تا کنون تعاریف زیادی از عملیات روانی ارائه شده است. تعاریفی که هر کدام از منظری به اقیانوس بی‌انتهای نهفته در ذات انسان‌ها (روان) نگریسته است. اصولاً عملیات روانی شیوة بیان و راه ترسیم معانی در اذهان مخاطبان است و این خود حاصل انتخاب آفرینندة آن پیام است. انتخاب اینکه با چه زبانی و چگونه سخن بگوید. تدبیر عقلی وگزینش درست پیام و ابزارهای ارسال آن می‌تواند تأثیرگذاری پیام را افزایش دهد. پیام ارسالی طراح عملیات روانی شاید بارها و بارها در ذهن مخاطبان تکرار شود و هر بار با دوران و زمان خود تفسیر و منطبق گردد. در طی قرونی که انسان‌ها بر روی کره خاکی زیسته‌اند و به نوبت زمین را به نسل‌های بعد از خود سپرده‌اند، آنچه مبادلة افکار اعصار یا دیالوگ ادوار نامیده می‌شود، در سایه نشانه‌های تاریخی و آثار به جا مانده‌ای که ناشناخته‌ها را شناسایی می‌کند و صدای تاریخ را به گوش آیندگان می‌رساند، هویدا می‌گردد. در واقع عنصری که در این بین خودنمایی می‌کند و بهانه مطالعات تاریخی می‌باشد، ماندگاری تأثیرات روانی است.

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، تلاش شده است تا با توجه به انواع راهبردها و جنگ‌هاي تخصصي زيرمجموعه جنگ اطلاعات، بر نقش عمليات رواني و اهميت آن در طيف جنگ‌هاي اطلاعاتي تأكيد شود. در ادامه، افزون بر ارايه تعريف‌هايي از جنگ‌هاي هفت‌گانة اطلاعاتي و اركان شش‌گانه جنگ اطلاعات، نگرش شرقي را با در نظر گرفتن نمونة چين و نگرش غربي را با در نظر گرفتن نمونة امريكا از باب تمركز راهبردهاي جنگ اطلاعات به طور اجمالي مقايسه مي‌كنيم. سپس، عمليات رواني به عنوان عامل تأثيرگذاري بر روند ايجاد اختلال در روند تصميم‌گيري در كلية نگرش‌هاي موجود، مطرح مي‌شود. در پايان نيز، عنصر اطلاعات را به عنوان وجه مشترك كلية راهبردهاي جنگ اطلاعات و عمليات رواني را به عنوان نوعي راهبرد در طيف طولي جنگ‌هاي اطلاعاتي بيان و بر ضرورت بومي‌سازي چهارچوب‌هاي راهبردي جنگ اطلاعات تأكيد مي‌كنيم.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

اشاره

كم‌ترين نتيجه پخش تصاوير زندانيان ابوغريب براي ديگر كشورهاي اسلامي (بدون توجه به انگيزه امريكايي‌ها از پخش آن) اين است كه آگاه باشند و فريب شعار اشاعه دموكراسي امريكايي را نخورند. اين شعار، صرفاً يك تاكتيك سياسي است كه با هدف سركوب دولت‌هاي غيرهمسو و آزاد از آن بهره‌برداري مي‌شود. مقالة حاضر از منظر روان‌شناختي و حقوق بشر به عملكرد امريكا در عراق نگريسته است. هر جا كه منافع اين كشور ايجاب كند، از هيچ ستمي بر ملت‌هاي دنيا كوتاهي نمي‌كند. بيان اندكي از مشكلات و مصيبت‌هاي مردم عراق پس از اشغال، اين هشدار را به كشورهاي مسلمان مي‌دهد كه به منظور حفظ نواميس و آب و خاك كشور خود نبايد از هيچ كوششي فروگذار كنند. حاكميت امريكايي، ديكتاتوري گسترده‌اي است كه در صورت هر گونه نرمش و عدم ايستادگي در مقابل آن، موجبات شرمساري چندين نسل را فراهم مي‌كند. آنچه مسلم است چهره اصلي سربازان امريكايي، آن چيزي نيست كه نظام رسانه‌اي دولت امريكا به تصوير مي‌كشد؛ بلكه گوشه‌اي از چهره واقعي آن، حقايق تلخي است كه در پيش روي شماست و بايد از آن عبرت‌ها آموخت.

نویسنده: پل.ئي.ولي ـ مايكل.ا.اكينو / مترجم: محسن نصر اصفهاني

اشاره

عمليات رواني امريكا پس از شكست سنگين در تجاوز به ويتنام دچار نوعي سردرگمي شد. بنابراين كارشناسان عمليات رواني اين كشور در مورد ماهيت عمليات رواني و كارآيي آن در صحنه نبرد دچار ترديد شدند. اين مقاله نخستين بار در سال 1980 به طور علمي به نقد و بررسي كارآيي اين علم پرداخت. نكتة قابل توجه اين است كه نويسنده صرفاً عمليات رواني تاكتيكي را مدنظر داشته و از سطوح عملياتي و استراتژيك اين رشته غافل بوده، در نتيجه از اين دو سطح با نام جنگ ذهني ياد كرده است. البته پيشنهاد نويسنده مبني بر انتخاب جنگ ذهني محتواي عمليات رواني را نفي نمي‌كند. يعني عمليات رواني به دنبال تغيير افكار، نگرش‌ها و باورهاي افراد خودي، بي‌طرف و دشمن است؛ بنابراين، مي‌توان گفت عمليات رواني همان جنگ ذهني است البته با گستره‌اي وسيع‌تر، يعني هم در سطح تاكتيك و هم در سطح استراتژيك. اگرچه صاحب‌نظران جديد پيشنهاد داده‌اند كه به جاي جنگ ذهني از كنترل ذهن و يا مديريت ادراكي استفاده شود، ليكن با تجزيه و تحليل اين دو حوزه باز مشاهده مي‌شود كه عمليات رواني به مراتب گستره‌اي بيش از اين دو حوزه دارد. امروزه، سازمان عمليات رواني امريكا به صورت تشكيلاتي در سازمان‌هاي نظامي و غيرنظامي شناخته شده است و صاحب‌نظران اين رشته نيز، معادل Mind war را به عنوان يك علم مستقل از عمليات رواني نپذيرفته‌اند. اين مقاله با نگاهي انتقادي به نقد و بررسي كاركرد دستگاه عمليات رواني امريكا به ويژه پس از جنگ ويتنام مي‌پردازد.

نویسنده: بهروز اثباتي

اشاره

چگونگي اعلام خبر دستگيري صدام توسط نظاميان امريكايي در بيست و چهارم آذرماه هشتاد و دو بر اساس يك روند تبليغاتي برنامه‌ريزي شده و استفاده از ساز و كارهاي رسانه‌اي غرب سازماندهي شده بود. امريكايي‌ها، در اين سناريوي تبليغاتي با استفاده از روش‌هاي مختلف سعي در القاء يأس و نااميدي داشتند تا از اين رهيافت، بستر لازم را براي ادامه حضور نظامي خود در عراق فراهم كنند. ارائه برآوردهاي غلط از توانايي فداييان صدام و ساير نيروهاي درگير در جنگ، تنها در راستاي توجيه حضور نظامي امريكا در عراق صورت مي‌گيرد و اين در حالي است كه عدم استقرار نظاميان امريكايي شايد ساده‌ترين راه‌حل براي كاهش درگيري‌هاي موجود در عراق باشد. اين مقاله ضمن بررسي روند شكل‌گيري دستگيري صدام پس از سقوط بغداد، به تفصيل اهداف تبليغات نيروهاي اشغال‌گر در نحوه القاي پيام دستگيري صدام را بررسي و تجزيه و تحليل مي‌كند و در پايان به انواع فنون توليد اين فيلم در طراحي صحنه، نور و ... و ايفاي نقش صدام در اين سناريو اشاره مي‌نمايد.

نویسنده: عبدالرضا همداني

اشاره

امريكا پس از يك سال اشغال عراق عليرغم موفقيت اوليه در سقوط رژيم بعث در مرحله عمليات رواني تحكيمي (پس از اشغال) با شكست مواجه شده است. امروزه اقناع افكار عمومي مردم عراق در سايه اشغال و شكنجه مردم آن از پايه سستي برخوردار است. در حال حاضر، موقعيت دولت امريكا در برابر افكار عمومي مردم عراق از موضع منتقد به موضع پاسخ‌گو تغيير يافته است؛ بنابراين، شكست عمليات رواني تحكيمي در عراق در اين مرحله امري بديهي به نظر مي‌رسد. در مقاله حاضر، نويسنده در ابتدا واحدهاي عمليات رواني ارتش امريكا را معرفي مي‌كند و سپس به مطالعه فعاليت‌هاي انجام شده براي تأثيرگذاري رواني بر مردم عراق مي‌پردازد و در پايان دست‌آوردها و ناكامي‌هاي رواني امريكا را در عرصه عراق مورد مطالعه قرار مي‌دهد.
كليد واژه: عمليات رواني، دست‌آوردهاي رواني، ناكامي‌هاي رواني، متقاعدسازي، ادراك.

نویسنده: گردآوری و ترجمه: پریسا کریمی‌نیا

اشاره

يكي از پيچيده‌ترين گام‌ها در فرآيند عمليات رواني انتخاب رسانه است. پيام عمليات رواني با هدف تأثيرگذاري بر مخاطب انتخاب و طراحي مي‌شود. بنابراين، انتخاب رسانه مناسب براي ارسال پيام به گيرنده پيام، نيز مستلزم دقت فراوان است. كارشناسان عمليات رواني با نگرشي منظم و با توجه به ويژگي‌هاي جامعه هدف و مخاطب آن، رسانه خود را انتخاب مي‌كنند. در فرآيند انتخاب رسانه توجه به عناصر فرهنگ و آداب و رسوم مخاطبان اهميت بسياري دارد. بديهي است استفاده از اعلاميه در جامعه‌اي كه تعداد افراد بي‌سواد آن زياد است چندان كارآيي ندارد. كارشناسان عمليات رواني بايد ويژگي‌هاي جغرافيايي، رواني، قومي و... جامعه هدف را مدنظر قرار دهند. در اين مقاله سعي شده است شرايط و ويژگي‌هاي لازم براي انتخاب رسانه به منظور استفاده طراحان عمليات رواني معرفي گردد تا دست‌كم يك دستورالعمل گويا و مختصر براي آنها فراهم شود.

نویسنده: آرمين اميني

اشاره

يكي از ابزارها در مقوله عمليات رواني، رسانه‌هاي ديداري- شنيداري است كه براي تأثيرگذاري بر ادراك مخاطب از آن استفاده فراوان مي‌شود. در اين زمينه، نوشتار حاضر مي‌كوشد فيلم‌هاي تأثيرگذار رواني- اجتماعي توليد شده در سينماي امريكا را كه به ذهنيت‌پردازي ويژه در بينندگان بر اساس اهداف از پيش تعيين شده رژيم صهيونيستي مي‌پردازد، مورد بررسي قرار دهد.

