صدد است تهديدات و فرصتهايي را كه اين انقلاب براي جوامع مختلف در پي دارد، بررسي كند و ضمن مطالعة موردي پديدة اينترنت، به تحليل وضعيت و شرايط ايران بپردازد و در آخر نيز ضمن نتيجه‌گيري به ارائة مختصري در خصوص عمليات رواني امريكا عليه ايران كه اخيراً در اينترنت آغاز شده است دست يابد.

نویسنده: آرمين اميني

پيشگفتار

زماني مائوتسه تونگ، رهبر سابق جمهوري خلق چين گفته بود: براي كسب پيروزي در جنگ تا هنگامي كه انگيزه و هوشياري دشمن را با غلبه بر تفكرات آنان از ميان نبرده‌ايم، كاري اساسي نكرده‌ايم.1 واقعيت آن‌ است كه عمليات رواني ـ اطلاعاتي، امروزه به مثابة يكي از ابزارهاي مؤثرِ پيروزي در جنگ، جايگاه ويژه‌اي در سياستهاي دفاعي ـ نظاميِ دولتها، يافته است و مبحث عمليات رواني، از مهم‌ترين موضوعات تعيين كننده در جنگهاي دوران پسا جنگ سرد است.2 در اين ميان، دولت چين به منزلة بازيگري فعال و تعيين كننده در فضاي نظام دو قطبي گذشته، دوران‌گذار و عرصة تعاملات بين‌المللي كنوني، نگرش راهبردي ويژه‌اي به اين مقوله براي سطح تأثيرگذاريِ مؤثر خود داشته است.

در ذهن رئيس‌جمهور جرج دبليو بوش چه مي‌گذرد؟

معرفي: نادعلي باي

نويسنده: ژوستين اِي.فرانك
ناشر: انتشارات هارپركالينز (نيويورك)
تعداد صفحه: 245 صفحه ـ 14 ژوئن 2004 (25 خرداد 1383)

تا کنون تعاریف زیادی از عملیات روانی ارائه شده است. تعاریفی که هر کدام از منظری به اقیانوس بی‌انتهای نهفته در ذات انسان‌ها (روان) نگریسته است. اصولاً عملیات روانی شیوة بیان و راه ترسیم معانی در اذهان مخاطبان است و این خود حاصل انتخاب آفرینندة آن پیام است. انتخاب اینکه با چه زبانی و چگونه سخن بگوید. تدبیر عقلی وگزینش درست پیام و ابزارهای ارسال آن می‌تواند تأثیرگذاری پیام را افزایش دهد. پیام ارسالی طراح عملیات روانی شاید بارها و بارها در ذهن مخاطبان تکرار شود و هر بار با دوران و زمان خود تفسیر و منطبق گردد. در طی قرونی که انسان‌ها بر روی کره خاکی زیسته‌اند و به نوبت زمین را به نسل‌های بعد از خود سپرده‌اند، آنچه مبادلة افکار اعصار یا دیالوگ ادوار نامیده می‌شود، در سایه نشانه‌های تاریخی و آثار به جا مانده‌ای که ناشناخته‌ها را شناسایی می‌کند و صدای تاریخ را به گوش آیندگان می‌رساند، هویدا می‌گردد. در واقع عنصری که در این بین خودنمایی می‌کند و بهانه مطالعات تاریخی می‌باشد، ماندگاری تأثیرات روانی است.

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، تلاش شده است تا با توجه به انواع راهبردها و جنگ‌هاي تخصصي زيرمجموعه جنگ اطلاعات، بر نقش عمليات رواني و اهميت آن در طيف جنگ‌هاي اطلاعاتي تأكيد شود. در ادامه، افزون بر ارايه تعريف‌هايي از جنگ‌هاي هفت‌گانة اطلاعاتي و اركان شش‌گانه جنگ اطلاعات، نگرش شرقي را با در نظر گرفتن نمونة چين و نگرش غربي را با در نظر گرفتن نمونة امريكا از باب تمركز راهبردهاي جنگ اطلاعات به طور اجمالي مقايسه مي‌كنيم. سپس، عمليات رواني به عنوان عامل تأثيرگذاري بر روند ايجاد اختلال در روند تصميم‌گيري در كلية نگرش‌هاي موجود، مطرح مي‌شود. در پايان نيز، عنصر اطلاعات را به عنوان وجه مشترك كلية راهبردهاي جنگ اطلاعات و عمليات رواني را به عنوان نوعي راهبرد در طيف طولي جنگ‌هاي اطلاعاتي بيان و بر ضرورت بومي‌سازي چهارچوب‌هاي راهبردي جنگ اطلاعات تأكيد مي‌كنيم.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

اشاره

كم‌ترين نتيجه پخش تصاوير زندانيان ابوغريب براي ديگر كشورهاي اسلامي (بدون توجه به انگيزه امريكايي‌ها از پخش آن) اين است كه آگاه باشند و فريب شعار اشاعه دموكراسي امريكايي را نخورند. اين شعار، صرفاً يك تاكتيك سياسي است كه با هدف سركوب دولت‌هاي غيرهمسو و آزاد از آن بهره‌برداري مي‌شود. مقالة حاضر از منظر روان‌شناختي و حقوق بشر به عملكرد امريكا در عراق نگريسته است. هر جا كه منافع اين كشور ايجاب كند، از هيچ ستمي بر ملت‌هاي دنيا كوتاهي نمي‌كند. بيان اندكي از مشكلات و مصيبت‌هاي مردم عراق پس از اشغال، اين هشدار را به كشورهاي مسلمان مي‌دهد كه به منظور حفظ نواميس و آب و خاك كشور خود نبايد از هيچ كوششي فروگذار كنند. حاكميت امريكايي، ديكتاتوري گسترده‌اي است كه در صورت هر گونه نرمش و عدم ايستادگي در مقابل آن، موجبات شرمساري چندين نسل را فراهم مي‌كند. آنچه مسلم است چهره اصلي سربازان امريكايي، آن چيزي نيست كه نظام رسانه‌اي دولت امريكا به تصوير مي‌كشد؛ بلكه گوشه‌اي از چهره واقعي آن، حقايق تلخي است كه در پيش روي شماست و بايد از آن عبرت‌ها آموخت.

نویسنده: پل.ئي.ولي ـ مايكل.ا.اكينو / مترجم: محسن نصر اصفهاني

اشاره

عمليات رواني امريكا پس از شكست سنگين در تجاوز به ويتنام دچار نوعي سردرگمي شد. بنابراين كارشناسان عمليات رواني اين كشور در مورد ماهيت عمليات رواني و كارآيي آن در صحنه نبرد دچار ترديد شدند. اين مقاله نخستين بار در سال 1980 به طور علمي به نقد و بررسي كارآيي اين علم پرداخت. نكتة قابل توجه اين است كه نويسنده صرفاً عمليات رواني تاكتيكي را مدنظر داشته و از سطوح عملياتي و استراتژيك اين رشته غافل بوده، در نتيجه از اين دو سطح با نام جنگ ذهني ياد كرده است. البته پيشنهاد نويسنده مبني بر انتخاب جنگ ذهني محتواي عمليات رواني را نفي نمي‌كند. يعني عمليات رواني به دنبال تغيير افكار، نگرش‌ها و باورهاي افراد خودي، بي‌طرف و دشمن است؛ بنابراين، مي‌توان گفت عمليات رواني همان جنگ ذهني است البته با گستره‌اي وسيع‌تر، يعني هم در سطح تاكتيك و هم در سطح استراتژيك. اگرچه صاحب‌نظران جديد پيشنهاد داده‌اند كه به جاي جنگ ذهني از كنترل ذهن و يا مديريت ادراكي استفاده شود، ليكن با تجزيه و تحليل اين دو حوزه باز مشاهده مي‌شود كه عمليات رواني به مراتب گستره‌اي بيش از اين دو حوزه دارد. امروزه، سازمان عمليات رواني امريكا به صورت تشكيلاتي در سازمان‌هاي نظامي و غيرنظامي شناخته شده است و صاحب‌نظران اين رشته نيز، معادل Mind war را به عنوان يك علم مستقل از عمليات رواني نپذيرفته‌اند. اين مقاله با نگاهي انتقادي به نقد و بررسي كاركرد دستگاه عمليات رواني امريكا به ويژه پس از جنگ ويتنام مي‌پردازد.

نویسنده: بهروز اثباتي

اشاره

چگونگي اعلام خبر دستگيري صدام توسط نظاميان امريكايي در بيست و چهارم آذرماه هشتاد و دو بر اساس يك روند تبليغاتي برنامه‌ريزي شده و استفاده از ساز و كارهاي رسانه‌اي غرب سازماندهي شده بود. امريكايي‌ها، در اين سناريوي تبليغاتي با استفاده از روش‌هاي مختلف سعي در القاء يأس و نااميدي داشتند تا از اين رهيافت، بستر لازم را براي ادامه حضور نظامي خود در عراق فراهم كنند. ارائه برآوردهاي غلط از توانايي فداييان صدام و ساير نيروهاي درگير در جنگ، تنها در راستاي توجيه حضور نظامي امريكا در عراق صورت مي‌گيرد و اين در حالي است كه عدم استقرار نظاميان امريكايي شايد ساده‌ترين راه‌حل براي كاهش درگيري‌هاي موجود در عراق باشد. اين مقاله ضمن بررسي روند شكل‌گيري دستگيري صدام پس از سقوط بغداد، به تفصيل اهداف تبليغات نيروهاي اشغال‌گر در نحوه القاي پيام دستگيري صدام را بررسي و تجزيه و تحليل مي‌كند و در پايان به انواع فنون توليد اين فيلم در طراحي صحنه، نور و ... و ايفاي نقش صدام در اين سناريو اشاره مي‌نمايد.

نویسنده: عبدالرضا همداني

اشاره

امريكا پس از يك سال اشغال عراق عليرغم موفقيت اوليه در سقوط رژيم بعث در مرحله عمليات رواني تحكيمي (پس از اشغال) با شكست مواجه شده است. امروزه اقناع افكار عمومي مردم عراق در سايه اشغال و شكنجه مردم آن از پايه سستي برخوردار است. در حال حاضر، موقعيت دولت امريكا در برابر افكار عمومي مردم عراق از موضع منتقد به موضع پاسخ‌گو تغيير يافته است؛ بنابراين، شكست عمليات رواني تحكيمي در عراق در اين مرحله امري بديهي به نظر مي‌رسد. در مقاله حاضر، نويسنده در ابتدا واحدهاي عمليات رواني ارتش امريكا را معرفي مي‌كند و سپس به مطالعه فعاليت‌هاي انجام شده براي تأثيرگذاري رواني بر مردم عراق مي‌پردازد و در پايان دست‌آوردها و ناكامي‌هاي رواني امريكا را در عرصه عراق مورد مطالعه قرار مي‌دهد.
كليد واژه: عمليات رواني، دست‌آوردهاي رواني، ناكامي‌هاي رواني، متقاعدسازي، ادراك.