گردآوري و ترجمه: مجيد خادمي 

اشاره

در سال 1367، نيروهاي امريكايي در پي اوج‌گيري اختلاف بين اين كشور و دولت پاناما براي سيطره بر منطقه استراتژيك كانال پاناما آن كشور را به بهانه صدور مواد مخدر، همكاري با قاچاقچيان مواد مخدر و… هدف حمله نظامي قرار دادند. امريكا زماني كه از روي كار آمدن رئيس‌جمهور وابسته به خود در آن كشور نااميد شد با تهاجم سنگين نظامي، كشور كوچك و فقير پاناما را اشغال و از طريق عمليات رواني اين روند را تسريع نمود. مقاله حاضر اشغال پاناما را از منظر كاركرد عمليات رواني امريكا مورد بررسي قرار مي‌دهد و سعي دارد شيوه‌هاي به كار گرفته شده توسط اين كشور را به تصوير بكشد. شايد بتوان گفت عمليات پاناما نخستين عمليات رواني موفق امريكا پس از شكست سنگين در ويتنام بود كه در احياء مجدد ساختار عمليات رواني اين كشور بسيار مؤثر واقع شد. حضور گردان‌هاي عمليات رواني عمليات سپر صحرا و توفان صحرا از جمله نتايج اوليه موفقيت‌آميز اين عمليات بود.

نویسنده: دانيل اسميت / مترجم: دكتر سعيد ميرترابي

اشاره

در سپيده دم 29 اسفندماه 1381، ارتش امريكا به دومين معركه نظامي خود در قرن بيست‌ويكم وارد شد. در اين نبرد نابرابر، نيروهاي امريكايي با بهره‌گيري از فناوري برتر، بر ارتش صدام پيروز شدند اما اين پيروزي دير زماني نپاييد. ساختار رواني مردم عراق و زمينه‌هاي تاريخي اين كشور، موج حركت‌هاي خودجوش و مردي را عليه نيروهاي اشغالگر به راه انداخت. هرچند در آغاز، مردم عراق از سقوط ديكتاتور بغداد خوشحال بودند اما تمايل به داشتن حكومتي مستقل و نظامي مردم‌سالار آنها را همانند دوران مبارزه عليه انگليسي‌ها به حركت درآورد و عرصه را بر اشغالگران تنگ كرد. مقاله حاضر، شباهت‌ها و تفاوت‌هاي ساختاري و رواني دو نبرد اشغال‌گرايانه امريكا را در ويتنام و عراق بررسي مي‌كند. هر چند اين مقايسه در برخي مواضع خالي از اشكال نيست ولي تأكيد نويسنده بر زمينه‌هاي ظهور ويتنامي جديد در قرن بيست‌ويكم به دليل رفتار نابهنجار امريكايي‌ها شايان توجه است.

نویسنده: مجيد عباسي اشلقي

اشاره

سياست ايالات متحده براي اقناع افكار عمومي اين كشور بيشتر بر اسطوره‌سازي و ايجاد مفاهيم ذهني- روان‌شناختي استوار است. در اين تبليغات خودستايانه، مردم و دولت امريكا، دولت برتر و منتخب خداوند براي رهبري جهان معرفي مي‌شوند. دولت امريكا در تبليغات خود، تمدن ايالات متحده و مردمان آن را خير و دشمنان آن را شر معرفي مي‌كند؛ بنابراين، نبرد خود را جنگ بين ظلمت و روشنايي مي‌داند و براي استيلاي اين فرهنگ برتر از هيچ كوششي دريغ نمي‌كند. باور يك امريكايي از فرهنگ عالي‌تر و برتر خود، او را براي استيلاي اين فرهنگ، از اقدام به هيچ عملي باز نمي‌دارد؛ بنابراين، تجاوز و تعدي به ديگر كشورها، فرهنگ‌ها و ارزش‌هاي غيرامريكايي در نزد او عملي درست و بهنجار تلقي مي‌شود. مقاله حاضر، به بررسي زيرساخت‌هاي ذهني و رواني مردم و سردمداران اين كشور مي‌پردازد و شالوده رواني حاكم بر جامعه امريكا را- كه بر استراتژي آن كشور نيز حاكم است- تشريح مي‌كند، هر چند كه سعي شده است در بيان ارزش‌هاي امريكايي، از بيان مواردي كه با ارزش‌هاي ما ناسازگار است، خودداري شود.

نویسنده: ادوارد کافمن/  ترجمه: نادعلی بای، فاطمه رضایی خاچکی

اشاره

پس از فروپاشي بلوك شرق در اواخر قرن بيستم، قرن بيست‌ويكم نيز در حال تحول است. ديگر زمان انباشت جزيي و دايم چرخه‌ها و روندهاي اطلاعاتي به سر آمده است. اكنون، شايد به قلمرو حقيقي رسانه‌ها در قرن بيست‌ويكم وارد شده‌ايم. در زمان حاضر، رسانه‌ها بيش از گذشته به كاركرد خود ادامه مي‌دهند، اما انباشته بي‌وقفه اطلاعات در جهان غرب، به ويژه امريكا و موفقيت‌هاي نسبي آنان، زمينه‌هاي زوال خود را همچون فرجام تاريخي شرق فراهم مي‌كند. در واقع، مي‌توان تصور كرد كه سقوط بلوك شرق زمينه‌هاي سقوط نظام غرب را نيز آماده كرد و بدين دليل، غرب نيز ديگر نخواهد توانست موفقيت‌هاي پي‌درپي خود را در قرن حاضر ادامه دهد. مقالة حاضر، استراتژي جنگ رسانه‌اي امريكا عليه كشورهاي مستقل و غير هم‌سو با سياست‌هاي اين كشور را در قرن حاضر بررسي مي‌كند. همچنين، به شناسايي استراتژي رسانه‌اي امريكا و چگونگي مقابله با تهديدهاي رسانه‌اي عليه اين كشور و افزايش توان رسانه‌اي آن مي‌پردازد و با نحوه ارائه برنامه‌هاي راديويي و ساختار و سازمان رسانه‌هاي دولتي امريكا آشنا مي‌كند. سپس به ذكر فنون به كار گرفته شده از سوي رسانه‌هاي دولتي امريكا، از جمله محاصرة راديويي يوگسلاوي سابق مي‌پردازد و با توجه به منطقة بحراني خاورميانه، به سرمايه‌گذاري ويژة اين كشور در خاورميانه- به خصوص روي نسل جوان- اشاره مي‌كند. بايد يادآور شد اين سرمايه‌گذاري در راستاي منافع ملي امريكا و با هدف استحالة فرهنگي جوامع و جوانان مسلمان خاورميانه طرح‌ريزي شده است. در پايان، با ياد‌آوري فرصت‌هاي رسانه‌اي جديد، مانند اينترنت، ماهواره و… براي چگونگي مقابله با كشورهاي مخالف و غير هم‌سو با سياست‌هاي امريكا در آينده راه‌كارهايي را پيشنهاد مي‌دهد. بايد يادآور شد كه نخستين و اساسي‌ترين راهبرد اجرايي دولت امريكا ارسال اطلاعات مطلوب اين دولت به سوي جوامع هدف است. با توجه به اين كه نويسنده منطقة خاورميانه را از مناطق بحراني مي‌داند، برنامه‌ريزي جنگ رسانه‌اي ويژه‌اي را براي اين منطقه پس از حادثه 11 سپتامبر پيشنهاد مي‌دهد. انعكاس اين مقاله در فصلنامه عمليات رواني براي آشنايي طراحان و مسئولان رسانه‌اي كشور با استراتژي جنگ رسانه‌اي امريكا در جهان، به ويژه منطقه خاورميانه است تا از اين طريق، راه‌كار عملي مبارزه با اين پديده، كه محيط امنيت ملي و فضاي ژئو كالچر را اشغال مي‌كند، ارائه مي‌شود.

معرفی: حسین قربانی

نام کتاب: النفس المفککه (سیکو‌لوجیه‌السیاسه‌الامیرکیه )
نویسنده: دکتر محمد احمدالنابلسی
ناشر: مرکز مطالعات روانی (لبنان)
تعداد صفحه: 305 صفحه- 20004

نویسنده: حجت‌اله مرادی/ مجید علیزاده 

چكيده

در مقاله حاضر ضمن بررسي تعريف شورشگر از ديدگاه نويسندگان مختلف به نحوه بازپروري شورشيان تسليمي در يك فرآيند علمي با كمك عمليات رواني مي‌پردازيم. فرآيند بازپروري با رويكرد جذبي شورشيان از آن جهت اهميت دارد كه كشتن يك شورشي تنها داراي يك امتياز است اما با پيوستن آن فرد به شما دو امتياز به دست مي‌آيد يك نفر از سازمان رزم شورشيان كاسته مي‌شود و يكي از نفرات آنها به شما مي‌پيوندد و حداكثر ظرفيت مورد انتظار حاصل مي‌شود. در پايان اين مقاله توصيه‌هايي براي بازپروري اين افراد و نحوه كمك به خانواده آنها و جداسازي آنها از جمع شورشيان به منظور كاهش توان نظامي نيروهاي شورشگر ارائه مي‌شود.
واژگان كليدي: شورش، شوشگر، عمليات رواني، شورشيان تسليمي، عمليات بازپروري.

نویسنده: هربرت ا. فریدمن/ مترجم: مهدی حبیب‌الهی

اشاره

عملکرد دستگاه عملیات روانی امریکا در جنگ سلطه بر پایه تخریب روحیه نظامیان و عموم مردم عراق استوار شده بود تا کنون توسط نویسندگان بسیاری مورد مطالعه قرار گرفته است. آنچه محل تأمل است، استفاده فراوان دولت امریکا از اعلامیه‌های عملیات روانی است. بنابر اطلاعات آشکار، این کشور در یک‌سال قبل از اشغال عراق 36 میلیون اعلامیه بر روی عراق پرتاب کرده است. این حجم پرتاب اعلامیه مؤید آن است که دولت امریکا با یک نقشه از پیش طراحی شده و در راستای اهداف عملیات روانی خود با طرح وجود سلاح‌های کشتار جمعی و همکاری با تروریست‌ها عملاً به دنبال زمینه سازی برای حمله به این کشور بوده است. چه آنکه پس از اشغال عراق از یافتن سلاح‌های کشتار جمعی در عراق مأیوس شد و همگان دریافتند طرح این مباحث نوعی عملیات روانی برپایة ایجاد وحشت بوده است تا از این طریق در جامعه بین‌المللی علیه عراق همگرایی ایجاد نماید. بنابر مطالعات اخیر، حمله به عراق حاصل مطالعات نظامیان امریکایی پس از پایان جنگ دوم خلیج‌فارس بوده است. برای تأیید این ادعا کافی است نگاهی کوتاه به محل‌های پرتاب اعلامیه بر روی عراق بیندازیم. مشاهده می‌شود که امریکا دقیقاً از محل‌هایی که در طراحی نظامی برای حمله به شهر عراق استفاده خواهد شد در طول یک‌سال مانده به آغاز عملیات اقدام به پرتاب اعلامیه و فروپاشی نظام روانی مردم عراق و نظامیان آن کشور می‌کند. بنابراین با پرتاب اعلامیه برروی معبرهای احتمالی، می‌توان گفت امریکا قبل از شروع حمله نظامی با پرتاب گلوله‌های کاغذی روح و روان مردم عراق را مورد هدف قرار داده و زمینه را برای اشغال آن کشور فراهم کرد. امروز پس از گذشت بیش از یک‌سال از سقوط صدام سؤال این است که رژیم امریکا به کدام یک از وعده‌های خود در اعلامیه‌ها عمل کرده است آیا آزادی، رفاه و امنیت وعده داده شده محقق شده است؟ آنچه در پیش روی دارید حاصل تلاش فریدمن سرهنگ بازنشسته ارتش امریکا در زمینه معرفی اعلامیه‌های پرتابی بر روی عراق می‌باشد. انعکاس این اعلامیه‌ها در فصلنامه عملیات روانی به منظور آشنایی طراحان عملیات روانی با روند طراحی و پرتاب اعلامیه و مراحل فنی و محتوایی است تا از این طریق با فرایند طراحی این اوراق آشنا شده و هم با نحوه آسیب‌پذیری جامعه عراق و نحوه تأکید بر روی نقاط ضعیف رژیم بعث آشنا شویم.