نویسنده: گردآوری و ترجمه: پریسا کریمی‌نیا

اشاره

يكي از پيچيده‌ترين گام‌ها در فرآيند عمليات رواني انتخاب رسانه است. پيام عمليات رواني با هدف تأثيرگذاري بر مخاطب انتخاب و طراحي مي‌شود. بنابراين، انتخاب رسانه مناسب براي ارسال پيام به گيرنده پيام، نيز مستلزم دقت فراوان است. كارشناسان عمليات رواني با نگرشي منظم و با توجه به ويژگي‌هاي جامعه هدف و مخاطب آن، رسانه خود را انتخاب مي‌كنند. در فرآيند انتخاب رسانه توجه به عناصر فرهنگ و آداب و رسوم مخاطبان اهميت بسياري دارد. بديهي است استفاده از اعلاميه در جامعه‌اي كه تعداد افراد بي‌سواد آن زياد است چندان كارآيي ندارد. كارشناسان عمليات رواني بايد ويژگي‌هاي جغرافيايي، رواني، قومي و... جامعه هدف را مدنظر قرار دهند. در اين مقاله سعي شده است شرايط و ويژگي‌هاي لازم براي انتخاب رسانه به منظور استفاده طراحان عمليات رواني معرفي گردد تا دست‌كم يك دستورالعمل گويا و مختصر براي آنها فراهم شود.

نویسنده: آرمين اميني

اشاره

يكي از ابزارها در مقوله عمليات رواني، رسانه‌هاي ديداري- شنيداري است كه براي تأثيرگذاري بر ادراك مخاطب از آن استفاده فراوان مي‌شود. در اين زمينه، نوشتار حاضر مي‌كوشد فيلم‌هاي تأثيرگذار رواني- اجتماعي توليد شده در سينماي امريكا را كه به ذهنيت‌پردازي ويژه در بينندگان بر اساس اهداف از پيش تعيين شده رژيم صهيونيستي مي‌پردازد، مورد بررسي قرار دهد.

گردآوري و ترجمه: مجيد خادمي 

اشاره

در سال 1367، نيروهاي امريكايي در پي اوج‌گيري اختلاف بين اين كشور و دولت پاناما براي سيطره بر منطقه استراتژيك كانال پاناما آن كشور را به بهانه صدور مواد مخدر، همكاري با قاچاقچيان مواد مخدر و… هدف حمله نظامي قرار دادند. امريكا زماني كه از روي كار آمدن رئيس‌جمهور وابسته به خود در آن كشور نااميد شد با تهاجم سنگين نظامي، كشور كوچك و فقير پاناما را اشغال و از طريق عمليات رواني اين روند را تسريع نمود. مقاله حاضر اشغال پاناما را از منظر كاركرد عمليات رواني امريكا مورد بررسي قرار مي‌دهد و سعي دارد شيوه‌هاي به كار گرفته شده توسط اين كشور را به تصوير بكشد. شايد بتوان گفت عمليات پاناما نخستين عمليات رواني موفق امريكا پس از شكست سنگين در ويتنام بود كه در احياء مجدد ساختار عمليات رواني اين كشور بسيار مؤثر واقع شد. حضور گردان‌هاي عمليات رواني عمليات سپر صحرا و توفان صحرا از جمله نتايج اوليه موفقيت‌آميز اين عمليات بود.

نویسنده: دانيل اسميت / مترجم: دكتر سعيد ميرترابي

اشاره

در سپيده دم 29 اسفندماه 1381، ارتش امريكا به دومين معركه نظامي خود در قرن بيست‌ويكم وارد شد. در اين نبرد نابرابر، نيروهاي امريكايي با بهره‌گيري از فناوري برتر، بر ارتش صدام پيروز شدند اما اين پيروزي دير زماني نپاييد. ساختار رواني مردم عراق و زمينه‌هاي تاريخي اين كشور، موج حركت‌هاي خودجوش و مردي را عليه نيروهاي اشغالگر به راه انداخت. هرچند در آغاز، مردم عراق از سقوط ديكتاتور بغداد خوشحال بودند اما تمايل به داشتن حكومتي مستقل و نظامي مردم‌سالار آنها را همانند دوران مبارزه عليه انگليسي‌ها به حركت درآورد و عرصه را بر اشغالگران تنگ كرد. مقاله حاضر، شباهت‌ها و تفاوت‌هاي ساختاري و رواني دو نبرد اشغال‌گرايانه امريكا را در ويتنام و عراق بررسي مي‌كند. هر چند اين مقايسه در برخي مواضع خالي از اشكال نيست ولي تأكيد نويسنده بر زمينه‌هاي ظهور ويتنامي جديد در قرن بيست‌ويكم به دليل رفتار نابهنجار امريكايي‌ها شايان توجه است.

نویسنده: مجيد عباسي اشلقي

اشاره

سياست ايالات متحده براي اقناع افكار عمومي اين كشور بيشتر بر اسطوره‌سازي و ايجاد مفاهيم ذهني- روان‌شناختي استوار است. در اين تبليغات خودستايانه، مردم و دولت امريكا، دولت برتر و منتخب خداوند براي رهبري جهان معرفي مي‌شوند. دولت امريكا در تبليغات خود، تمدن ايالات متحده و مردمان آن را خير و دشمنان آن را شر معرفي مي‌كند؛ بنابراين، نبرد خود را جنگ بين ظلمت و روشنايي مي‌داند و براي استيلاي اين فرهنگ برتر از هيچ كوششي دريغ نمي‌كند. باور يك امريكايي از فرهنگ عالي‌تر و برتر خود، او را براي استيلاي اين فرهنگ، از اقدام به هيچ عملي باز نمي‌دارد؛ بنابراين، تجاوز و تعدي به ديگر كشورها، فرهنگ‌ها و ارزش‌هاي غيرامريكايي در نزد او عملي درست و بهنجار تلقي مي‌شود. مقاله حاضر، به بررسي زيرساخت‌هاي ذهني و رواني مردم و سردمداران اين كشور مي‌پردازد و شالوده رواني حاكم بر جامعه امريكا را- كه بر استراتژي آن كشور نيز حاكم است- تشريح مي‌كند، هر چند كه سعي شده است در بيان ارزش‌هاي امريكايي، از بيان مواردي كه با ارزش‌هاي ما ناسازگار است، خودداري شود.

نویسنده: ادوارد کافمن/  ترجمه: نادعلی بای، فاطمه رضایی خاچکی

اشاره

پس از فروپاشي بلوك شرق در اواخر قرن بيستم، قرن بيست‌ويكم نيز در حال تحول است. ديگر زمان انباشت جزيي و دايم چرخه‌ها و روندهاي اطلاعاتي به سر آمده است. اكنون، شايد به قلمرو حقيقي رسانه‌ها در قرن بيست‌ويكم وارد شده‌ايم. در زمان حاضر، رسانه‌ها بيش از گذشته به كاركرد خود ادامه مي‌دهند، اما انباشته بي‌وقفه اطلاعات در جهان غرب، به ويژه امريكا و موفقيت‌هاي نسبي آنان، زمينه‌هاي زوال خود را همچون فرجام تاريخي شرق فراهم مي‌كند. در واقع، مي‌توان تصور كرد كه سقوط بلوك شرق زمينه‌هاي سقوط نظام غرب را نيز آماده كرد و بدين دليل، غرب نيز ديگر نخواهد توانست موفقيت‌هاي پي‌درپي خود را در قرن حاضر ادامه دهد. مقالة حاضر، استراتژي جنگ رسانه‌اي امريكا عليه كشورهاي مستقل و غير هم‌سو با سياست‌هاي اين كشور را در قرن حاضر بررسي مي‌كند. همچنين، به شناسايي استراتژي رسانه‌اي امريكا و چگونگي مقابله با تهديدهاي رسانه‌اي عليه اين كشور و افزايش توان رسانه‌اي آن مي‌پردازد و با نحوه ارائه برنامه‌هاي راديويي و ساختار و سازمان رسانه‌هاي دولتي امريكا آشنا مي‌كند. سپس به ذكر فنون به كار گرفته شده از سوي رسانه‌هاي دولتي امريكا، از جمله محاصرة راديويي يوگسلاوي سابق مي‌پردازد و با توجه به منطقة بحراني خاورميانه، به سرمايه‌گذاري ويژة اين كشور در خاورميانه- به خصوص روي نسل جوان- اشاره مي‌كند. بايد يادآور شد اين سرمايه‌گذاري در راستاي منافع ملي امريكا و با هدف استحالة فرهنگي جوامع و جوانان مسلمان خاورميانه طرح‌ريزي شده است. در پايان، با ياد‌آوري فرصت‌هاي رسانه‌اي جديد، مانند اينترنت، ماهواره و… براي چگونگي مقابله با كشورهاي مخالف و غير هم‌سو با سياست‌هاي امريكا در آينده راه‌كارهايي را پيشنهاد مي‌دهد. بايد يادآور شد كه نخستين و اساسي‌ترين راهبرد اجرايي دولت امريكا ارسال اطلاعات مطلوب اين دولت به سوي جوامع هدف است. با توجه به اين كه نويسنده منطقة خاورميانه را از مناطق بحراني مي‌داند، برنامه‌ريزي جنگ رسانه‌اي ويژه‌اي را براي اين منطقه پس از حادثه 11 سپتامبر پيشنهاد مي‌دهد. انعكاس اين مقاله در فصلنامه عمليات رواني براي آشنايي طراحان و مسئولان رسانه‌اي كشور با استراتژي جنگ رسانه‌اي امريكا در جهان، به ويژه منطقه خاورميانه است تا از اين طريق، راه‌كار عملي مبارزه با اين پديده، كه محيط امنيت ملي و فضاي ژئو كالچر را اشغال مي‌كند، ارائه مي‌شود.

معرفی: حسین قربانی

نام کتاب: النفس المفککه (سیکو‌لوجیه‌السیاسه‌الامیرکیه )
نویسنده: دکتر محمد احمدالنابلسی
ناشر: مرکز مطالعات روانی (لبنان)
تعداد صفحه: 305 صفحه- 20004

نویسنده: حجت‌اله مرادی/ مجید علیزاده 

چكيده

در مقاله حاضر ضمن بررسي تعريف شورشگر از ديدگاه نويسندگان مختلف به نحوه بازپروري شورشيان تسليمي در يك فرآيند علمي با كمك عمليات رواني مي‌پردازيم. فرآيند بازپروري با رويكرد جذبي شورشيان از آن جهت اهميت دارد كه كشتن يك شورشي تنها داراي يك امتياز است اما با پيوستن آن فرد به شما دو امتياز به دست مي‌آيد يك نفر از سازمان رزم شورشيان كاسته مي‌شود و يكي از نفرات آنها به شما مي‌پيوندد و حداكثر ظرفيت مورد انتظار حاصل مي‌شود. در پايان اين مقاله توصيه‌هايي براي بازپروري اين افراد و نحوه كمك به خانواده آنها و جداسازي آنها از جمع شورشيان به منظور كاهش توان نظامي نيروهاي شورشگر ارائه مي‌شود.
واژگان كليدي: شورش، شوشگر، عمليات رواني، شورشيان تسليمي، عمليات بازپروري.

نویسنده: هربرت ا. فریدمن/ مترجم: مهدی حبیب‌الهی

اشاره

عملکرد دستگاه عملیات روانی امریکا در جنگ سلطه بر پایه تخریب روحیه نظامیان و عموم مردم عراق استوار شده بود تا کنون توسط نویسندگان بسیاری مورد مطالعه قرار گرفته است. آنچه محل تأمل است، استفاده فراوان دولت امریکا از اعلامیه‌های عملیات روانی است. بنابر اطلاعات آشکار، این کشور در یک‌سال قبل از اشغال عراق 36 میلیون اعلامیه بر روی عراق پرتاب کرده است. این حجم پرتاب اعلامیه مؤید آن است که دولت امریکا با یک نقشه از پیش طراحی شده و در راستای اهداف عملیات روانی خود با طرح وجود سلاح‌های کشتار جمعی و همکاری با تروریست‌ها عملاً به دنبال زمینه سازی برای حمله به این کشور بوده است. چه آنکه پس از اشغال عراق از یافتن سلاح‌های کشتار جمعی در عراق مأیوس شد و همگان دریافتند طرح این مباحث نوعی عملیات روانی برپایة ایجاد وحشت بوده است تا از این طریق در جامعه بین‌المللی علیه عراق همگرایی ایجاد نماید. بنابر مطالعات اخیر، حمله به عراق حاصل مطالعات نظامیان امریکایی پس از پایان جنگ دوم خلیج‌فارس بوده است. برای تأیید این ادعا کافی است نگاهی کوتاه به محل‌های پرتاب اعلامیه بر روی عراق بیندازیم. مشاهده می‌شود که امریکا دقیقاً از محل‌هایی که در طراحی نظامی برای حمله به شهر عراق استفاده خواهد شد در طول یک‌سال مانده به آغاز عملیات اقدام به پرتاب اعلامیه و فروپاشی نظام روانی مردم عراق و نظامیان آن کشور می‌کند. بنابراین با پرتاب اعلامیه برروی معبرهای احتمالی، می‌توان گفت امریکا قبل از شروع حمله نظامی با پرتاب گلوله‌های کاغذی روح و روان مردم عراق را مورد هدف قرار داده و زمینه را برای اشغال آن کشور فراهم کرد. امروز پس از گذشت بیش از یک‌سال از سقوط صدام سؤال این است که رژیم امریکا به کدام یک از وعده‌های خود در اعلامیه‌ها عمل کرده است آیا آزادی، رفاه و امنیت وعده داده شده محقق شده است؟ آنچه در پیش روی دارید حاصل تلاش فریدمن سرهنگ بازنشسته ارتش امریکا در زمینه معرفی اعلامیه‌های پرتابی بر روی عراق می‌باشد. انعکاس این اعلامیه‌ها در فصلنامه عملیات روانی به منظور آشنایی طراحان عملیات روانی با روند طراحی و پرتاب اعلامیه و مراحل فنی و محتوایی است تا از این طریق با فرایند طراحی این اوراق آشنا شده و هم با نحوه آسیب‌پذیری جامعه عراق و نحوه تأکید بر روی نقاط ضعیف رژیم بعث آشنا شویم.

نویسنده: فاطمه رضایی خاچکی

اشاره

عملیات روانی امریکا بر ضد دولت طالبان بلافاصله پس از حادثه 11 سپتامبر آغاز شد. در نخستین ساعات برخورد هواپیماهای مسافربری به برج‌های دو قلوی تجارت جهانی، دولت امریکا، از این حادثه به جنگ بین اسلام و مسیحیت تعبیر کرد. بوش پسر با به کار بردن عبارت جنگ صلیبی این اتهام را به تمام جهان اسلام نسبت داد، سپس برای اصلاح این اشتباه استراتژیک، هدف خود را مبارزه با تروریسم به ویژه بن‌لادن و دولت حامی آن، طالبان، اعلام کرد. هر چند از نظر نظامی تصرف افغانستان برای امریکا هدف استراتژیک و مهمی نبود ولی برای جبران صدمات ناشی از حملات 11 سپتامبر و به منظور ترمیم غرور شکسته امریکایی‌ها در نخسین گامِ این به اصطلاح مبارزه، افغانستان هدف ساده و راحتی بود. آنها با حمله روانی شدیدی که تقریباً دو ماه طول کشید روان مردم افغانستان را از طریق انواع ابزارهای عملیات روانی مانند اعلامیه، رادیو و تطمیع بزرگان قبایل و... مورد هجوم قرار دادند. گر چه ساختار فرهنگی افغانستان امکان اجرای برخی از عملیات‌های روانی را به امریکایی‌ها نمی‌داد ولی آنها با استفاده فراوان از اعلامیه و رادیو و بهره‌برداری روانی از تجهیزات مدرن نظامی، زمینه سقوط رژیم طالبان را فراهم کردند. مقاله حاضر به بررسی نقاط ضعف و قوت عملیات روانی امریکا در افغانستان به صورت خلاصه می‌پردازد.

سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

در جهانی که پدیده‌های آن دائماً در حال تغییر هستند، مقوله عملیات روانی- صرف‌نظر از سیستم حاکم بر هر کشور از این تغییر مصون نیست و همواره صاحب‌نظران و متفکران به دنبال راه‌کارهای مناسب برای هدایت این تغییرات هستند. مقوله عملیات روانی از یک سو ابزار قدرت دولت‌ها و از سوی دیگر وسیله مناسبی برای نیل به موفقیت و تسلط بر افکار عمومی کشورهای جهان است و از همین رو، کشورها، در میان جست‌و‌جوی عناوین جهانی سازی، حقوق بشر و دمکراسی و مردم‌داری و... به عملیات روانی جایگاه ویژه‌ای بخشیده‌اند، به طوری که حتی نهادهای خاص بین‌ا‌لمللی مانند سازمان ملل، صرفاً به امور سیاسی نپرداخته، بلکه در قلمرو عملیات روانی نیز وارد شده و دریافته‌اند که امور سیاسی و صلح‌بانی، از امور اجتماعی و متقاعدسازی تفکیک‌ناپذیرند.

نویسنده: دكتر پرويز امام‌زاده‌فرد

اشاره

بنابر تحقيقات فراوان محققان علوم نظامي، عمليات رواني آمريكا عليه عراق در جنگ سوم خليج فارس، بيشتر بر مبناي مديريت رواني جنگ به منظور شكست اراده نظاميان عراقي اجرا شد. در اين راستا استفاده از سلاحهايي كه توان تخريبي بسيار بالايي داشتند با هدف تأثير رواني آنها انجام شد، به طور نمونه، هدف آمريكا از ساخت و بكارگيري بمبهاي مادر تخريب روحيه نظاميان و فرماندهان عراقي بود. بر اين اساس، مي‌توان گفت براي نخستين بار عملياتهاي نظامي پيوست عمليات رواني شدند. مقاله حاضر، عملكرد سازمان عمليات رواني آمريكا را از آغاز نبرد در سپيده دم 20 مارس سال 2003 تا زمان فروپاشي و اضمحلال رژيم بعث بررسي مي‌كند. اين تحقيق در ابتدا به بررسي مباني تئوريك عمليات رواني و سپس به تحليل هر روز نبرد مي‌پردازد.

نویسنده: آرمین امینی

چكيده

حمله نظامي امريكا به عراق در عرصه تعاملات راهبردي- امنيتي بين‌المللي، رويدادهاي تأمل برانگيز است. آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه دكترين امنيتي بوش در راستاي ايجاد ثبات هژمونيكي مدنظر خود در نظام بين‌المللي، مقوله سخت‌افزاري تغيير رژيمهاي واگرا با سياست‌هاي يكجانبه‌گرايانه امريكا را در دستور كار خود قرار داده است. حمله امريكا به عراق در بيستم مارس 2003 و عدم مشروعيت حقوقي اين اقدام نظامي، فضاي مناسبي را براي دستگاه‌هاي اطلاع‌رساني- تبليغاتي اين كشور در راستاي اقناع‌سازي افكار عمومي جامعه جهاني ايجاد كرد. نوشتار حاضر مي‌كوشد تا ابعاد مسئله را از ديدگاه محيط ادراكي- روان‌شناختي نخبگان نومحافظه‌كار حاكم بر اين كشور و رويكرد تحليل گفتماني، بررسي و ارزيابي كند.

نویسنده: كتي.جي.پري/ مترجم: سيدحسين محمدي نجم

چكيده

انقلاب فناوري كه امروز جهان آن را تجربه مي‌كند، شيوه زندگي، كسب و كار و جنگيدن ما را متحول كرده است. در طول تاريخ، هيچ گاه جامعه بشري به اندازة امروز با انبوه اطلاعات و اخبار مواجه نبوده است. اين اطلاعات و اخبار بر نحوة تعامل امريكا با كشورهاي ديگر، متحدين، و دشمنانش تأثير مستقيمي دارد. در شرايط حاضر، اين امكان وجود دارد كه اطلاعات را به نفع خود در راستاي منافع ملي‌مان به كار بنديم. در اين تحقيق، اهميت استفاده از اطلاعات و اخبار در عمليات رواني  به منزلة يك ابزار استراتژيك براي دستيابي به اهداف و مقاصد ملي بررسي مي‌شود. اين تحقيق، ضمن بازنگري سياست‌هاي امنيت ملي مرتبط با عمليات رواني، تأثير و كارايي سياست جاري عمليات رواني را بررسي مي‌كند و در مورد اين سياست و ارتقاي آن توصيه‌هايي را ارائه مي‌دهد. افزون بر آن، مقاله حاضر با تحليل عمليات رواني عمليات‌هاي سپر صحرا و توفان صحرا، تجارب و درس‌هاي آموخته شده در اين زمينه را به منزله يك فزونگر رزمي در جنگ دوم خليج [فارس] تشريح مي‌كند.

نویسنده: علي‌محمد نائيني

چكيده

در سال 1359 ارتش صدام حسين با هدف زمينه‌سازي براي شكست نظام نوپاي جمهوري اسلامي به كشور ما حمله كرد؛ ليكن درايت و قدرت رهبري امام خميني (ره) با ايجاد روحيه شهادت‌طلبي مانع از شكست اين نظام شد. اين مقاله از منظر عمليات رواني به بررسي ابعاد و پيامدهاي جنگ در دو سوي جبهه نبرد در دوران هشت سال دفاع مقدس مي‌پردازد. بدون شك ابعاد رواني اين جنگ نيز همچون ديگر حوزه‌هاي آن اهميت دارد كه بايد مورد بررسي قرار گيرد. مقاله حاضر، ضمن بازنگري سياستهاي جمهوري اسلامي در مورد عمليات رواني، توصيه‌هايي را در اين زمينه ارايه مي‌دهد و با تحليل عمليات رواني طي هشت سال جنگ تحميلي، تجارب و درسهاي آموخته شده را به منزله يك فزونگر رزمي در دفاع مقدس تشريح مي‌كند.

نویسنده: آرمين اميني

چكيده

پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 به مثابه يك نقطه عطف در روند تعاملات بين‌المللي، ناتو به عنوان ساز و كار امنيتي- راهبردي بر ضد تروريسم بين‌المللي، از جايگاهي مؤثرتر نسبت به پيش از يازدهم سپتامبر برخوردار شد. در اين راستا، ماهيت تعاملات بين‌المللي و سياست‌گذاريهاي امنيتي از سوي ناتو به گونه‌اي دگرگون شده است كه رويكرد ناتو متناسب با تحولات شگرف در امور نظامي به عمليات رواني ـ اطلاعاتي عليه نيروهاي هدف، متمركز شده است. نوشتار حاضر در صدد است تا ضمن بررسي ماهيت نامتقارن جنگهاي كنوني، جايگاه دكترين عمليات رواني را در سياست‌گذاري جامع امنيتي ـ راهبردي ناتو، مورد ارزيابي و تبيين قرار دهد.