نویسنده: فاطمه رضایی خاچکی

اشاره

عملیات روانی امریکا بر ضد دولت طالبان بلافاصله پس از حادثه 11 سپتامبر آغاز شد. در نخستین ساعات برخورد هواپیماهای مسافربری به برج‌های دو قلوی تجارت جهانی، دولت امریکا، از این حادثه به جنگ بین اسلام و مسیحیت تعبیر کرد. بوش پسر با به کار بردن عبارت جنگ صلیبی این اتهام را به تمام جهان اسلام نسبت داد، سپس برای اصلاح این اشتباه استراتژیک، هدف خود را مبارزه با تروریسم به ویژه بن‌لادن و دولت حامی آن، طالبان، اعلام کرد. هر چند از نظر نظامی تصرف افغانستان برای امریکا هدف استراتژیک و مهمی نبود ولی برای جبران صدمات ناشی از حملات 11 سپتامبر و به منظور ترمیم غرور شکسته امریکایی‌ها در نخسین گامِ این به اصطلاح مبارزه، افغانستان هدف ساده و راحتی بود. آنها با حمله روانی شدیدی که تقریباً دو ماه طول کشید روان مردم افغانستان را از طریق انواع ابزارهای عملیات روانی مانند اعلامیه، رادیو و تطمیع بزرگان قبایل و... مورد هجوم قرار دادند. گر چه ساختار فرهنگی افغانستان امکان اجرای برخی از عملیات‌های روانی را به امریکایی‌ها نمی‌داد ولی آنها با استفاده فراوان از اعلامیه و رادیو و بهره‌برداری روانی از تجهیزات مدرن نظامی، زمینه سقوط رژیم طالبان را فراهم کردند. مقاله حاضر به بررسی نقاط ضعف و قوت عملیات روانی امریکا در افغانستان به صورت خلاصه می‌پردازد.

سخن سردبیر: حجت‌اله مرادی

در جهانی که پدیده‌های آن دائماً در حال تغییر هستند، مقوله عملیات روانی- صرف‌نظر از سیستم حاکم بر هر کشور از این تغییر مصون نیست و همواره صاحب‌نظران و متفکران به دنبال راه‌کارهای مناسب برای هدایت این تغییرات هستند. مقوله عملیات روانی از یک سو ابزار قدرت دولت‌ها و از سوی دیگر وسیله مناسبی برای نیل به موفقیت و تسلط بر افکار عمومی کشورهای جهان است و از همین رو، کشورها، در میان جست‌و‌جوی عناوین جهانی سازی، حقوق بشر و دمکراسی و مردم‌داری و... به عملیات روانی جایگاه ویژه‌ای بخشیده‌اند، به طوری که حتی نهادهای خاص بین‌ا‌لمللی مانند سازمان ملل، صرفاً به امور سیاسی نپرداخته، بلکه در قلمرو عملیات روانی نیز وارد شده و دریافته‌اند که امور سیاسی و صلح‌بانی، از امور اجتماعی و متقاعدسازی تفکیک‌ناپذیرند.

نویسنده: دكتر پرويز امام‌زاده‌فرد

اشاره

بنابر تحقيقات فراوان محققان علوم نظامي، عمليات رواني آمريكا عليه عراق در جنگ سوم خليج فارس، بيشتر بر مبناي مديريت رواني جنگ به منظور شكست اراده نظاميان عراقي اجرا شد. در اين راستا استفاده از سلاحهايي كه توان تخريبي بسيار بالايي داشتند با هدف تأثير رواني آنها انجام شد، به طور نمونه، هدف آمريكا از ساخت و بكارگيري بمبهاي مادر تخريب روحيه نظاميان و فرماندهان عراقي بود. بر اين اساس، مي‌توان گفت براي نخستين بار عملياتهاي نظامي پيوست عمليات رواني شدند. مقاله حاضر، عملكرد سازمان عمليات رواني آمريكا را از آغاز نبرد در سپيده دم 20 مارس سال 2003 تا زمان فروپاشي و اضمحلال رژيم بعث بررسي مي‌كند. اين تحقيق در ابتدا به بررسي مباني تئوريك عمليات رواني و سپس به تحليل هر روز نبرد مي‌پردازد.

نویسنده: آرمین امینی

چكيده

حمله نظامي امريكا به عراق در عرصه تعاملات راهبردي- امنيتي بين‌المللي، رويدادهاي تأمل برانگيز است. آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه دكترين امنيتي بوش در راستاي ايجاد ثبات هژمونيكي مدنظر خود در نظام بين‌المللي، مقوله سخت‌افزاري تغيير رژيمهاي واگرا با سياست‌هاي يكجانبه‌گرايانه امريكا را در دستور كار خود قرار داده است. حمله امريكا به عراق در بيستم مارس 2003 و عدم مشروعيت حقوقي اين اقدام نظامي، فضاي مناسبي را براي دستگاه‌هاي اطلاع‌رساني- تبليغاتي اين كشور در راستاي اقناع‌سازي افكار عمومي جامعه جهاني ايجاد كرد. نوشتار حاضر مي‌كوشد تا ابعاد مسئله را از ديدگاه محيط ادراكي- روان‌شناختي نخبگان نومحافظه‌كار حاكم بر اين كشور و رويكرد تحليل گفتماني، بررسي و ارزيابي كند.

نویسنده: كتي.جي.پري/ مترجم: سيدحسين محمدي نجم

چكيده

انقلاب فناوري كه امروز جهان آن را تجربه مي‌كند، شيوه زندگي، كسب و كار و جنگيدن ما را متحول كرده است. در طول تاريخ، هيچ گاه جامعه بشري به اندازة امروز با انبوه اطلاعات و اخبار مواجه نبوده است. اين اطلاعات و اخبار بر نحوة تعامل امريكا با كشورهاي ديگر، متحدين، و دشمنانش تأثير مستقيمي دارد. در شرايط حاضر، اين امكان وجود دارد كه اطلاعات را به نفع خود در راستاي منافع ملي‌مان به كار بنديم. در اين تحقيق، اهميت استفاده از اطلاعات و اخبار در عمليات رواني  به منزلة يك ابزار استراتژيك براي دستيابي به اهداف و مقاصد ملي بررسي مي‌شود. اين تحقيق، ضمن بازنگري سياست‌هاي امنيت ملي مرتبط با عمليات رواني، تأثير و كارايي سياست جاري عمليات رواني را بررسي مي‌كند و در مورد اين سياست و ارتقاي آن توصيه‌هايي را ارائه مي‌دهد. افزون بر آن، مقاله حاضر با تحليل عمليات رواني عمليات‌هاي سپر صحرا و توفان صحرا، تجارب و درس‌هاي آموخته شده در اين زمينه را به منزله يك فزونگر رزمي در جنگ دوم خليج [فارس] تشريح مي‌كند.

نویسنده: علي‌محمد نائيني

چكيده

در سال 1359 ارتش صدام حسين با هدف زمينه‌سازي براي شكست نظام نوپاي جمهوري اسلامي به كشور ما حمله كرد؛ ليكن درايت و قدرت رهبري امام خميني (ره) با ايجاد روحيه شهادت‌طلبي مانع از شكست اين نظام شد. اين مقاله از منظر عمليات رواني به بررسي ابعاد و پيامدهاي جنگ در دو سوي جبهه نبرد در دوران هشت سال دفاع مقدس مي‌پردازد. بدون شك ابعاد رواني اين جنگ نيز همچون ديگر حوزه‌هاي آن اهميت دارد كه بايد مورد بررسي قرار گيرد. مقاله حاضر، ضمن بازنگري سياستهاي جمهوري اسلامي در مورد عمليات رواني، توصيه‌هايي را در اين زمينه ارايه مي‌دهد و با تحليل عمليات رواني طي هشت سال جنگ تحميلي، تجارب و درسهاي آموخته شده را به منزله يك فزونگر رزمي در دفاع مقدس تشريح مي‌كند.

نویسنده: آرمين اميني

چكيده

پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 به مثابه يك نقطه عطف در روند تعاملات بين‌المللي، ناتو به عنوان ساز و كار امنيتي- راهبردي بر ضد تروريسم بين‌المللي، از جايگاهي مؤثرتر نسبت به پيش از يازدهم سپتامبر برخوردار شد. در اين راستا، ماهيت تعاملات بين‌المللي و سياست‌گذاريهاي امنيتي از سوي ناتو به گونه‌اي دگرگون شده است كه رويكرد ناتو متناسب با تحولات شگرف در امور نظامي به عمليات رواني ـ اطلاعاتي عليه نيروهاي هدف، متمركز شده است. نوشتار حاضر در صدد است تا ضمن بررسي ماهيت نامتقارن جنگهاي كنوني، جايگاه دكترين عمليات رواني را در سياست‌گذاري جامع امنيتي ـ راهبردي ناتو، مورد ارزيابي و تبيين قرار دهد.