نویسنده: محمد حمدي الحجار/ مترجم: حسين قرباني

اشاره

در مورد شيوه‌هاي امريكا براي اعمال عمليات رواني بر ضد شوروي سابق و ديگر دشمنانش، تاكنون مباحث زيادي مطرح و شيوه‌هاي اين كشور با استفاده از شواهد، بررسي شده است. با توجه به وسعت جهان اسلام از نظر جمعيت، فرهنگ، قوميت و … و با توجه به اينكه پيروان دين اسلام در حال افزايش است (به نحوي كه پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2023 اسلام بيشترين پيروان را خواهد داشت) و به ويژه با توجه به اين مطلب كه منافع امريكا در بيشتر مناطق جهان با چالش گرايشهاي اسلامي مواجه است؛ چگونگي مبارزه و برخورد امريكا با دنياي اسلام به مطالعات بسيار عميق و علمي نياز دارد. البته، پر واضح است كه امريكا در رويارويي با جهان اسلام مجبور است به ابعاد نرم‌افزاري منازعه بپردازد؛ بنابراين، عمليات رواني از شاخص‌ترين مؤلفه‌هاي بعد نرم‌افزاري جنگ است. اين مقاله با ارائه بحثهاي تئوريك و نيز شواهد تاريخي در صدد است گوشه‌هايي از تلاشهاي عمليات رواني امريكا را بازگو كند و در پايان، توصيه‌هايي را به خوانندگان ارائه دهد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

با آغاز جنگ جهاني دوم طرفهاي درگير دريافتند كه با بهره‌گيري از فنون، روشها و ابزارهاي مختلف عمليات رواني بهتر و سريع‌تر قادر به تحقق اهداف نظامي و سياسي خويش هستند. از همين روي، در آن جنگ و در جنگهايي كه پس از آن رخ دادند، عمليات رواني به بخش جدايي‌ناپذير و اثربخش فرآيند كارزار تبديل شد. يكي از اشكال اثربخش عمليات رواني، به ويژه در چند دهه گذشته، عمليات رواني صوتي بوده است. در اين نوع عمليات رواني طرفين ديگر، صدا و گفتار را جانشين نوشتار (اعم از اعلاميه، اطلاعيه و …) كرده‌اند. چه، با بهره‌گيري از يافته‌هاي رشته‌هاي مختلف علمي، به ويژه علوم ارتباطات و عصب ـ روانشناسي، دريافتند كه با صدا و گفتار (پيامهاي راديويي، بلندگويي، موسيقي و جز آن، سريع‌تر مي‌توان بر مواضع، نگرشها و رفتارهاي مخاطبان آماج تأثير گذاشت. در اين نوشتار، نخست، مقدمه‌اي درباره مبدأ عمليات رواني صوتي و مباني نظري اين نوع عمليات رواني آورده مي‌شود و سپس، با تأكيد بر جنگ ويتنام، عمليات توفان صحرا و عمليات تهاجم به عراق، روشهاي استفاده از عمليات رواني صوتي مورد بحث قرار مي‌گيرد.
واژگان كليدي: عمليات رواني صوتي، عمليات رواني سياه، سفيد، خاكستري و خاكستري روشن، جنگ راديويي، انگيزه، نگرش، رفتار، روحيه.

نویسنده: محمدرضا قائدي

اشاره

حادثه 11 سپتامبر نقطه عطفي در استراتژي امريكاست. در اين حادثه موج گسترده سخنان تند و افراطي برخي سياستمداران امريكايي را بر ضد برخي كشورها- از جمله جمهوري اسلامي ايران- شاهد بوديم. در اين مقاله، نويسنده به تشريح ديدگاه‌هاي نومحافظه‌كاران امريكا در مورد ايران مي‌پردازد و تأثير لابي صهيونيستي را در پرورش و گسترش اين ديدگاه‌ها مورد مطالعه قرار مي‌دهد.

نویسنده: نعمت‌ا… سليماني

اشاره

روحية دفاعي يكي از عناصر تعيين‌كننده موفقيت در هر تلاش بازدارنده يا دفاع در مقابل تهديدات خارجي و داخلي است. هيچ حكومتي بدون تكيه بر اين عنصر مهم، در مقابل تجاوز توانايي دفاع از خود و نيز توانايي مقابله مؤثر در مقابل نيروهاي بيگانه را نخواهد داشت. در شرايط حاضر كه فناوري، در تمام عرصه‌هاي سياسي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي گسترش پيدا كرده است، باز هم، در تحليل نهايي، اين پديدة مهم انساني را نمي‌توان انكار كرد. هيچگاه نمي‌توان انسان را از صحنه‌هاي فعال اجتماعي حذف كرد و ترديدي نيست كه به كارگيري فناوري نيز در نهايت، به كارايي انسان‌ها باز مي‌گردد و همين جا مي‌توان نقش مؤثر روحية دفاعي را در ميزان كارآمدي فناوري يادآور شد. هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه روحيه در توان رزم نيروهاي مسلح است. براي درك بيشتر از تعامل روحيه با توان رزم، مؤلف سعي دارد اين دو عنصر را با يكديگر در عصر حاضر مقايسه كند و در نهايت، توصيه‌هايي را در راستاي افزايش روحيه در سازمان نيروهاي مسلح ارائه مي‌دهد.

 گردآوري و ترجمه: اكبر عابدي

چكيده

عمليات رواني، پيروز واقعي در زمان جنگ، منازعه و صلح و از قديمي‌ترين سلاح‌ها در فهرست سلاح‌هاي بشري است. براي تأثير عمليات رواني، كارشناسان بايد تبليغات خود را با دقت طراحي كنند. شما بايد اطمينان حاصل كنيد كه اطلاعاتي جامع دربارة دشمن در اختيار داريد تا عقايد آنها را هدف قرار دهيد. در اين مقاله، تأثير عمليات رواني در جنگ‌هاي قرن بيستم مورد مطالعه قرار گرفته است تا از اين طريق، كاربرد مشخص نرم‌افزاري جنگ كه از خونريزي و ويراني و فقر جلوگيري مي‌كند، آشكار شود.

نویسنده: گروه تحقيق و تأليف فصلنامه عمليات رواني

چكيده

در جنگ دوم خليج فارس (1991) دكترين عمليات رواني امريكا فرآيند تحولي خود را به اتمام رساند. در اين جنگ مشخص شد كه بهره‌گيري به موقع، برنامه‌ريزي شده و دقيق از زمان، فنون و شيوه‌هاي عمليات رواني، عراق را، پيش از آن كه بتواند مقاومت قابل توجهي از خود نشان دهد، مغلوب مي‌كند. امريكا براي ناگزير كردن ارتش نسبتاً مجهز و مدرن صدام حسين به پذيرفتن شكستي سنگين در جنگ خليج فارس از روش‌ها، فنون و ابزارهاي مختلف عمليات رواني بهره گرفت. انتشار اعلاميه از روش‌هاي اثربخشي بود كه امريكايي‌ها از آن براي فروپاشي روحيه و انسجام ارتش عراق بهره گرفتند. هربرت فريدمن، يكي از تحليل‌گران عمليات رواني امريكا، اعلاميه‌هاي مورد استفاده در جنگ خليج فارس را به چهار دسته اساسي تقسيم كرده است. هدف اصلي تمام آن چهار دسته اعلاميه آن بود كه نظاميان عراق را از رويارويي و نبرد با امريكا و نيروهاي متحدين، باز دارد. به باور بسياري از تحليل‌گران چنين هدفي به آساني محقق شد.
واژگان كليدي: عمليات رواني، عمليات توفان صحرا، عمليات سپر صحرا، اعلاميه‌هاي جنگي، دكترين عمليات رواني، روحيه، انسجام.

گردآوري و ترجمه: پريسا كريمی‌نیا

اشاره

اطلاعات عمليات رواني، اطلاعاتي پردازش شده در مورد مخاطبان خاص است. اين اطلاعات، به حوزه عمليات، دايره مأموريت، جامعه، جغرافيا، جمعيت و شرايط جوي بستگي دارد. اطلاعات در مورد انگيزه‌ها، رفتارها، اعمال و دريافت‌هاي افراد براي موفقيت برنامه‌ها يا فرآورده‌هاي عمليات رواني بسيار اساسي است. بنابراين تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر روندي است كه طي آن، مخاطبان مورد نظري كه مي‌توانند در اجراي مأموريت عمليات رواني مفيد باشند، انتخاب مي‌شوند. اين مقاله ضمن بررسي روند جمع‌آوري اطلاعات جامعه هدف به تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر مي‌پردازد و در پايان چگونگي انتخاب نمادها و عناوين را مورد مطالعه قرار مي‌دهد.

نویسنده: ریچارد. ای. بلیر/ فرانک ال گلداشتاین
مترجم: گروه ترجمه فصلنامه عملیات روانی

چکیده

سیستم عملیات روانی عراق در جنگ دوم خلیج فارس متمرکز بود؛ به طوری که بیشتر وزارتخانه‌ها، ادارت، رسانه‌ها و مطبوعات به صورت غیر رسمی از سوی حزب بعث، شورای فرماندهی انقلاب و شخص صدام کنترل می‌شدند. با تصرف کویت، امکانات تولید و پخش رادیویی این کشور نیز در اختیار عراق قرار گرفت. افزون بر آن، عراق با استفاده از پوشش خبری رسانه‌های جهانی، بهره‌گیری از تسهیلات پخش برنامة اتحادیة خبرگزاری غیر متعهدها، ارسال نماهنگ به شبکه‌های ماهواره‌ای، تأسیس ایستگاه‌های رادیویی برای گروه‌های خارجی حامی عراق، استفاده از مقامات حکومتی برای ارائه نظرات به آژانس‌های خبری خارجی، اعمال سانسور بر اخبار ارسالی روزنامه‌ نگاران خارجی، اعطای رشوه برای حمایت از عراق و... توانست افکار عمومی را به سوی خود جلب کند. هر چند تجربة عراق ناموفق بود، اما نشان داد که با تلفیق فناوری ارتباطات جمعی و شیوه‌های عملیات روانی می‌توان مخاطبان را در سطح جهان تحت تأثیر قرار داد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، پس از بررسي نقش عمليات رواني در جنگ نامتقارن به طور نسبي و با توجه به مشخصه‌هاي مرتبط با جنگ نامتقارن (مانند هدف قرار دادن اراده دشمن) و انواع عدم تقارن (مانند عدم تقارن هنجاري و عدم تقارن در اراده و پايداري) به اصول غافل‌گيري و فريب به عنوان اصول مورد تأكيد در جنگ نامتقارن، به ويژه از نظر تأثيرات مرتبه دوم و سومي (قانون پيامدهاي ناخواسته) پرداخته شده و در پايان، بر روند تعامل ساز و كارهاي عمليات رواني با الگوي جنگ نامتقارن تأكيد شده است.

نویسنده: بی.ام پوجماير/ دكتر رضا كرمي‌نيا

در دنيا تنها دو قدرت وجود دارد، شمشير و ذهن. در يك مبارزه طولاني، يكي از آن دو (شمشير) مغلوب ديگري (ذهن) مي‌شود. (ناپلئون بناپارت)

مقدمه
در اواخر جنگ سرد بين بلوك غرب و شرق، ضرورت استفاده از نيروهاي متخصصي كه توانايي متقاعدسازي و مغلوب كردن دشمن را بدون بهره‌گيري از قدرت نظامي داشته باشند به صورت فزاينده در كانون توجه كشورهايي همچون امريكا قرار گرفته است. فرماندهان نظامي اغلب از چنين تواني كه به عمليات رواني  مشهور است، پيش از درگير كردن رزمندگان در صحنه نبرد، بهره مي‌برند.

نویسنده: محمود يزدان‌فام

مقدمه

عمليات رواني به عنوان يكي از ابزارهاي مؤثر در پيروزي يا شكست در جنگ، به تدريج جاي خود را در ميان نيروهاي مسلح و سياست‌هاي دفاعي و نظامي كشورها باز مي‌كند. امروزه در جنگ‌ها بحث عمليات رواني از مهم‌ترين موضوعات است. در دو جنگ 1991 و 2003 خليج فارس، هر دو طرف تلاش كردند از اين عامل به نحو مؤثر بهره بگيرند و ضمن تقويت روحيه و توان نيروهاي خود، اراده جنگيدن در نيروهاي دشمن را متزلزل كنند. شناخت اين پديده و يافتن راه‌كارهاي مناسب آن، همانند ساير متغيرهاي مؤثر در موفقيت آن نيازمند است. رژيم عراق در سال 1991 تلاش وسيعي را براي مقابله با عمليات رواني امريكاييان آغاز كرد و برنامه گسترده‌اي را در سطوح مختلف براي ايجاد شكاف در جبهه ائتلاف و ايجاد تزلزل در اراده سربازان طرف مقابل به اجرا گذاشت كه به نظر مي‌آيد با موفقيت چنداني همراه نبود. در اين مقاله سعي مي‌شود، عمليات رواني عراق عليه نيروهاي ائتلاف و در رأس آنها مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد و ميزان موفقيت آن و عوامل تأثيرگذار ارزيابي شود. ميزان اثرگذاري رسانه‌هاي عراقي، جهت‌گيري‌هاي فكري عراق در عمليات رواني، اهداف عراق، اقدامات عملي عراق و تحليل ابزاري و محتوايي آن در جنگ 1991 مباحثي هستند كه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

مطالعات گسترده‌اي پيرامون افكار عمومي امريكا و آسيب‌پذيري آن در برابر تبليغات و عمليات رواني صورت گرفته است. متاآناليز آن تحقيقات نشان مي‌دهد كه: 1) امريكا را از حيث موضع‌گيري در برابر تهاجم كشورشان به كشورهاي مختلف دنيا مي‌توان به چند دسته اساسي تقسيم كرد؛ 2) بسياري از امريكايي‌ها در برابر تبليغات و عمليات رواني بسيار آسيب‌پذير هستند؛ 3) در برخي از مقوله‌هاي مربوط به سياست خارجي و نظامي آن كشور، بين ديدگاه و موضع‌گيري نخبگان سياسي ـ اجتماعي و توده مردم تفاوت‌هاي بارزي ديده مي‌شود، به همين سبب، بخش قابل توجهي از تلاش‌هاي تبليغاتي امريكا به نخبگان آن كشور معطوف است. در جنگ عليه عراق، دستگاه تبليغاتي امريكا به سبب درس‌هايي كه از جنگ‌هاي گذشته گرفته بود، اقدامات وسيعي را براي اقناع‌سازي افكار عمومي امريكا و نخبگان و فرهيختگان آن كشور انجام داد. به باور بسياري از محققان، اقدامات دستگاه عمليات رواني امريكا در آن جنگ، موفقيت‌آميز بود. چه بسا، در يك دوره زماني سه ماهه، با بسيج امكانات تبليغاتي، بهره‌گيري از رسانه‌هاي متعدد و متنوع و استفاده از فنون فريب و متقاعدسازي، توانست بيش از دو سوم امريكايي‌ها را اقناع كند كه جنگ عليه عراق ضروري و اجتناب‌ناپذير است. موفقيت دستگاه تبليغاتي امريكا بيش از هر چيزي براي شناسايي دقيق اولويت‌ها و ايجاد تغيير در افكار عمومي تلاش مي‌كند.
واژگان كليدي: افكار عمومي، تيپ‌شناسي افكار عمومي، ترجيح‌هاي سياسي، عمليات رواني، متقاعدسازي، تبليغات، جنگ عراق.

نویسنده: فرانک ال گلداشتاین، دانیل دبلیو کوبویتز

فهم و درك نقش عمليات‌هاي رواني در جنگ دوم خليج فارس مستلزم نگاهي عميق‌تر به تأثيرات اين عمليات‌ها در درگيري‌هاي نظامي است. در شناخت عمليات‌هاي رواني، ما بايد اين عمليات‌ها را در محدوده زمان و به ويژه در ترتيب وقايعي كه به عمليات‌هاي توفان صحرا و سپر صحرا منتهي شد، ارزيابي كنيم. هنگامي كه صدام حسين به تقويت نيروهاي نظامي خود در مرز كويت اقدام كرد، سازمان ملل نسبت به اين امر عكس‌العمل نشان داد و در طي 13 قطعنامه از عراق خواست از تجاوز خود دست بردارد. و نيروهاي خود را از كويت خارج كند، از اين رو، اولتيماتوم و تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي عليه عراق اعمال كرد.

نویسنده: محمدحسين مقدم ـ جواد جمالي

پيروزي نيروهاي ائتلاف در نبرد با عراق، اذهان و افكار ناظران را به چگونگي پيروزي و عوامل مؤثر در پيروزي نيروهاي ائتلاف معطوف كرد. علل موفقيت نيروهاي ائتلاف در نبرد با رژيم بعث چه بود؟ علل موفقيت را در كجا بايد جست؟ اين فصل در صدد آن نيست كه به بررسي تمامي ابعاد و زواياي اين امر بپردازد، بلكه به بررسي نقش و چگونگي تأثير جنگ نرم در پيشبرد و موفقيت استراتژي نظامي امریکا و هم‌پيمانانش در اين نبرد مي‌پردازد. در اين فصل براي سؤالات بالا از زاوية قدرت ـ جنگ نرم ـ پاسخ زير ارائه شده است: جنگ نرم  در موفقيت استراتژي نظامي ايالات متحده نقشی اساسي دارد، البته اين نقش بدان معني نيست كه تأثير ساير عوامل و ابعاد ناديده گرفته شود. اين فصل ضمن بررسي و مفهوم‌شناسي جنگ نرم به طرح نمودهاي آن در صحنه نبرد مي‌پردازد. در پايان، بررسي جلوه‌هاي جنگ نرم، تجهيزات مدرن در عرصه نظامي و عمليات رواني و نبرد تبليغاتي در نبرد سلطه كه از سوي نيروهاي ائتلاف عليه عراق به كار رفت ارائه مي‌شود.

نویسنده: رضا شريفي

چكيده

هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه اطلاعات در دنياي امروز و رابطه آن با عمليات رواني است. براي درك بيشتر از تعامل اطلاعات با عمليات رواني و بررسي تطبيقي نظام اطلاعات با اقدامات رواني، مؤلف سعي دارد به قياس اين دو عنصر با احساس و ادراك انسان و پيوند آنها در عصر حاضر بپردازد و در ادامه با بررسي چرخه عمليات رواني و ضرورت‌هاي اطلاعاتي در هر يك از مراحل اين چرخه، نقش اطلاعات را در اين زمينه برجسته سازد و نهايتاً با بررسي ملاك‌هاي ارزشيابي و تشخيص اطلاعات مفيد و غيرمفيد در راستاي عمليات رواني، به روش‌هاي بهينه‌سازي درك و تحليل اطلاعات در جهت عمليات رواني اشاره كند. در پايان مي‌توان با جمع‌بندي نكات قابل توجه نحوه به كارگيري اطلاعات در عمليات رواني را بررسي و درك كرد.

نویسنده: آرمين اميني

مقدمه

يكي از ويژگي‌هاي بارز در تاريخ صهيونيستم، وجود دسته‌اي از روزنامه‌نگاران در بين نخبگان اجرايي آنان بوده است. اگر به چهره‌هاي برجسته رويكرد صهيونيستي در ابتداي امر توجه شود، به استثناي دكتر حييم و ايزمن  و قاضي براندايز  تقريباً همگي نخبگان مؤثر صهيونيست، روزنامه‌نگار بوده‌اند. تئودور هرتزل، موس هس، بن گوريون، بن زوي، ناخمان سايكرين، ناحوم سوكولوف، ماركس نوردو، ولاديمير جابوتينسكي، هاري ساكر، ژاكوب دوهاس، از جمله اين افراد به شمار مي‌آيند.

نویسنده: ماركسي. دانكن/ مترجم: پريسا كريمي‌نيا

مقدمه

از آنجا كه نوع عمليات رواني به مأموريت واحد پشتيباني شونده بستگي دارد، در اين نوشتار، به فنون و فرآيندهاي اساسي عمليات رواني، كه فرماندهان و طراحان اين گونه عمليات‌ها براي تكميل مأموريت خود از آنها استفاده مي‌كنند، پرداخته شود. در واقع، مقاله حاضر نشان مي‌دهد كه پرسنل عمليات رواني چگونه مي‌توانند از اين فنون و فرآيندها براي تغيير رفتار مخاطبان مورد نظر، دستيابي به امكانات و سرمايه‌هاي ديگر، طرح‌ريزي و تقويت قدرت و حمايت از طرح عمليات فرماندهي و ستاد، بهره ببرند. البته، بايد يادآور شد كه نبرد عمليات رواني را نبايد با طرح صحنه نبرد  كه در حمايت عمليات رواني است، اشتباه گرفت.

نویسنده: پتر اي وايت نك/ مترجم: حجت‌اله مرادي

مقدمه

طراحان نظامي امريكا در توسعه و اجراي يك عمليات مشترك و چندمليتي (مركب) براي حمله به عراق نقش محوري داشتند. در اين پيروزي، زمان، عاملي تعيين‌كننده و قطعي بود كه اين فرصت ممكن است در آينده فراهم نشود. عمليات رواني در جنگ دوم خليج فارس به تمامي عناصر صحنه نبرد پوشش داد، همچنين كاهش مدت زمان اين منازعه را سبب شد. اگر چه اين عمليات رواني، مطابق با طرح كلي مانور عمليات صورت نگرفت، اما به هر حال، در همه ابعاد، به ويژه در مورد تسليم شدن گروهي نيروهاي عراقي و پيروزي نيروهاي ائتلاف مؤثر بود. با اينكه عمليات رواني در صحنه نبرد مكملي براي عمليات نظامي بود، اما طرح و تأييد اين عمليات، از سطوح پايين به بالا صورت گرفت.

نویسنده: هرت پرت اي فريدمن/ مترجم: مهدي كركي

اشاره

عمليات رواني و كاربرد انواع تاكتيك‌هاي آن مي‌تواند راه پيروزي را مشخص كند. اعلاميه‌هاي عمليات رواني، در حكم پياده‌نظام در طراحي عمليات رواني است. از اعلاميه‌هاي حاضر، به طور مستمر و به منظور تضعيف روحيه سربازان و مردم عراف استفاده شده است. تجربه جنگ‌ها نشان داده است ارتشي كه روحيه خود را از دست مي‌دهد، به شدت تحت تأثير اين اعلاميه‌ها قرار مي‌گيرد. فصلنامه عمليات رواني به منظور آشنايي كارشناسان عمليات رواني با فرآيند طرح‌ريزي و تحليل محتواي اين اعلاميه‌ها به انتشار آنها اقدام كرده است.