نویسنده: محمد حمدي الحجار/ مترجم: حسين قرباني

اشاره

در مورد شيوه‌هاي امريكا براي اعمال عمليات رواني بر ضد شوروي سابق و ديگر دشمنانش، تاكنون مباحث زيادي مطرح و شيوه‌هاي اين كشور با استفاده از شواهد، بررسي شده است. با توجه به وسعت جهان اسلام از نظر جمعيت، فرهنگ، قوميت و … و با توجه به اينكه پيروان دين اسلام در حال افزايش است (به نحوي كه پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2023 اسلام بيشترين پيروان را خواهد داشت) و به ويژه با توجه به اين مطلب كه منافع امريكا در بيشتر مناطق جهان با چالش گرايشهاي اسلامي مواجه است؛ چگونگي مبارزه و برخورد امريكا با دنياي اسلام به مطالعات بسيار عميق و علمي نياز دارد. البته، پر واضح است كه امريكا در رويارويي با جهان اسلام مجبور است به ابعاد نرم‌افزاري منازعه بپردازد؛ بنابراين، عمليات رواني از شاخص‌ترين مؤلفه‌هاي بعد نرم‌افزاري جنگ است. اين مقاله با ارائه بحثهاي تئوريك و نيز شواهد تاريخي در صدد است گوشه‌هايي از تلاشهاي عمليات رواني امريكا را بازگو كند و در پايان، توصيه‌هايي را به خوانندگان ارائه دهد.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

با آغاز جنگ جهاني دوم طرفهاي درگير دريافتند كه با بهره‌گيري از فنون، روشها و ابزارهاي مختلف عمليات رواني بهتر و سريع‌تر قادر به تحقق اهداف نظامي و سياسي خويش هستند. از همين روي، در آن جنگ و در جنگهايي كه پس از آن رخ دادند، عمليات رواني به بخش جدايي‌ناپذير و اثربخش فرآيند كارزار تبديل شد. يكي از اشكال اثربخش عمليات رواني، به ويژه در چند دهه گذشته، عمليات رواني صوتي بوده است. در اين نوع عمليات رواني طرفين ديگر، صدا و گفتار را جانشين نوشتار (اعم از اعلاميه، اطلاعيه و …) كرده‌اند. چه، با بهره‌گيري از يافته‌هاي رشته‌هاي مختلف علمي، به ويژه علوم ارتباطات و عصب ـ روانشناسي، دريافتند كه با صدا و گفتار (پيامهاي راديويي، بلندگويي، موسيقي و جز آن، سريع‌تر مي‌توان بر مواضع، نگرشها و رفتارهاي مخاطبان آماج تأثير گذاشت. در اين نوشتار، نخست، مقدمه‌اي درباره مبدأ عمليات رواني صوتي و مباني نظري اين نوع عمليات رواني آورده مي‌شود و سپس، با تأكيد بر جنگ ويتنام، عمليات توفان صحرا و عمليات تهاجم به عراق، روشهاي استفاده از عمليات رواني صوتي مورد بحث قرار مي‌گيرد.
واژگان كليدي: عمليات رواني صوتي، عمليات رواني سياه، سفيد، خاكستري و خاكستري روشن، جنگ راديويي، انگيزه، نگرش، رفتار، روحيه.

نویسنده: محمدرضا قائدي

اشاره

حادثه 11 سپتامبر نقطه عطفي در استراتژي امريكاست. در اين حادثه موج گسترده سخنان تند و افراطي برخي سياستمداران امريكايي را بر ضد برخي كشورها- از جمله جمهوري اسلامي ايران- شاهد بوديم. در اين مقاله، نويسنده به تشريح ديدگاه‌هاي نومحافظه‌كاران امريكا در مورد ايران مي‌پردازد و تأثير لابي صهيونيستي را در پرورش و گسترش اين ديدگاه‌ها مورد مطالعه قرار مي‌دهد.

نویسنده: نعمت‌ا… سليماني

اشاره

روحية دفاعي يكي از عناصر تعيين‌كننده موفقيت در هر تلاش بازدارنده يا دفاع در مقابل تهديدات خارجي و داخلي است. هيچ حكومتي بدون تكيه بر اين عنصر مهم، در مقابل تجاوز توانايي دفاع از خود و نيز توانايي مقابله مؤثر در مقابل نيروهاي بيگانه را نخواهد داشت. در شرايط حاضر كه فناوري، در تمام عرصه‌هاي سياسي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي گسترش پيدا كرده است، باز هم، در تحليل نهايي، اين پديدة مهم انساني را نمي‌توان انكار كرد. هيچگاه نمي‌توان انسان را از صحنه‌هاي فعال اجتماعي حذف كرد و ترديدي نيست كه به كارگيري فناوري نيز در نهايت، به كارايي انسان‌ها باز مي‌گردد و همين جا مي‌توان نقش مؤثر روحية دفاعي را در ميزان كارآمدي فناوري يادآور شد. هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه روحيه در توان رزم نيروهاي مسلح است. براي درك بيشتر از تعامل روحيه با توان رزم، مؤلف سعي دارد اين دو عنصر را با يكديگر در عصر حاضر مقايسه كند و در نهايت، توصيه‌هايي را در راستاي افزايش روحيه در سازمان نيروهاي مسلح ارائه مي‌دهد.

 گردآوري و ترجمه: اكبر عابدي

چكيده

عمليات رواني، پيروز واقعي در زمان جنگ، منازعه و صلح و از قديمي‌ترين سلاح‌ها در فهرست سلاح‌هاي بشري است. براي تأثير عمليات رواني، كارشناسان بايد تبليغات خود را با دقت طراحي كنند. شما بايد اطمينان حاصل كنيد كه اطلاعاتي جامع دربارة دشمن در اختيار داريد تا عقايد آنها را هدف قرار دهيد. در اين مقاله، تأثير عمليات رواني در جنگ‌هاي قرن بيستم مورد مطالعه قرار گرفته است تا از اين طريق، كاربرد مشخص نرم‌افزاري جنگ كه از خونريزي و ويراني و فقر جلوگيري مي‌كند، آشكار شود.

نویسنده: گروه تحقيق و تأليف فصلنامه عمليات رواني

چكيده

در جنگ دوم خليج فارس (1991) دكترين عمليات رواني امريكا فرآيند تحولي خود را به اتمام رساند. در اين جنگ مشخص شد كه بهره‌گيري به موقع، برنامه‌ريزي شده و دقيق از زمان، فنون و شيوه‌هاي عمليات رواني، عراق را، پيش از آن كه بتواند مقاومت قابل توجهي از خود نشان دهد، مغلوب مي‌كند. امريكا براي ناگزير كردن ارتش نسبتاً مجهز و مدرن صدام حسين به پذيرفتن شكستي سنگين در جنگ خليج فارس از روش‌ها، فنون و ابزارهاي مختلف عمليات رواني بهره گرفت. انتشار اعلاميه از روش‌هاي اثربخشي بود كه امريكايي‌ها از آن براي فروپاشي روحيه و انسجام ارتش عراق بهره گرفتند. هربرت فريدمن، يكي از تحليل‌گران عمليات رواني امريكا، اعلاميه‌هاي مورد استفاده در جنگ خليج فارس را به چهار دسته اساسي تقسيم كرده است. هدف اصلي تمام آن چهار دسته اعلاميه آن بود كه نظاميان عراق را از رويارويي و نبرد با امريكا و نيروهاي متحدين، باز دارد. به باور بسياري از تحليل‌گران چنين هدفي به آساني محقق شد.
واژگان كليدي: عمليات رواني، عمليات توفان صحرا، عمليات سپر صحرا، اعلاميه‌هاي جنگي، دكترين عمليات رواني، روحيه، انسجام.

گردآوري و ترجمه: پريسا كريمی‌نیا

اشاره

اطلاعات عمليات رواني، اطلاعاتي پردازش شده در مورد مخاطبان خاص است. اين اطلاعات، به حوزه عمليات، دايره مأموريت، جامعه، جغرافيا، جمعيت و شرايط جوي بستگي دارد. اطلاعات در مورد انگيزه‌ها، رفتارها، اعمال و دريافت‌هاي افراد براي موفقيت برنامه‌ها يا فرآورده‌هاي عمليات رواني بسيار اساسي است. بنابراين تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر روندي است كه طي آن، مخاطبان مورد نظري كه مي‌توانند در اجراي مأموريت عمليات رواني مفيد باشند، انتخاب مي‌شوند. اين مقاله ضمن بررسي روند جمع‌آوري اطلاعات جامعه هدف به تجزيه و تحليل مخاطبان مورد نظر مي‌پردازد و در پايان چگونگي انتخاب نمادها و عناوين را مورد مطالعه قرار مي‌دهد.

نویسنده: ریچارد. ای. بلیر/ فرانک ال گلداشتاین
مترجم: گروه ترجمه فصلنامه عملیات روانی

چکیده

سیستم عملیات روانی عراق در جنگ دوم خلیج فارس متمرکز بود؛ به طوری که بیشتر وزارتخانه‌ها، ادارت، رسانه‌ها و مطبوعات به صورت غیر رسمی از سوی حزب بعث، شورای فرماندهی انقلاب و شخص صدام کنترل می‌شدند. با تصرف کویت، امکانات تولید و پخش رادیویی این کشور نیز در اختیار عراق قرار گرفت. افزون بر آن، عراق با استفاده از پوشش خبری رسانه‌های جهانی، بهره‌گیری از تسهیلات پخش برنامة اتحادیة خبرگزاری غیر متعهدها، ارسال نماهنگ به شبکه‌های ماهواره‌ای، تأسیس ایستگاه‌های رادیویی برای گروه‌های خارجی حامی عراق، استفاده از مقامات حکومتی برای ارائه نظرات به آژانس‌های خبری خارجی، اعمال سانسور بر اخبار ارسالی روزنامه‌ نگاران خارجی، اعطای رشوه برای حمایت از عراق و... توانست افکار عمومی را به سوی خود جلب کند. هر چند تجربة عراق ناموفق بود، اما نشان داد که با تلفیق فناوری ارتباطات جمعی و شیوه‌های عملیات روانی می‌توان مخاطبان را در سطح جهان تحت تأثیر قرار داد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، پس از بررسي نقش عمليات رواني در جنگ نامتقارن به طور نسبي و با توجه به مشخصه‌هاي مرتبط با جنگ نامتقارن (مانند هدف قرار دادن اراده دشمن) و انواع عدم تقارن (مانند عدم تقارن هنجاري و عدم تقارن در اراده و پايداري) به اصول غافل‌گيري و فريب به عنوان اصول مورد تأكيد در جنگ نامتقارن، به ويژه از نظر تأثيرات مرتبه دوم و سومي (قانون پيامدهاي ناخواسته) پرداخته شده و در پايان، بر روند تعامل ساز و كارهاي عمليات رواني با الگوي جنگ نامتقارن تأكيد شده است.

نویسنده: بی.ام پوجماير/ دكتر رضا كرمي‌نيا

در دنيا تنها دو قدرت وجود دارد، شمشير و ذهن. در يك مبارزه طولاني، يكي از آن دو (شمشير) مغلوب ديگري (ذهن) مي‌شود. (ناپلئون بناپارت)

مقدمه
در اواخر جنگ سرد بين بلوك غرب و شرق، ضرورت استفاده از نيروهاي متخصصي كه توانايي متقاعدسازي و مغلوب كردن دشمن را بدون بهره‌گيري از قدرت نظامي داشته باشند به صورت فزاينده در كانون توجه كشورهايي همچون امريكا قرار گرفته است. فرماندهان نظامي اغلب از چنين تواني كه به عمليات رواني  مشهور است، پيش از درگير كردن رزمندگان در صحنه نبرد، بهره مي‌برند.

نویسنده: محمود يزدان‌فام

مقدمه

عمليات رواني به عنوان يكي از ابزارهاي مؤثر در پيروزي يا شكست در جنگ، به تدريج جاي خود را در ميان نيروهاي مسلح و سياست‌هاي دفاعي و نظامي كشورها باز مي‌كند. امروزه در جنگ‌ها بحث عمليات رواني از مهم‌ترين موضوعات است. در دو جنگ 1991 و 2003 خليج فارس، هر دو طرف تلاش كردند از اين عامل به نحو مؤثر بهره بگيرند و ضمن تقويت روحيه و توان نيروهاي خود، اراده جنگيدن در نيروهاي دشمن را متزلزل كنند. شناخت اين پديده و يافتن راه‌كارهاي مناسب آن، همانند ساير متغيرهاي مؤثر در موفقيت آن نيازمند است. رژيم عراق در سال 1991 تلاش وسيعي را براي مقابله با عمليات رواني امريكاييان آغاز كرد و برنامه گسترده‌اي را در سطوح مختلف براي ايجاد شكاف در جبهه ائتلاف و ايجاد تزلزل در اراده سربازان طرف مقابل به اجرا گذاشت كه به نظر مي‌آيد با موفقيت چنداني همراه نبود. در اين مقاله سعي مي‌شود، عمليات رواني عراق عليه نيروهاي ائتلاف و در رأس آنها مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد و ميزان موفقيت آن و عوامل تأثيرگذار ارزيابي شود. ميزان اثرگذاري رسانه‌هاي عراقي، جهت‌گيري‌هاي فكري عراق در عمليات رواني، اهداف عراق، اقدامات عملي عراق و تحليل ابزاري و محتوايي آن در جنگ 1991 مباحثي هستند كه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

مطالعات گسترده‌اي پيرامون افكار عمومي امريكا و آسيب‌پذيري آن در برابر تبليغات و عمليات رواني صورت گرفته است. متاآناليز آن تحقيقات نشان مي‌دهد كه: 1) امريكا را از حيث موضع‌گيري در برابر تهاجم كشورشان به كشورهاي مختلف دنيا مي‌توان به چند دسته اساسي تقسيم كرد؛ 2) بسياري از امريكايي‌ها در برابر تبليغات و عمليات رواني بسيار آسيب‌پذير هستند؛ 3) در برخي از مقوله‌هاي مربوط به سياست خارجي و نظامي آن كشور، بين ديدگاه و موضع‌گيري نخبگان سياسي ـ اجتماعي و توده مردم تفاوت‌هاي بارزي ديده مي‌شود، به همين سبب، بخش قابل توجهي از تلاش‌هاي تبليغاتي امريكا به نخبگان آن كشور معطوف است. در جنگ عليه عراق، دستگاه تبليغاتي امريكا به سبب درس‌هايي كه از جنگ‌هاي گذشته گرفته بود، اقدامات وسيعي را براي اقناع‌سازي افكار عمومي امريكا و نخبگان و فرهيختگان آن كشور انجام داد. به باور بسياري از محققان، اقدامات دستگاه عمليات رواني امريكا در آن جنگ، موفقيت‌آميز بود. چه بسا، در يك دوره زماني سه ماهه، با بسيج امكانات تبليغاتي، بهره‌گيري از رسانه‌هاي متعدد و متنوع و استفاده از فنون فريب و متقاعدسازي، توانست بيش از دو سوم امريكايي‌ها را اقناع كند كه جنگ عليه عراق ضروري و اجتناب‌ناپذير است. موفقيت دستگاه تبليغاتي امريكا بيش از هر چيزي براي شناسايي دقيق اولويت‌ها و ايجاد تغيير در افكار عمومي تلاش مي‌كند.
واژگان كليدي: افكار عمومي، تيپ‌شناسي افكار عمومي، ترجيح‌هاي سياسي، عمليات رواني، متقاعدسازي، تبليغات، جنگ عراق.

نویسنده: فرانک ال گلداشتاین، دانیل دبلیو کوبویتز

فهم و درك نقش عمليات‌هاي رواني در جنگ دوم خليج فارس مستلزم نگاهي عميق‌تر به تأثيرات اين عمليات‌ها در درگيري‌هاي نظامي است. در شناخت عمليات‌هاي رواني، ما بايد اين عمليات‌ها را در محدوده زمان و به ويژه در ترتيب وقايعي كه به عمليات‌هاي توفان صحرا و سپر صحرا منتهي شد، ارزيابي كنيم. هنگامي كه صدام حسين به تقويت نيروهاي نظامي خود در مرز كويت اقدام كرد، سازمان ملل نسبت به اين امر عكس‌العمل نشان داد و در طي 13 قطعنامه از عراق خواست از تجاوز خود دست بردارد. و نيروهاي خود را از كويت خارج كند، از اين رو، اولتيماتوم و تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي عليه عراق اعمال كرد.

نویسنده: محمدحسين مقدم ـ جواد جمالي

پيروزي نيروهاي ائتلاف در نبرد با عراق، اذهان و افكار ناظران را به چگونگي پيروزي و عوامل مؤثر در پيروزي نيروهاي ائتلاف معطوف كرد. علل موفقيت نيروهاي ائتلاف در نبرد با رژيم بعث چه بود؟ علل موفقيت را در كجا بايد جست؟ اين فصل در صدد آن نيست كه به بررسي تمامي ابعاد و زواياي اين امر بپردازد، بلكه به بررسي نقش و چگونگي تأثير جنگ نرم در پيشبرد و موفقيت استراتژي نظامي امریکا و هم‌پيمانانش در اين نبرد مي‌پردازد. در اين فصل براي سؤالات بالا از زاوية قدرت ـ جنگ نرم ـ پاسخ زير ارائه شده است: جنگ نرم  در موفقيت استراتژي نظامي ايالات متحده نقشی اساسي دارد، البته اين نقش بدان معني نيست كه تأثير ساير عوامل و ابعاد ناديده گرفته شود. اين فصل ضمن بررسي و مفهوم‌شناسي جنگ نرم به طرح نمودهاي آن در صحنه نبرد مي‌پردازد. در پايان، بررسي جلوه‌هاي جنگ نرم، تجهيزات مدرن در عرصه نظامي و عمليات رواني و نبرد تبليغاتي در نبرد سلطه كه از سوي نيروهاي ائتلاف عليه عراق به كار رفت ارائه مي‌شود.

نویسنده: رضا شريفي

چكيده

هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه اطلاعات در دنياي امروز و رابطه آن با عمليات رواني است. براي درك بيشتر از تعامل اطلاعات با عمليات رواني و بررسي تطبيقي نظام اطلاعات با اقدامات رواني، مؤلف سعي دارد به قياس اين دو عنصر با احساس و ادراك انسان و پيوند آنها در عصر حاضر بپردازد و در ادامه با بررسي چرخه عمليات رواني و ضرورت‌هاي اطلاعاتي در هر يك از مراحل اين چرخه، نقش اطلاعات را در اين زمينه برجسته سازد و نهايتاً با بررسي ملاك‌هاي ارزشيابي و تشخيص اطلاعات مفيد و غيرمفيد در راستاي عمليات رواني، به روش‌هاي بهينه‌سازي درك و تحليل اطلاعات در جهت عمليات رواني اشاره كند. در پايان مي‌توان با جمع‌بندي نكات قابل توجه نحوه به كارگيري اطلاعات در عمليات رواني را بررسي و درك كرد.

نویسنده: آرمين اميني

مقدمه

يكي از ويژگي‌هاي بارز در تاريخ صهيونيستم، وجود دسته‌اي از روزنامه‌نگاران در بين نخبگان اجرايي آنان بوده است. اگر به چهره‌هاي برجسته رويكرد صهيونيستي در ابتداي امر توجه شود، به استثناي دكتر حييم و ايزمن  و قاضي براندايز  تقريباً همگي نخبگان مؤثر صهيونيست، روزنامه‌نگار بوده‌اند. تئودور هرتزل، موس هس، بن گوريون، بن زوي، ناخمان سايكرين، ناحوم سوكولوف، ماركس نوردو، ولاديمير جابوتينسكي، هاري ساكر، ژاكوب دوهاس، از جمله اين افراد به شمار مي‌آيند.

نویسنده: ماركسي. دانكن/ مترجم: پريسا كريمي‌نيا

مقدمه

از آنجا كه نوع عمليات رواني به مأموريت واحد پشتيباني شونده بستگي دارد، در اين نوشتار، به فنون و فرآيندهاي اساسي عمليات رواني، كه فرماندهان و طراحان اين گونه عمليات‌ها براي تكميل مأموريت خود از آنها استفاده مي‌كنند، پرداخته شود. در واقع، مقاله حاضر نشان مي‌دهد كه پرسنل عمليات رواني چگونه مي‌توانند از اين فنون و فرآيندها براي تغيير رفتار مخاطبان مورد نظر، دستيابي به امكانات و سرمايه‌هاي ديگر، طرح‌ريزي و تقويت قدرت و حمايت از طرح عمليات فرماندهي و ستاد، بهره ببرند. البته، بايد يادآور شد كه نبرد عمليات رواني را نبايد با طرح صحنه نبرد  كه در حمايت عمليات رواني است، اشتباه گرفت.

نویسنده: پتر اي وايت نك/ مترجم: حجت‌اله مرادي

مقدمه

طراحان نظامي امريكا در توسعه و اجراي يك عمليات مشترك و چندمليتي (مركب) براي حمله به عراق نقش محوري داشتند. در اين پيروزي، زمان، عاملي تعيين‌كننده و قطعي بود كه اين فرصت ممكن است در آينده فراهم نشود. عمليات رواني در جنگ دوم خليج فارس به تمامي عناصر صحنه نبرد پوشش داد، همچنين كاهش مدت زمان اين منازعه را سبب شد. اگر چه اين عمليات رواني، مطابق با طرح كلي مانور عمليات صورت نگرفت، اما به هر حال، در همه ابعاد، به ويژه در مورد تسليم شدن گروهي نيروهاي عراقي و پيروزي نيروهاي ائتلاف مؤثر بود. با اينكه عمليات رواني در صحنه نبرد مكملي براي عمليات نظامي بود، اما طرح و تأييد اين عمليات، از سطوح پايين به بالا صورت گرفت.

نویسنده: هرت پرت اي فريدمن/ مترجم: مهدي كركي

اشاره

عمليات رواني و كاربرد انواع تاكتيك‌هاي آن مي‌تواند راه پيروزي را مشخص كند. اعلاميه‌هاي عمليات رواني، در حكم پياده‌نظام در طراحي عمليات رواني است. از اعلاميه‌هاي حاضر، به طور مستمر و به منظور تضعيف روحيه سربازان و مردم عراف استفاده شده است. تجربه جنگ‌ها نشان داده است ارتشي كه روحيه خود را از دست مي‌دهد، به شدت تحت تأثير اين اعلاميه‌ها قرار مي‌گيرد. فصلنامه عمليات رواني به منظور آشنايي كارشناسان عمليات رواني با فرآيند طرح‌ريزي و تحليل محتواي اين اعلاميه‌ها به انتشار آنها اقدام كرده است.

نویسنده: فرناز زارعي

سمينار هم‌انديشي تبليغات و دفاع مقدس به كوشش معاونت فرهنگي و پرورشي نيروي مقاومت بسيج، فرهنگسراي پايداري و بنياد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس در 9 شهريور ماه 1382 هم زمان با هفته دفاع مقدس در فرهنگسراي انقلاب برگزار شد. در اين سمينار، شماري از استان دانشگاه، پژوهشگران و محققان حضور داشتند و مقالات و ديدگاه‌هاي خود را ارائه كردند. با توجه به اينكه امروزه دامنه تحقيقات در حوزه دانش روانشاسي و كاربرد اين علم در ميدان جنگ، پيشرفته‌تر شده است؛ هدف از اين نشست، آگاهي بيشتر از روند به كارگيري عمليات رواني در عرصه به ويژه جنگ تحميلي هشت ساله ميان ايران و عراق مي‌باشد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله، پس از بررسي نقش عمليات رواني در جنگ نامتقارن به طور نسبي و با توجه به مشخصه‌هاي مرتبط با جنگ نامتقارن (مانند هدف قرار دادن اراده دشمن) و انواع عدم تقارن (مانند عدم تقارن هنجاري و عدم تقارن در اراده و پايداري) به اصول غافل‌گيري و فريب به عنوان اصول مورد تأكيد در جنگ نامتقارن، به ويژه از نظر تأثيرات مرتبه دوم و سومي (قانون پيامدهاي ناخواسته) پرداخته شده و در پايان، بر روند تعامل ساز و كارهاي عمليات رواني با الگوي جنگ نامتقارن تأكيد شده است.