نویسنده: فرناز زارعي

سمينار هم‌انديشي تبليغات و دفاع مقدس به كوشش معاونت فرهنگي و پرورشي نيروي مقاومت بسيج، فرهنگسراي پايداري و بنياد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس در 9 شهريور ماه 1382 هم زمان با هفته دفاع مقدس در فرهنگسراي انقلاب برگزار شد. در اين سمينار، شماري از استان دانشگاه، پژوهشگران و محققان حضور داشتند و مقالات و ديدگاه‌هاي خود را ارائه كردند. با توجه به اينكه امروزه دامنه تحقيقات در حوزه دانش روانشاسي و كاربرد اين علم در ميدان جنگ، پيشرفته‌تر شده است؛ هدف از اين نشست، آگاهي بيشتر از روند به كارگيري عمليات رواني در عرصه به ويژه جنگ تحميلي هشت ساله ميان ايران و عراق مي‌باشد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، پس از بررسي نقش عمليات رواني در جنگ نامتقارن به طور نسبي و با توجه به مشخصه‌هاي مرتبط با جنگ نامتقارن (مانند هدف قرار دادن اراده دشمن) و انواع عدم تقارن (مانند عدم تقارن هنجاري و عدم تقارن در اراده و پايداري) به اصول غافل‌گيري و فريب به عنوان اصول مورد تأكيد در جنگ نامتقارن، به ويژه از نظر تأثيرات مرتبه دوم و سومي (قانون پيامدهاي ناخواسته) پرداخته شده و در پايان، بر روند تعامل ساز و كارهاي عمليات رواني با الگوي جنگ نامتقارن تأكيد شده است.

نویسنده: بی.ام پوجماير/ دكتر رضا كرمي‌نيا

در دنيا تنها دو قدرت وجود دارد، شمشير و ذهن. در يك مبارزه طولاني، يكي از آن دو (شمشير) مغلوب ديگري (ذهن) مي‌شود. (ناپلئون بناپارت)

مقدمه
در اواخر جنگ سرد بين بلوك غرب و شرق، ضرورت استفاده از نيروهاي متخصصي كه توانايي متقاعدسازي و مغلوب كردن دشمن را بدون بهره‌گيري از قدرت نظامي داشته باشند به صورت فزاينده در كانون توجه كشورهايي همچون امريكا قرار گرفته است. فرماندهان نظامي اغلب از چنين تواني كه به عمليات رواني  مشهور است، پيش از درگير كردن رزمندگان در صحنه نبرد، بهره مي‌برند.

نویسنده: محمود يزدان‌فام

مقدمه

عمليات رواني به عنوان يكي از ابزارهاي مؤثر در پيروزي يا شكست در جنگ، به تدريج جاي خود را در ميان نيروهاي مسلح و سياست‌هاي دفاعي و نظامي كشورها باز مي‌كند. امروزه در جنگ‌ها بحث عمليات رواني از مهم‌ترين موضوعات است. در دو جنگ 1991 و 2003 خليج فارس، هر دو طرف تلاش كردند از اين عامل به نحو مؤثر بهره بگيرند و ضمن تقويت روحيه و توان نيروهاي خود، اراده جنگيدن در نيروهاي دشمن را متزلزل كنند. شناخت اين پديده و يافتن راه‌كارهاي مناسب آن، همانند ساير متغيرهاي مؤثر در موفقيت آن نيازمند است. رژيم عراق در سال 1991 تلاش وسيعي را براي مقابله با عمليات رواني امريكاييان آغاز كرد و برنامه گسترده‌اي را در سطوح مختلف براي ايجاد شكاف در جبهه ائتلاف و ايجاد تزلزل در اراده سربازان طرف مقابل به اجرا گذاشت كه به نظر مي‌آيد با موفقيت چنداني همراه نبود. در اين مقاله سعي مي‌شود، عمليات رواني عراق عليه نيروهاي ائتلاف و در رأس آنها مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد و ميزان موفقيت آن و عوامل تأثيرگذار ارزيابي شود. ميزان اثرگذاري رسانه‌هاي عراقي، جهت‌گيري‌هاي فكري عراق در عمليات رواني، اهداف عراق، اقدامات عملي عراق و تحليل ابزاري و محتوايي آن در جنگ 1991 مباحثي هستند كه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

مطالعات گسترده‌اي پيرامون افكار عمومي امريكا و آسيب‌پذيري آن در برابر تبليغات و عمليات رواني صورت گرفته است. متاآناليز آن تحقيقات نشان مي‌دهد كه: 1) امريكا را از حيث موضع‌گيري در برابر تهاجم كشورشان به كشورهاي مختلف دنيا مي‌توان به چند دسته اساسي تقسيم كرد؛ 2) بسياري از امريكايي‌ها در برابر تبليغات و عمليات رواني بسيار آسيب‌پذير هستند؛ 3) در برخي از مقوله‌هاي مربوط به سياست خارجي و نظامي آن كشور، بين ديدگاه و موضع‌گيري نخبگان سياسي ـ اجتماعي و توده مردم تفاوت‌هاي بارزي ديده مي‌شود، به همين سبب، بخش قابل توجهي از تلاش‌هاي تبليغاتي امريكا به نخبگان آن كشور معطوف است. در جنگ عليه عراق، دستگاه تبليغاتي امريكا به سبب درس‌هايي كه از جنگ‌هاي گذشته گرفته بود، اقدامات وسيعي را براي اقناع‌سازي افكار عمومي امريكا و نخبگان و فرهيختگان آن كشور انجام داد. به باور بسياري از محققان، اقدامات دستگاه عمليات رواني امريكا در آن جنگ، موفقيت‌آميز بود. چه بسا، در يك دوره زماني سه ماهه، با بسيج امكانات تبليغاتي، بهره‌گيري از رسانه‌هاي متعدد و متنوع و استفاده از فنون فريب و متقاعدسازي، توانست بيش از دو سوم امريكايي‌ها را اقناع كند كه جنگ عليه عراق ضروري و اجتناب‌ناپذير است. موفقيت دستگاه تبليغاتي امريكا بيش از هر چيزي براي شناسايي دقيق اولويت‌ها و ايجاد تغيير در افكار عمومي تلاش مي‌كند.
واژگان كليدي: افكار عمومي، تيپ‌شناسي افكار عمومي، ترجيح‌هاي سياسي، عمليات رواني، متقاعدسازي، تبليغات، جنگ عراق.

نویسنده: فرانک ال گلداشتاین، دانیل دبلیو کوبویتز

فهم و درك نقش عمليات‌هاي رواني در جنگ دوم خليج فارس مستلزم نگاهي عميق‌تر به تأثيرات اين عمليات‌ها در درگيري‌هاي نظامي است. در شناخت عمليات‌هاي رواني، ما بايد اين عمليات‌ها را در محدوده زمان و به ويژه در ترتيب وقايعي كه به عمليات‌هاي توفان صحرا و سپر صحرا منتهي شد، ارزيابي كنيم. هنگامي كه صدام حسين به تقويت نيروهاي نظامي خود در مرز كويت اقدام كرد، سازمان ملل نسبت به اين امر عكس‌العمل نشان داد و در طي 13 قطعنامه از عراق خواست از تجاوز خود دست بردارد. و نيروهاي خود را از كويت خارج كند، از اين رو، اولتيماتوم و تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي عليه عراق اعمال كرد.

نویسنده: محمدحسين مقدم ـ جواد جمالي

پيروزي نيروهاي ائتلاف در نبرد با عراق، اذهان و افكار ناظران را به چگونگي پيروزي و عوامل مؤثر در پيروزي نيروهاي ائتلاف معطوف كرد. علل موفقيت نيروهاي ائتلاف در نبرد با رژيم بعث چه بود؟ علل موفقيت را در كجا بايد جست؟ اين فصل در صدد آن نيست كه به بررسي تمامي ابعاد و زواياي اين امر بپردازد، بلكه به بررسي نقش و چگونگي تأثير جنگ نرم در پيشبرد و موفقيت استراتژي نظامي امریکا و هم‌پيمانانش در اين نبرد مي‌پردازد. در اين فصل براي سؤالات بالا از زاوية قدرت ـ جنگ نرم ـ پاسخ زير ارائه شده است: جنگ نرم  در موفقيت استراتژي نظامي ايالات متحده نقشی اساسي دارد، البته اين نقش بدان معني نيست كه تأثير ساير عوامل و ابعاد ناديده گرفته شود. اين فصل ضمن بررسي و مفهوم‌شناسي جنگ نرم به طرح نمودهاي آن در صحنه نبرد مي‌پردازد. در پايان، بررسي جلوه‌هاي جنگ نرم، تجهيزات مدرن در عرصه نظامي و عمليات رواني و نبرد تبليغاتي در نبرد سلطه كه از سوي نيروهاي ائتلاف عليه عراق به كار رفت ارائه مي‌شود.

نویسنده: رضا شريفي

چكيده

هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه اطلاعات در دنياي امروز و رابطه آن با عمليات رواني است. براي درك بيشتر از تعامل اطلاعات با عمليات رواني و بررسي تطبيقي نظام اطلاعات با اقدامات رواني، مؤلف سعي دارد به قياس اين دو عنصر با احساس و ادراك انسان و پيوند آنها در عصر حاضر بپردازد و در ادامه با بررسي چرخه عمليات رواني و ضرورت‌هاي اطلاعاتي در هر يك از مراحل اين چرخه، نقش اطلاعات را در اين زمينه برجسته سازد و نهايتاً با بررسي ملاك‌هاي ارزشيابي و تشخيص اطلاعات مفيد و غيرمفيد در راستاي عمليات رواني، به روش‌هاي بهينه‌سازي درك و تحليل اطلاعات در جهت عمليات رواني اشاره كند. در پايان مي‌توان با جمع‌بندي نكات قابل توجه نحوه به كارگيري اطلاعات در عمليات رواني را بررسي و درك كرد.

نویسنده: آرمين اميني

مقدمه

يكي از ويژگي‌هاي بارز در تاريخ صهيونيستم، وجود دسته‌اي از روزنامه‌نگاران در بين نخبگان اجرايي آنان بوده است. اگر به چهره‌هاي برجسته رويكرد صهيونيستي در ابتداي امر توجه شود، به استثناي دكتر حييم و ايزمن  و قاضي براندايز  تقريباً همگي نخبگان مؤثر صهيونيست، روزنامه‌نگار بوده‌اند. تئودور هرتزل، موس هس، بن گوريون، بن زوي، ناخمان سايكرين، ناحوم سوكولوف، ماركس نوردو، ولاديمير جابوتينسكي، هاري ساكر، ژاكوب دوهاس، از جمله اين افراد به شمار مي‌آيند.

نویسنده: ماركسي. دانكن/ مترجم: پريسا كريمي‌نيا

مقدمه

از آنجا كه نوع عمليات رواني به مأموريت واحد پشتيباني شونده بستگي دارد، در اين نوشتار، به فنون و فرآيندهاي اساسي عمليات رواني، كه فرماندهان و طراحان اين گونه عمليات‌ها براي تكميل مأموريت خود از آنها استفاده مي‌كنند، پرداخته شود. در واقع، مقاله حاضر نشان مي‌دهد كه پرسنل عمليات رواني چگونه مي‌توانند از اين فنون و فرآيندها براي تغيير رفتار مخاطبان مورد نظر، دستيابي به امكانات و سرمايه‌هاي ديگر، طرح‌ريزي و تقويت قدرت و حمايت از طرح عمليات فرماندهي و ستاد، بهره ببرند. البته، بايد يادآور شد كه نبرد عمليات رواني را نبايد با طرح صحنه نبرد  كه در حمايت عمليات رواني است، اشتباه گرفت.