نویسنده: بی.ام پوجماير/ دكتر رضا كرمي‌نيا

در دنيا تنها دو قدرت وجود دارد، شمشير و ذهن. در يك مبارزه طولاني، يكي از آن دو (شمشير) مغلوب ديگري (ذهن) مي‌شود. (ناپلئون بناپارت)

مقدمه
در اواخر جنگ سرد بين بلوك غرب و شرق، ضرورت استفاده از نيروهاي متخصصي كه توانايي متقاعدسازي و مغلوب كردن دشمن را بدون بهره‌گيري از قدرت نظامي داشته باشند به صورت فزاينده در كانون توجه كشورهايي همچون امريكا قرار گرفته است. فرماندهان نظامي اغلب از چنين تواني كه به عمليات رواني  مشهور است، پيش از درگير كردن رزمندگان در صحنه نبرد، بهره مي‌برند.

نویسنده: محمود يزدان‌فام

مقدمه

عمليات رواني به عنوان يكي از ابزارهاي مؤثر در پيروزي يا شكست در جنگ، به تدريج جاي خود را در ميان نيروهاي مسلح و سياست‌هاي دفاعي و نظامي كشورها باز مي‌كند. امروزه در جنگ‌ها بحث عمليات رواني از مهم‌ترين موضوعات است. در دو جنگ 1991 و 2003 خليج فارس، هر دو طرف تلاش كردند از اين عامل به نحو مؤثر بهره بگيرند و ضمن تقويت روحيه و توان نيروهاي خود، اراده جنگيدن در نيروهاي دشمن را متزلزل كنند. شناخت اين پديده و يافتن راه‌كارهاي مناسب آن، همانند ساير متغيرهاي مؤثر در موفقيت آن نيازمند است. رژيم عراق در سال 1991 تلاش وسيعي را براي مقابله با عمليات رواني امريكاييان آغاز كرد و برنامه گسترده‌اي را در سطوح مختلف براي ايجاد شكاف در جبهه ائتلاف و ايجاد تزلزل در اراده سربازان طرف مقابل به اجرا گذاشت كه به نظر مي‌آيد با موفقيت چنداني همراه نبود. در اين مقاله سعي مي‌شود، عمليات رواني عراق عليه نيروهاي ائتلاف و در رأس آنها مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد و ميزان موفقيت آن و عوامل تأثيرگذار ارزيابي شود. ميزان اثرگذاري رسانه‌هاي عراقي، جهت‌گيري‌هاي فكري عراق در عمليات رواني، اهداف عراق، اقدامات عملي عراق و تحليل ابزاري و محتوايي آن در جنگ 1991 مباحثي هستند كه در اين مقاله به آن پرداخته مي‌شود.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

مطالعات گسترده‌اي پيرامون افكار عمومي امريكا و آسيب‌پذيري آن در برابر تبليغات و عمليات رواني صورت گرفته است. متاآناليز آن تحقيقات نشان مي‌دهد كه: 1) امريكا را از حيث موضع‌گيري در برابر تهاجم كشورشان به كشورهاي مختلف دنيا مي‌توان به چند دسته اساسي تقسيم كرد؛ 2) بسياري از امريكايي‌ها در برابر تبليغات و عمليات رواني بسيار آسيب‌پذير هستند؛ 3) در برخي از مقوله‌هاي مربوط به سياست خارجي و نظامي آن كشور، بين ديدگاه و موضع‌گيري نخبگان سياسي ـ اجتماعي و توده مردم تفاوت‌هاي بارزي ديده مي‌شود، به همين سبب، بخش قابل توجهي از تلاش‌هاي تبليغاتي امريكا به نخبگان آن كشور معطوف است. در جنگ عليه عراق، دستگاه تبليغاتي امريكا به سبب درس‌هايي كه از جنگ‌هاي گذشته گرفته بود، اقدامات وسيعي را براي اقناع‌سازي افكار عمومي امريكا و نخبگان و فرهيختگان آن كشور انجام داد. به باور بسياري از محققان، اقدامات دستگاه عمليات رواني امريكا در آن جنگ، موفقيت‌آميز بود. چه بسا، در يك دوره زماني سه ماهه، با بسيج امكانات تبليغاتي، بهره‌گيري از رسانه‌هاي متعدد و متنوع و استفاده از فنون فريب و متقاعدسازي، توانست بيش از دو سوم امريكايي‌ها را اقناع كند كه جنگ عليه عراق ضروري و اجتناب‌ناپذير است. موفقيت دستگاه تبليغاتي امريكا بيش از هر چيزي براي شناسايي دقيق اولويت‌ها و ايجاد تغيير در افكار عمومي تلاش مي‌كند.
واژگان كليدي: افكار عمومي، تيپ‌شناسي افكار عمومي، ترجيح‌هاي سياسي، عمليات رواني، متقاعدسازي، تبليغات، جنگ عراق.

نویسنده: فرانک ال گلداشتاین، دانیل دبلیو کوبویتز

فهم و درك نقش عمليات‌هاي رواني در جنگ دوم خليج فارس مستلزم نگاهي عميق‌تر به تأثيرات اين عمليات‌ها در درگيري‌هاي نظامي است. در شناخت عمليات‌هاي رواني، ما بايد اين عمليات‌ها را در محدوده زمان و به ويژه در ترتيب وقايعي كه به عمليات‌هاي توفان صحرا و سپر صحرا منتهي شد، ارزيابي كنيم. هنگامي كه صدام حسين به تقويت نيروهاي نظامي خود در مرز كويت اقدام كرد، سازمان ملل نسبت به اين امر عكس‌العمل نشان داد و در طي 13 قطعنامه از عراق خواست از تجاوز خود دست بردارد. و نيروهاي خود را از كويت خارج كند، از اين رو، اولتيماتوم و تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي عليه عراق اعمال كرد.

نویسنده: محمدحسين مقدم ـ جواد جمالي

پيروزي نيروهاي ائتلاف در نبرد با عراق، اذهان و افكار ناظران را به چگونگي پيروزي و عوامل مؤثر در پيروزي نيروهاي ائتلاف معطوف كرد. علل موفقيت نيروهاي ائتلاف در نبرد با رژيم بعث چه بود؟ علل موفقيت را در كجا بايد جست؟ اين فصل در صدد آن نيست كه به بررسي تمامي ابعاد و زواياي اين امر بپردازد، بلكه به بررسي نقش و چگونگي تأثير جنگ نرم در پيشبرد و موفقيت استراتژي نظامي امریکا و هم‌پيمانانش در اين نبرد مي‌پردازد. در اين فصل براي سؤالات بالا از زاوية قدرت ـ جنگ نرم ـ پاسخ زير ارائه شده است: جنگ نرم  در موفقيت استراتژي نظامي ايالات متحده نقشی اساسي دارد، البته اين نقش بدان معني نيست كه تأثير ساير عوامل و ابعاد ناديده گرفته شود. اين فصل ضمن بررسي و مفهوم‌شناسي جنگ نرم به طرح نمودهاي آن در صحنه نبرد مي‌پردازد. در پايان، بررسي جلوه‌هاي جنگ نرم، تجهيزات مدرن در عرصه نظامي و عمليات رواني و نبرد تبليغاتي در نبرد سلطه كه از سوي نيروهاي ائتلاف عليه عراق به كار رفت ارائه مي‌شود.

نویسنده: رضا شريفي

چكيده

هدف اصلي مقاله حاضر، شناخت جايگاه اطلاعات در دنياي امروز و رابطه آن با عمليات رواني است. براي درك بيشتر از تعامل اطلاعات با عمليات رواني و بررسي تطبيقي نظام اطلاعات با اقدامات رواني، مؤلف سعي دارد به قياس اين دو عنصر با احساس و ادراك انسان و پيوند آنها در عصر حاضر بپردازد و در ادامه با بررسي چرخه عمليات رواني و ضرورت‌هاي اطلاعاتي در هر يك از مراحل اين چرخه، نقش اطلاعات را در اين زمينه برجسته سازد و نهايتاً با بررسي ملاك‌هاي ارزشيابي و تشخيص اطلاعات مفيد و غيرمفيد در راستاي عمليات رواني، به روش‌هاي بهينه‌سازي درك و تحليل اطلاعات در جهت عمليات رواني اشاره كند. در پايان مي‌توان با جمع‌بندي نكات قابل توجه نحوه به كارگيري اطلاعات در عمليات رواني را بررسي و درك كرد.

نویسنده: آرمين اميني

مقدمه

يكي از ويژگي‌هاي بارز در تاريخ صهيونيستم، وجود دسته‌اي از روزنامه‌نگاران در بين نخبگان اجرايي آنان بوده است. اگر به چهره‌هاي برجسته رويكرد صهيونيستي در ابتداي امر توجه شود، به استثناي دكتر حييم و ايزمن  و قاضي براندايز  تقريباً همگي نخبگان مؤثر صهيونيست، روزنامه‌نگار بوده‌اند. تئودور هرتزل، موس هس، بن گوريون، بن زوي، ناخمان سايكرين، ناحوم سوكولوف، ماركس نوردو، ولاديمير جابوتينسكي، هاري ساكر، ژاكوب دوهاس، از جمله اين افراد به شمار مي‌آيند.

نویسنده: ماركسي. دانكن/ مترجم: پريسا كريمي‌نيا

مقدمه

از آنجا كه نوع عمليات رواني به مأموريت واحد پشتيباني شونده بستگي دارد، در اين نوشتار، به فنون و فرآيندهاي اساسي عمليات رواني، كه فرماندهان و طراحان اين گونه عمليات‌ها براي تكميل مأموريت خود از آنها استفاده مي‌كنند، پرداخته شود. در واقع، مقاله حاضر نشان مي‌دهد كه پرسنل عمليات رواني چگونه مي‌توانند از اين فنون و فرآيندها براي تغيير رفتار مخاطبان مورد نظر، دستيابي به امكانات و سرمايه‌هاي ديگر، طرح‌ريزي و تقويت قدرت و حمايت از طرح عمليات فرماندهي و ستاد، بهره ببرند. البته، بايد يادآور شد كه نبرد عمليات رواني را نبايد با طرح صحنه نبرد  كه در حمايت عمليات رواني است، اشتباه گرفت.

نویسنده: پتر اي وايت نك/ مترجم: حجت‌اله مرادي

مقدمه

طراحان نظامي امريكا در توسعه و اجراي يك عمليات مشترك و چندمليتي (مركب) براي حمله به عراق نقش محوري داشتند. در اين پيروزي، زمان، عاملي تعيين‌كننده و قطعي بود كه اين فرصت ممكن است در آينده فراهم نشود. عمليات رواني در جنگ دوم خليج فارس به تمامي عناصر صحنه نبرد پوشش داد، همچنين كاهش مدت زمان اين منازعه را سبب شد. اگر چه اين عمليات رواني، مطابق با طرح كلي مانور عمليات صورت نگرفت، اما به هر حال، در همه ابعاد، به ويژه در مورد تسليم شدن گروهي نيروهاي عراقي و پيروزي نيروهاي ائتلاف مؤثر بود. با اينكه عمليات رواني در صحنه نبرد مكملي براي عمليات نظامي بود، اما طرح و تأييد اين عمليات، از سطوح پايين به بالا صورت گرفت.

نویسنده: هرت پرت اي فريدمن/ مترجم: مهدي كركي

اشاره

عمليات رواني و كاربرد انواع تاكتيك‌هاي آن مي‌تواند راه پيروزي را مشخص كند. اعلاميه‌هاي عمليات رواني، در حكم پياده‌نظام در طراحي عمليات رواني است. از اعلاميه‌هاي حاضر، به طور مستمر و به منظور تضعيف روحيه سربازان و مردم عراف استفاده شده است. تجربه جنگ‌ها نشان داده است ارتشي كه روحيه خود را از دست مي‌دهد، به شدت تحت تأثير اين اعلاميه‌ها قرار مي‌گيرد. فصلنامه عمليات رواني به منظور آشنايي كارشناسان عمليات رواني با فرآيند طرح‌ريزي و تحليل محتواي اين اعلاميه‌ها به انتشار آنها اقدام كرده است.

نویسنده: فرناز زارعي

سمينار هم‌انديشي تبليغات و دفاع مقدس به كوشش معاونت فرهنگي و پرورشي نيروي مقاومت بسيج، فرهنگسراي پايداري و بنياد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس در 9 شهريور ماه 1382 هم زمان با هفته دفاع مقدس در فرهنگسراي انقلاب برگزار شد. در اين سمينار، شماري از استان دانشگاه، پژوهشگران و محققان حضور داشتند و مقالات و ديدگاه‌هاي خود را ارائه كردند. با توجه به اينكه امروزه دامنه تحقيقات در حوزه دانش روانشاسي و كاربرد اين علم در ميدان جنگ، پيشرفته‌تر شده است؛ هدف از اين نشست، آگاهي بيشتر از روند به كارگيري عمليات رواني در عرصه به ويژه جنگ تحميلي هشت ساله ميان ايران و عراق مي‌باشد.

1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله؛ عوامل شناخت از بعد مخاطب؛ زمان و ويژگي‌هاي آن و گفتمان درگيري و جنگ با محوريت بحث عمليات رواني در بخش نظري مورد بررسي قرار خواهد گرفت و سپس در بخش عملي؛ به دو مورد از تلاش‌هاي مرتبط با عمليات رواني؛ شامل يك عمل مربوط به ساختار عمليات رواني در امريكا پس از 11 سپتامبر و يك مورد روايي مربوط به جنگ سلطه اشاره خواهد شد و در پايان؛ نقش سه عامل شناخت؛ زمان و گفتمان طرح‌ريزي و اجراي عمليات رواني مورد تأييد قرار خواهد گرفت. حقيقت نخستين قرباني جنگ است. (رادياردكيپلينگ)

نویسنده: محمود يزدان فام

انديشه و عقيده قدرتمندترين سلاح‌هاي محسوب مي‌شوند كه بدون آنها همه پرسش‌ها بي‌پاسخ مي‌مانند و هيچ تصميم مناسبي اتخاذ نمي‌شود. در جنگ‌ها، كنترل بر روان خود و تأثيرگذاري بر اذهان نيروها و مردم كشور هدف يكي از مهم‌‌ترين عناصر پيروزي است ؛ موضوعي كه با طراحي يك عمليات رواني مناسب و استفاده از تبليغات و وسايل اطلاعاتي انجام مي‌شود. با اين روش، افكار، احساسات، تمايلات و رفتار دشمن، گروه‌هاي بي‌طرف يا دولت تحت تأثير قرار مي‌گيرد و به سوي اهداف و سياست‌هاي موردنظر سوق داده مي‌شود. (2) اكنون اين پرسش‌هاي اساسي مطرح است كه فرآيند اثرگذاري عمليات رواني بر مخاطبان چگونه است؟ اهداف عمليات رواني كدام است؟ پيام به چه صورت جريان مي‌يابد و چه ويژگي‌هايي دارد؟ گيرندگان پيام عمليات رواني چه كساني هستند و تركيب آنها چگونه است؟

نویسنده: گاري.لي.وايت/ مترجم: سيدحسین محمدي نجم

در آينده نزديك، انقلابي را در عرصه عمليات رواني شاهد خواهيم بود. اينترنت وسيله مناسبي براي محقق شدن اين انقلاب و همچنين براي توسعه قابليت‌هاي عمليات رواني به منظور دستيابي به اهداف مشخص شده در استراتژي امنيت ملي است.  اين مقاله قصد دارد اين موضوع را به شرح زير بررسي كند.
نخست تعريف و توصيف مبسوطي از عمليات رواني ارائه مي‌شود؛ سپس، اهميت تكنيك‌هاي ارتباطات در توسعه شيوه‌هاي اين عمليات مورد بحث قرار مي‌گيرد. در واقع، درك حاصل از اين مفاهيم مي‌تواند بيانگر نقش مهم اينترنت در منحول كردن عمليات رواني باشد. همچنين در اين مقاله، كنترل بازتاب، كه يكي از تاكتيك‌هاي عمليات رواني در آينده است، تشريح مي‌شود. در نهايت، بر اساس شناختي كه از مطالعه اين مقاله بدست مي‌آيد، توصيه‌هايي در راستاي نحوه استفاده از اينترنت براي دگرگون كردن عمليات‌هاي رواني آينده ارائه مي‌شود.

نویسنده: احسان لرافشار

مقدمه

هر چند از گذشته‌هاي دور، صاحبان زر و زور همواره، اخبار، اطلاعات و واقعيت‌ها را تحريف مي‌كردند، به طوري كه برخي از واقعيت‌ها را وارونه مطرح مي‌نمودند تا با اغفال مردم تحت حاكميت خويش، جايگاه رفيع‌شان را مستحكم‌تر و سلطه و اقتدارشان را ديرپاتر كنند، اما در هيچ زماني، به اندازه امروز، اين روند اين چنين آشكارا و مداوم نبوده است.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

همواره اين پرسش اساسي پيش روي عاملان جنگ رواني و متقاعدسازان بوده است كه هيجان و عاطفه چه تأثيري در اثربخشي پيام‌هاي جنگ رواني دارد؟ در راستاي پاسخ بدين پرسش، روان‌شناسان و ديگر دانشمندان علوم رفتاري، با انجام تحقيقات گسترده، گام‌هاي مهمي را برداشته و سرانجام، دريافته‌اند كه پيام‌هاي جنگ رواني به يكي از دو روش پيراموني يا (مركزي) مورد پردازش قرار مي‌گيرند و تأثير هيجان و عاطفه در هر يك از اين دو روش متفاوت است. ديگر اينكه، نظام ذهني آدمي از سه نظام مرتبط به هم تشكيل شده است و در اين ميان، نظام هيجاني به منزله پلي ميان نظام شناختي (اطلاعاتي) و نظم‌دهي (هماهنگ‌كننده) عمل مي‌كند. به همين نسبت، اعتقاد بر آن است كه حتي پيام‌هاي حاوي اطلاعات محض، تنها زماني حملات جنگ رواني را تحت تأثير قرار مي‌دهند كه بار عاطفي داشته باشند، افزون بر آن، نتايج حاصل از مطالعات تجربي ارائه شده در اين نوشتار، بيانگر ارتباط معني‌دار بين حالات خلقي مخاطبان و كيفيت استدلال‌هاي نهفته در پيام‌هاي جنگ رواني است. يافته‌هاي تجربي نشان داده است كه خلق و هيجان بر بسط شناختي پيام‌ها تأثير شگرفي دارد و تأثير اين حالات خلقي بسته به مثبت و منفي بودنشان، در بسط پيام‌ها و اثربخشي فرآيند متقاعدسازي متفاوت است.
تلاش براي متقاعد كردن ديگران، اغلب، با تلاش براي تغيير حالات خلقي و هيجاني آنان همراه است. در تبليغات تجاري، تبليغات سياسي رويارويي‌هاي غيررسمي اجتماعي، تلاش براي ايجاد يك احساس خوب هيجاني در مخاطبان، اغلب، بر اقدام عملي براي متقاعدسازي مقدم است. استفاده فراوان از راهبرد متقاعدسازي و اعتقاد راسخ استفاده‌كنندگان به آن، اثربخشي آن را نشان مي‌دهد. با وجود اين، مكانيسم تأثير حالت خلقي مخاطبان بر فرآيند متقاعدسازي همچنان تا حدي ناشناخته باقي مانده است.

نویسنده: آنجلا لانگو/ مترجم: پ.كريمي

خلاصه

اينترنت، چه در جوامع غرب و چه در جوامعي كه تنها از طريق سايت‌هاي اينترنتي، پست الكترونيكي و اتاق‌هاي چت با جهان خارج آشنا مي‌شوند، ابزار و رسانه اطلاعاتي بسيار مهم و مؤثري است، اما نكته درخور توجه آنكه مانند شمشير دولبه‌اي است؛ زيرا، هيچ يك از دولت‌ها (از نظر قانوني، اجتماعي و سياسي) براي استفاده از اينترنت با محدوديت و ممنوعيتي روبه‌رو نيستند و از طريق آن مي‌توانند به طور مؤثري، حمايت و پشتيباني عموم مردم را جلب كنند و نارضايتي و مخالفت آنها را عليه امريكا و منافع آن برانگيزانند. در نتيجه، ضرورت دارد تا حيطه عمليات رواني نظامي گسترش يابد و اينترنت نيز در آن گنجانده شود. واضح است كه بايد براي لغو يا به روز شدن سياست‌ها و محدوديت‌هاي موجود در زمينه استفاده نيروهاي عمليات رواني از اينترنت اقداماتي صورت گيرد تا اين نيروهاي بتوانند از طيف وسيع رسانه‌ها بهره گيرند و امريكا نيز برتري خود را در اين زمينه از دست ندهد. هر چند، قوانين بين‌المللي موجود، برخي از ابعاد عمليات رواني را محدود مي‌كند، اما هنوز فضاي قانوني بسياري براي ما و ديگران وجود دارد تا با استفاده از فناوري جديد و اينترنت، به اجراي عمليات رواني اقدام كنيم. البته، سياست‌ها و محدوديت‌هاي قانوني موجود بايد تغيير كنند تا نيروهاي عمليات رواني اجازه داشته باشند كه در برابر حملات تبليغاتي و اطلاعاتي دشمن كه بر دستيابي امريكا به اهداف نظامي‌‌اش تأثير دارند، دفاع و با آنها مقابله كنند. اميد است بررسي اين موضوع، اهميت اينترنت در عمليات رواني را روشن‌تر كند و ديگر پژوهشگران و كارشناسان را به ارائه مطالب بيشتري در اين زمينه برانگيزد.