نویسنده: پتر اي وايت نك/ مترجم: حجت‌اله مرادي

مقدمه

طراحان نظامي امريكا در توسعه و اجراي يك عمليات مشترك و چندمليتي (مركب) براي حمله به عراق نقش محوري داشتند. در اين پيروزي، زمان، عاملي تعيين‌كننده و قطعي بود كه اين فرصت ممكن است در آينده فراهم نشود. عمليات رواني در جنگ دوم خليج فارس به تمامي عناصر صحنه نبرد پوشش داد، همچنين كاهش مدت زمان اين منازعه را سبب شد. اگر چه اين عمليات رواني، مطابق با طرح كلي مانور عمليات صورت نگرفت، اما به هر حال، در همه ابعاد، به ويژه در مورد تسليم شدن گروهي نيروهاي عراقي و پيروزي نيروهاي ائتلاف مؤثر بود. با اينكه عمليات رواني در صحنه نبرد مكملي براي عمليات نظامي بود، اما طرح و تأييد اين عمليات، از سطوح پايين به بالا صورت گرفت.

نویسنده: هرت پرت اي فريدمن/ مترجم: مهدي كركي

اشاره

عمليات رواني و كاربرد انواع تاكتيك‌هاي آن مي‌تواند راه پيروزي را مشخص كند. اعلاميه‌هاي عمليات رواني، در حكم پياده‌نظام در طراحي عمليات رواني است. از اعلاميه‌هاي حاضر، به طور مستمر و به منظور تضعيف روحيه سربازان و مردم عراف استفاده شده است. تجربه جنگ‌ها نشان داده است ارتشي كه روحيه خود را از دست مي‌دهد، به شدت تحت تأثير اين اعلاميه‌ها قرار مي‌گيرد. فصلنامه عمليات رواني به منظور آشنايي كارشناسان عمليات رواني با فرآيند طرح‌ريزي و تحليل محتواي اين اعلاميه‌ها به انتشار آنها اقدام كرده است.

نویسنده: فرناز زارعي

سمينار هم‌انديشي تبليغات و دفاع مقدس به كوشش معاونت فرهنگي و پرورشي نيروي مقاومت بسيج، فرهنگسراي پايداري و بنياد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس در 9 شهريور ماه 1382 هم زمان با هفته دفاع مقدس در فرهنگسراي انقلاب برگزار شد. در اين سمينار، شماري از استان دانشگاه، پژوهشگران و محققان حضور داشتند و مقالات و ديدگاه‌هاي خود را ارائه كردند. با توجه به اينكه امروزه دامنه تحقيقات در حوزه دانش روانشاسي و كاربرد اين علم در ميدان جنگ، پيشرفته‌تر شده است؛ هدف از اين نشست، آگاهي بيشتر از روند به كارگيري عمليات رواني در عرصه به ويژه جنگ تحميلي هشت ساله ميان ايران و عراق مي‌باشد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله؛ عوامل شناخت از بعد مخاطب؛ زمان و ويژگي‌هاي آن و گفتمان درگيري و جنگ با محوريت بحث عمليات رواني در بخش نظري مورد بررسي قرار خواهد گرفت و سپس در بخش عملي؛ به دو مورد از تلاش‌هاي مرتبط با عمليات رواني؛ شامل يك عمل مربوط به ساختار عمليات رواني در امريكا پس از 11 سپتامبر و يك مورد روايي مربوط به جنگ سلطه اشاره خواهد شد و در پايان؛ نقش سه عامل شناخت؛ زمان و گفتمان طرح‌ريزي و اجراي عمليات رواني مورد تأييد قرار خواهد گرفت. حقيقت نخستين قرباني جنگ است. (رادياردكيپلينگ)

نویسنده: محمود يزدان فام

انديشه و عقيده قدرتمندترين سلاح‌هاي محسوب مي‌شوند كه بدون آنها همه پرسش‌ها بي‌پاسخ مي‌مانند و هيچ تصميم مناسبي اتخاذ نمي‌شود. در جنگ‌ها، كنترل بر روان خود و تأثيرگذاري بر اذهان نيروها و مردم كشور هدف يكي از مهم‌‌ترين عناصر پيروزي است ؛ موضوعي كه با طراحي يك عمليات رواني مناسب و استفاده از تبليغات و وسايل اطلاعاتي انجام مي‌شود. با اين روش، افكار، احساسات، تمايلات و رفتار دشمن، گروه‌هاي بي‌طرف يا دولت تحت تأثير قرار مي‌گيرد و به سوي اهداف و سياست‌هاي موردنظر سوق داده مي‌شود. (2) اكنون اين پرسش‌هاي اساسي مطرح است كه فرآيند اثرگذاري عمليات رواني بر مخاطبان چگونه است؟ اهداف عمليات رواني كدام است؟ پيام به چه صورت جريان مي‌يابد و چه ويژگي‌هايي دارد؟ گيرندگان پيام عمليات رواني چه كساني هستند و تركيب آنها چگونه است؟

نویسنده: گاري.لي.وايت/ مترجم: سيدحسین محمدي نجم

در آينده نزديك، انقلابي را در عرصه عمليات رواني شاهد خواهيم بود. اينترنت وسيله مناسبي براي محقق شدن اين انقلاب و همچنين براي توسعه قابليت‌هاي عمليات رواني به منظور دستيابي به اهداف مشخص شده در استراتژي امنيت ملي است.  اين مقاله قصد دارد اين موضوع را به شرح زير بررسي كند.
نخست تعريف و توصيف مبسوطي از عمليات رواني ارائه مي‌شود؛ سپس، اهميت تكنيك‌هاي ارتباطات در توسعه شيوه‌هاي اين عمليات مورد بحث قرار مي‌گيرد. در واقع، درك حاصل از اين مفاهيم مي‌تواند بيانگر نقش مهم اينترنت در منحول كردن عمليات رواني باشد. همچنين در اين مقاله، كنترل بازتاب، كه يكي از تاكتيك‌هاي عمليات رواني در آينده است، تشريح مي‌شود. در نهايت، بر اساس شناختي كه از مطالعه اين مقاله بدست مي‌آيد، توصيه‌هايي در راستاي نحوه استفاده از اينترنت براي دگرگون كردن عمليات‌هاي رواني آينده ارائه مي‌شود.

نویسنده: احسان لرافشار

مقدمه

هر چند از گذشته‌هاي دور، صاحبان زر و زور همواره، اخبار، اطلاعات و واقعيت‌ها را تحريف مي‌كردند، به طوري كه برخي از واقعيت‌ها را وارونه مطرح مي‌نمودند تا با اغفال مردم تحت حاكميت خويش، جايگاه رفيع‌شان را مستحكم‌تر و سلطه و اقتدارشان را ديرپاتر كنند، اما در هيچ زماني، به اندازه امروز، اين روند اين چنين آشكارا و مداوم نبوده است.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

همواره اين پرسش اساسي پيش روي عاملان جنگ رواني و متقاعدسازان بوده است كه هيجان و عاطفه چه تأثيري در اثربخشي پيام‌هاي جنگ رواني دارد؟ در راستاي پاسخ بدين پرسش، روان‌شناسان و ديگر دانشمندان علوم رفتاري، با انجام تحقيقات گسترده، گام‌هاي مهمي را برداشته و سرانجام، دريافته‌اند كه پيام‌هاي جنگ رواني به يكي از دو روش پيراموني يا (مركزي) مورد پردازش قرار مي‌گيرند و تأثير هيجان و عاطفه در هر يك از اين دو روش متفاوت است. ديگر اينكه، نظام ذهني آدمي از سه نظام مرتبط به هم تشكيل شده است و در اين ميان، نظام هيجاني به منزله پلي ميان نظام شناختي (اطلاعاتي) و نظم‌دهي (هماهنگ‌كننده) عمل مي‌كند. به همين نسبت، اعتقاد بر آن است كه حتي پيام‌هاي حاوي اطلاعات محض، تنها زماني حملات جنگ رواني را تحت تأثير قرار مي‌دهند كه بار عاطفي داشته باشند، افزون بر آن، نتايج حاصل از مطالعات تجربي ارائه شده در اين نوشتار، بيانگر ارتباط معني‌دار بين حالات خلقي مخاطبان و كيفيت استدلال‌هاي نهفته در پيام‌هاي جنگ رواني است. يافته‌هاي تجربي نشان داده است كه خلق و هيجان بر بسط شناختي پيام‌ها تأثير شگرفي دارد و تأثير اين حالات خلقي بسته به مثبت و منفي بودنشان، در بسط پيام‌ها و اثربخشي فرآيند متقاعدسازي متفاوت است.
تلاش براي متقاعد كردن ديگران، اغلب، با تلاش براي تغيير حالات خلقي و هيجاني آنان همراه است. در تبليغات تجاري، تبليغات سياسي رويارويي‌هاي غيررسمي اجتماعي، تلاش براي ايجاد يك احساس خوب هيجاني در مخاطبان، اغلب، بر اقدام عملي براي متقاعدسازي مقدم است. استفاده فراوان از راهبرد متقاعدسازي و اعتقاد راسخ استفاده‌كنندگان به آن، اثربخشي آن را نشان مي‌دهد. با وجود اين، مكانيسم تأثير حالت خلقي مخاطبان بر فرآيند متقاعدسازي همچنان تا حدي ناشناخته باقي مانده است.

نویسنده: آنجلا لانگو/ مترجم: پ.كريمي

خلاصه

اينترنت، چه در جوامع غرب و چه در جوامعي كه تنها از طريق سايت‌هاي اينترنتي، پست الكترونيكي و اتاق‌هاي چت با جهان خارج آشنا مي‌شوند، ابزار و رسانه اطلاعاتي بسيار مهم و مؤثري است، اما نكته درخور توجه آنكه مانند شمشير دولبه‌اي است؛ زيرا، هيچ يك از دولت‌ها (از نظر قانوني، اجتماعي و سياسي) براي استفاده از اينترنت با محدوديت و ممنوعيتي روبه‌رو نيستند و از طريق آن مي‌توانند به طور مؤثري، حمايت و پشتيباني عموم مردم را جلب كنند و نارضايتي و مخالفت آنها را عليه امريكا و منافع آن برانگيزانند. در نتيجه، ضرورت دارد تا حيطه عمليات رواني نظامي گسترش يابد و اينترنت نيز در آن گنجانده شود. واضح است كه بايد براي لغو يا به روز شدن سياست‌ها و محدوديت‌هاي موجود در زمينه استفاده نيروهاي عمليات رواني از اينترنت اقداماتي صورت گيرد تا اين نيروهاي بتوانند از طيف وسيع رسانه‌ها بهره گيرند و امريكا نيز برتري خود را در اين زمينه از دست ندهد. هر چند، قوانين بين‌المللي موجود، برخي از ابعاد عمليات رواني را محدود مي‌كند، اما هنوز فضاي قانوني بسياري براي ما و ديگران وجود دارد تا با استفاده از فناوري جديد و اينترنت، به اجراي عمليات رواني اقدام كنيم. البته، سياست‌ها و محدوديت‌هاي قانوني موجود بايد تغيير كنند تا نيروهاي عمليات رواني اجازه داشته باشند كه در برابر حملات تبليغاتي و اطلاعاتي دشمن كه بر دستيابي امريكا به اهداف نظامي‌‌اش تأثير دارند، دفاع و با آنها مقابله كنند. اميد است بررسي اين موضوع، اهميت اينترنت در عمليات رواني را روشن‌تر كند و ديگر پژوهشگران و كارشناسان را به ارائه مطالب بيشتري در اين زمينه برانگيزد.

نویسنده: دكتر يونس شكرخواه

دولت‌ها همواره، مسائل بين‌المللي را از جنبه‌هاي سياسي، نظامي، اقتصادي و فرهنگي با انگيزه حفظ تماميت ارضي، رفاه ملي، اقتصادي و فرهنگي، امنيت ملي، پرستيژ ملي و كسب قدرت به منزله يك واقعيت، تجزيه و تحليل كرده‌اند، اما از اين واقعيت مهم‌تر، درك اين نكته است كه امروز، روابط بين‌الملل حكم منبع تغذيه را براي هر ملت دارد.
نويسنده اين مقاله بر اين باور است كه ارتباطات و مسلح شدن به نگرشي ارتباطي اصلي‌ترين حافظ منبع تغذيه مزبور براي حفظ حيات ملت است؛ ملتي كه با انقلاب بزرگ و بي‌سابقه‌اي به نام انقلاب اسلامي به يك الگوي انقلابي بي‌نظير جهاني تبديل شده و در عين حال، براي انديشمندان و نظريه‌پردازان جهان نيز حكم يك الگوي پرمحتواي مطالعاتي را يافته است. اين انقلاب از جنبه مجاري ارتباطي خود، به ويژه از جنبه زيرساخت‌هاي ارتباطي آزمايشگاه بزرگي است كه درس‌هاي بي‌شماري را براي فراگيري در خود جاي داده است؛ درس‌هايي كه جهان در آستانه كسب آنهاست.

نویسنده: رودلومارش/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

درباره قدرت ديگران مي‌توان خود را به حماقت زد، اما درباره ناتواني خود، هرگز. (تئودور دبليو آدورنو)
نظريه‌پردازان پيرو ديالكتيك، هنر توده‌اي مدرن را روشنگري به منزله فريب توده‌ها (1) تلقي و در عين حال، تصور مي‌كردند كه يك عامل سري ناشناس در پشت پرده هست كه سرنخ‌ها را در دست دارد؛ واقعيت‌ها را مخدوش؛ و مردم را با پيام‌هاي خود گمراه مي‌كند. به اعتقاد هورك هايمر  و آدورنو ، بيشترين بخش اين فقر فرهنگي، از شيوه‌هاي توليد و انتشار رسانه‌هاي جمعي ناشي بود كه با اتكا به انتخاب آگاهانه، ارائه و انتشار مسائل و موضوعات رايج، مي‌كوشيدند به صورت هدفمند، عقيده، سليقه و شيوه زندگي تماشاگران، شنوندگان و خوانندگان را شكل دهند و هدايت كنند. آژانس‌هاي خبري و عوامل آنها به جاي برآوردن نيازها، علاقه‌ها و آرزوهاي حقيقي مخاطبان با ارايه برنامه‌هاي پرمحتوا و مناسب و بيداري و تقويت آنان در راستاي استقلال در تفكر و عمل و قضاوت متكي بر موازين خرد، آنها را از طريق پيام‌هاي تبليغاتي، راديو و فيلم به مشتريان و مصرف‌كنندگان خاموش، مطيع و غيرفعالي بدل مي‌كردند. تحميق، تخريب، بي‌تفاوتي، پژمردگي نيروي انديشه و نابودي اراده توده‌ها، پيامد اجتناب‌ناپذير اين نوع رابطه مخرب اجتماعي است كه از طريق سيستم‌هاي رسانه‌هاي گروهي غرب به واحدي كلي تبديل مي‌شود.

نویسنده: حجت‌الله مرادي

دروغ، بخشي از تاكتيك‌هاي جنگ رواني محسوب مي‌شود. در فريب با استراتژي دروغ بزرگ، كوشش مي‌شود تا مخاطب مورد نظر، به سمت يك فضاي رواني متفاوت با واقعيت سوق داده شود. اين فضاي دروني بايد به گونه‌اي بايد ساخته و پرداخته شود كه گروه هدف بدون ابراز مقاومت، در آن فضا قرار گيرد و مفاهيم و علائم انتقالي، مورد قبول و پذيرش او باشد.
از ديدگاه روان‌شناسي، فردي كه در حال منازعه با دشمن است، همواره مي‌كوشد تا خود را در موضع هوشيارانه و غالب نسبت به او قرار دهد؛ زيرا، احساس مي‌كند كه هر لحظه از ناحيه دشمن در معرض خطر قرار دارد و طبيعي است كه در برابر هر حركت و رفتار او نيز حساس باشد و در نتيجه، در مقابل آنها مقاومت كند؛ بنابراين، هنر تاكتيك فريب، شكستن اين مقاومت در حريف يا دشمن است و البته، ترديدي نيست كه اين عمل با ظرافت و دقت خاصي انجام مي‌شود و بيشتر به تجربه و شناخت مجري طرح از گروه هدف بستگي دارد، به منظور روشن شدن بحث و براي نمونه، چند دروغ بزرگ، كه در راستاي منحرف كردن ذهن گروه‌هاي هدف و ديگر دولت‌ها آمده است، ارائه مي‌شود.

نویسنده: استيون كالينز/ مترجم: عبدالمجيد حيدري

چگونگي تأمين پشتيباني مؤثر و به هنگام از فرماندهان تاكتيكي مشكلي است كه امروزه عمليات رواني (2) نظامي با آن روبه‌روست؛ مسئله‌اي كه هيچ يك از كارشناسان عمليات رواني اهميت آن را انكار نمي‌كنند. در واقع، بحث اصلي در اين مورد آن است كه بهترين راه دستيابي بدين هدف، به ويژه با توجه به ضرورت طرح‌ريزي متمركز و اجراي غيرمتمركز عمليات رواني  كدام است؛ مسئله‌اي بسيار مهم است؛ چرا كه تغيير بنيادين محيط اطلاعات جهاني  با مأموريت‌هاي مختلفي همراه شده است كه هم‌اكنون، نيروهاي نظامي در بيشتر موارد، خود را در حال اجراي آنها مي‌بينند. در اين مقاله، به طور كوتاه وضعيت جاري مسائل مربوط به پشتيباني عمليات رواني از فرماندهان تاكتيكي بيان مي‌شود و در اين راستا، عمليات بوسني به منزله مطالعه‌ای موردي براي تأمين پشتيباني عمليات رواني تاكتيكي تحليل و توصيه‌هايي درباره چگونگي رفع ضعف‌هاي موجود در اين حوزه ارائه مي‌شود.

نویسنده: روبرت ولفرام/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

مقدمه

در قرن بيست و يكم، عمليات رواني يكي از مؤثرترين جنبه‌هاي جنگ‌هاي آينده محسوب مي‌شود. به همين دليل، كشور‌هاي غربي، با تمام توان كوشيده‌اند تا خود را از نظر سيستم‌هاي انساني و امكانات مادي تا اندازه‌اي مجهز كنند كه بتواند جنگ نرم‌افزاري را كه ميدان نبرد آن گسترده است و پيامد‌هاي گوناگون آن تمام افراد يك ملت را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، توسعه دهند. بدين ترتيب، بايد پذيرفت كه تمامي افراد يك كشور ـ اعم ازنظامي و غيرنظامي ـ تحت تأثير يك جنگ قرار مي‌گيرند و اگر دولتي يا مسئولان آن نسبت به اين نوع جنگ و شيوه و ابزار آن آگاه يا به تجهيزات كافي براي مقابله با آن مجهز نباشند، سبب نابودي آن ملت مي‌شوند. مقابله حاضر براي روشن شدن بيشتر افكار و عقايد، درباره عمليات رواني طبق آخرين تكنيك‌ها و تاكتيك‌هاي جنگ رواني غرب است كه عليه ديگر دولت‌ها و در راستاي منافع امريكا به كار گرفته شده است.

نویسنده: نيك گراس/ مترجم: دكتر محمدحسين الياسي

مقدمه

راديو سري نوعي تبليغات بسيار مؤثر است كه همواره، از عمليات‌هاي نظامي پشتيباني مي‌كند. چنين راديويي همراه با ديگر تاكتيك‌هاي عمليات رواني و تبليغاتي مانند فرو ريختن اعلاميه و استفاده از بلندگو، مي‌تواند قلب و روان مخاطبان را تسخير كند. هر چند نام راديو سري، عمليات‌هاي آژانس اطلاعاتي و گروه‌هاي چريكي را تداعي مي‌كند، اما ارتش‌هاي دنيا، به ويژه ارتش امريكا، همواره از آن در عمليات‌هاي رواني خويش استفاده مي‌كرده‌اند.
به باور چاك پاين ، عمليات رواني نشر اطلاعات به ظاهر واقعي براي مخاطبان خارجي به منظور پشتيباني از سياست كشور و اهداف ملي است. عمليات رواني، به منزله نوعي نيروي غيرخشونت‌آميز، بر عواملي، مانند منطق، ترس، رغبت و ديگر عوامل رواني تكيه مي‌كند تا هيجان‌ها، نگرش‌ها و رفتارهاي خاصي را در مخاطبان پديد آورد. اين رفتار و نگرش‌هاي دستكاري شده نيز مي‌توانند از جلب حمايت مردم در مورد عمليات‌هاي نظامي تا آماده شدن براي نبرد را در برگيرند.
ارتش امريكا عمليات رواني را به منزله نيروي متكثري مي‌نگرد كه مي‌تواند توانايي‌ها و استعدادهاي غيرخشونت‌آميز رابراي پشتيباني مناسب از نيروها در حين عمليات به حداكثر برسد.

نویسنده: حمید رجب‌نسب

مقدمه
درک مبانی و مشکلات و ماهیت عملیات روانی بدون درک کامل ماهیت هدف‌های آن، امکان‌پذیر نخواهد بود. واقعیت این است که هدف عملیات روانی، نه جسم انسان، بلکه روان و فکر اوست. بر این اساس، مطالعه رفتار اجتماعی در زمینه‌های مربوط به عملیات روانی اهمیت بسزایی دارد و می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند. هدف از  نگارش این مقاله بیان مبانی عملیات روانی و ارتباط آن با علوم سیاسی است.
با توسعه علم روان‌شناسی در قرن نوزدهم و نیز، تحت تأثیر مکاتب روان‌شناسی، جنگ‌های نظامی هم ویژگی روان‌شناختی خاصی پیدا کرد و به دنبال آن، دستیابی به اهداف نظامی با بهره‌گیری از مکانیسم‌های جنگ روانی در سریع‌ترین زمان با کمترین هزینه مادی ممکن شد.

نعمت الله سلیمانی

در دهه‌های اخیر، موضوع جنگ روانی همواره، بحث برانگیز و مبهم و برخورد ما نیز با آن، معمولاً آمیزه‌ای از بیم و امید بوده است. در واقع، نه آنقدر به این موضوع نزدیک شده‌ایم که به شکلی علمی، با موشکافی‌هایی ژرف اندیشانه آن را بشناسیم و نه آنقدر از آن بر کنار و بی‌نیاز بوده‌ایم که بتوانیم یکسره رهایش کنیم و بدان نیندیشیم. به عبارت دیگر، در حالی که با مسئله درگیر بوده‌ایم، شناخت جامعی از آن کسب نکرده‌ایم، صاحب‌نظران جنگ روانی همواره بر این عقیده بوده‌اند که ذهن انسان را می‌توان در سمتی خلاف خواست و اراده او کنترل کرد. به عقیده آنان، انسان آنقدر تأثیر پذیر است که کارشناسان آشنا با فرآیند تفکر، انگیزش و رفتار انسانی می‌توانند کنش‌های انسان را در راستای مطلوب، هدایت کنند.