نویسنده: دكتر يونس شكرخواه

دولت‌ها همواره، مسائل بين‌المللي را از جنبه‌هاي سياسي، نظامي، اقتصادي و فرهنگي با انگيزه حفظ تماميت ارضي، رفاه ملي، اقتصادي و فرهنگي، امنيت ملي، پرستيژ ملي و كسب قدرت به منزله يك واقعيت، تجزيه و تحليل كرده‌اند، اما از اين واقعيت مهم‌تر، درك اين نكته است كه امروز، روابط بين‌الملل حكم منبع تغذيه را براي هر ملت دارد.
نويسنده اين مقاله بر اين باور است كه ارتباطات و مسلح شدن به نگرشي ارتباطي اصلي‌ترين حافظ منبع تغذيه مزبور براي حفظ حيات ملت است؛ ملتي كه با انقلاب بزرگ و بي‌سابقه‌اي به نام انقلاب اسلامي به يك الگوي انقلابي بي‌نظير جهاني تبديل شده و در عين حال، براي انديشمندان و نظريه‌پردازان جهان نيز حكم يك الگوي پرمحتواي مطالعاتي را يافته است. اين انقلاب از جنبه مجاري ارتباطي خود، به ويژه از جنبه زيرساخت‌هاي ارتباطي آزمايشگاه بزرگي است كه درس‌هاي بي‌شماري را براي فراگيري در خود جاي داده است؛ درس‌هايي كه جهان در آستانه كسب آنهاست.

نویسنده: رودلومارش/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

درباره قدرت ديگران مي‌توان خود را به حماقت زد، اما درباره ناتواني خود، هرگز. (تئودور دبليو آدورنو)
نظريه‌پردازان پيرو ديالكتيك، هنر توده‌اي مدرن را روشنگري به منزله فريب توده‌ها (1) تلقي و در عين حال، تصور مي‌كردند كه يك عامل سري ناشناس در پشت پرده هست كه سرنخ‌ها را در دست دارد؛ واقعيت‌ها را مخدوش؛ و مردم را با پيام‌هاي خود گمراه مي‌كند. به اعتقاد هورك هايمر  و آدورنو ، بيشترين بخش اين فقر فرهنگي، از شيوه‌هاي توليد و انتشار رسانه‌هاي جمعي ناشي بود كه با اتكا به انتخاب آگاهانه، ارائه و انتشار مسائل و موضوعات رايج، مي‌كوشيدند به صورت هدفمند، عقيده، سليقه و شيوه زندگي تماشاگران، شنوندگان و خوانندگان را شكل دهند و هدايت كنند. آژانس‌هاي خبري و عوامل آنها به جاي برآوردن نيازها، علاقه‌ها و آرزوهاي حقيقي مخاطبان با ارايه برنامه‌هاي پرمحتوا و مناسب و بيداري و تقويت آنان در راستاي استقلال در تفكر و عمل و قضاوت متكي بر موازين خرد، آنها را از طريق پيام‌هاي تبليغاتي، راديو و فيلم به مشتريان و مصرف‌كنندگان خاموش، مطيع و غيرفعالي بدل مي‌كردند. تحميق، تخريب، بي‌تفاوتي، پژمردگي نيروي انديشه و نابودي اراده توده‌ها، پيامد اجتناب‌ناپذير اين نوع رابطه مخرب اجتماعي است كه از طريق سيستم‌هاي رسانه‌هاي گروهي غرب به واحدي كلي تبديل مي‌شود.

نویسنده: حجت‌الله مرادي

دروغ، بخشي از تاكتيك‌هاي جنگ رواني محسوب مي‌شود. در فريب با استراتژي دروغ بزرگ، كوشش مي‌شود تا مخاطب مورد نظر، به سمت يك فضاي رواني متفاوت با واقعيت سوق داده شود. اين فضاي دروني بايد به گونه‌اي بايد ساخته و پرداخته شود كه گروه هدف بدون ابراز مقاومت، در آن فضا قرار گيرد و مفاهيم و علائم انتقالي، مورد قبول و پذيرش او باشد.
از ديدگاه روان‌شناسي، فردي كه در حال منازعه با دشمن است، همواره مي‌كوشد تا خود را در موضع هوشيارانه و غالب نسبت به او قرار دهد؛ زيرا، احساس مي‌كند كه هر لحظه از ناحيه دشمن در معرض خطر قرار دارد و طبيعي است كه در برابر هر حركت و رفتار او نيز حساس باشد و در نتيجه، در مقابل آنها مقاومت كند؛ بنابراين، هنر تاكتيك فريب، شكستن اين مقاومت در حريف يا دشمن است و البته، ترديدي نيست كه اين عمل با ظرافت و دقت خاصي انجام مي‌شود و بيشتر به تجربه و شناخت مجري طرح از گروه هدف بستگي دارد، به منظور روشن شدن بحث و براي نمونه، چند دروغ بزرگ، كه در راستاي منحرف كردن ذهن گروه‌هاي هدف و ديگر دولت‌ها آمده است، ارائه مي‌شود.

نویسنده: استيون كالينز/ مترجم: عبدالمجيد حيدري

چگونگي تأمين پشتيباني مؤثر و به هنگام از فرماندهان تاكتيكي مشكلي است كه امروزه عمليات رواني (2) نظامي با آن روبه‌روست؛ مسئله‌اي كه هيچ يك از كارشناسان عمليات رواني اهميت آن را انكار نمي‌كنند. در واقع، بحث اصلي در اين مورد آن است كه بهترين راه دستيابي بدين هدف، به ويژه با توجه به ضرورت طرح‌ريزي متمركز و اجراي غيرمتمركز عمليات رواني  كدام است؛ مسئله‌اي بسيار مهم است؛ چرا كه تغيير بنيادين محيط اطلاعات جهاني  با مأموريت‌هاي مختلفي همراه شده است كه هم‌اكنون، نيروهاي نظامي در بيشتر موارد، خود را در حال اجراي آنها مي‌بينند. در اين مقاله، به طور كوتاه وضعيت جاري مسائل مربوط به پشتيباني عمليات رواني از فرماندهان تاكتيكي بيان مي‌شود و در اين راستا، عمليات بوسني به منزله مطالعه‌ای موردي براي تأمين پشتيباني عمليات رواني تاكتيكي تحليل و توصيه‌هايي درباره چگونگي رفع ضعف‌هاي موجود در اين حوزه ارائه مي‌شود.

نویسنده: روبرت ولفرام/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

مقدمه

در قرن بيست و يكم، عمليات رواني يكي از مؤثرترين جنبه‌هاي جنگ‌هاي آينده محسوب مي‌شود. به همين دليل، كشور‌هاي غربي، با تمام توان كوشيده‌اند تا خود را از نظر سيستم‌هاي انساني و امكانات مادي تا اندازه‌اي مجهز كنند كه بتواند جنگ نرم‌افزاري را كه ميدان نبرد آن گسترده است و پيامد‌هاي گوناگون آن تمام افراد يك ملت را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، توسعه دهند. بدين ترتيب، بايد پذيرفت كه تمامي افراد يك كشور ـ اعم ازنظامي و غيرنظامي ـ تحت تأثير يك جنگ قرار مي‌گيرند و اگر دولتي يا مسئولان آن نسبت به اين نوع جنگ و شيوه و ابزار آن آگاه يا به تجهيزات كافي براي مقابله با آن مجهز نباشند، سبب نابودي آن ملت مي‌شوند. مقابله حاضر براي روشن شدن بيشتر افكار و عقايد، درباره عمليات رواني طبق آخرين تكنيك‌ها و تاكتيك‌هاي جنگ رواني غرب است كه عليه ديگر دولت‌ها و در راستاي منافع امريكا به كار گرفته شده است.

نویسنده: نيك گراس/ مترجم: دكتر محمدحسين الياسي

مقدمه

راديو سري نوعي تبليغات بسيار مؤثر است كه همواره، از عمليات‌هاي نظامي پشتيباني مي‌كند. چنين راديويي همراه با ديگر تاكتيك‌هاي عمليات رواني و تبليغاتي مانند فرو ريختن اعلاميه و استفاده از بلندگو، مي‌تواند قلب و روان مخاطبان را تسخير كند. هر چند نام راديو سري، عمليات‌هاي آژانس اطلاعاتي و گروه‌هاي چريكي را تداعي مي‌كند، اما ارتش‌هاي دنيا، به ويژه ارتش امريكا، همواره از آن در عمليات‌هاي رواني خويش استفاده مي‌كرده‌اند.
به باور چاك پاين ، عمليات رواني نشر اطلاعات به ظاهر واقعي براي مخاطبان خارجي به منظور پشتيباني از سياست كشور و اهداف ملي است. عمليات رواني، به منزله نوعي نيروي غيرخشونت‌آميز، بر عواملي، مانند منطق، ترس، رغبت و ديگر عوامل رواني تكيه مي‌كند تا هيجان‌ها، نگرش‌ها و رفتارهاي خاصي را در مخاطبان پديد آورد. اين رفتار و نگرش‌هاي دستكاري شده نيز مي‌توانند از جلب حمايت مردم در مورد عمليات‌هاي نظامي تا آماده شدن براي نبرد را در برگيرند.
ارتش امريكا عمليات رواني را به منزله نيروي متكثري مي‌نگرد كه مي‌تواند توانايي‌ها و استعدادهاي غيرخشونت‌آميز رابراي پشتيباني مناسب از نيروها در حين عمليات به حداكثر برسد.

نویسنده: حمید رجب‌نسب

مقدمه
درک مبانی و مشکلات و ماهیت عملیات روانی بدون درک کامل ماهیت هدف‌های آن، امکان‌پذیر نخواهد بود. واقعیت این است که هدف عملیات روانی، نه جسم انسان، بلکه روان و فکر اوست. بر این اساس، مطالعه رفتار اجتماعی در زمینه‌های مربوط به عملیات روانی اهمیت بسزایی دارد و می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند. هدف از  نگارش این مقاله بیان مبانی عملیات روانی و ارتباط آن با علوم سیاسی است.
با توسعه علم روان‌شناسی در قرن نوزدهم و نیز، تحت تأثیر مکاتب روان‌شناسی، جنگ‌های نظامی هم ویژگی روان‌شناختی خاصی پیدا کرد و به دنبال آن، دستیابی به اهداف نظامی با بهره‌گیری از مکانیسم‌های جنگ روانی در سریع‌ترین زمان با کمترین هزینه مادی ممکن شد.

نعمت الله سلیمانی

در دهه‌های اخیر، موضوع جنگ روانی همواره، بحث برانگیز و مبهم و برخورد ما نیز با آن، معمولاً آمیزه‌ای از بیم و امید بوده است. در واقع، نه آنقدر به این موضوع نزدیک شده‌ایم که به شکلی علمی، با موشکافی‌هایی ژرف اندیشانه آن را بشناسیم و نه آنقدر از آن بر کنار و بی‌نیاز بوده‌ایم که بتوانیم یکسره رهایش کنیم و بدان نیندیشیم. به عبارت دیگر، در حالی که با مسئله درگیر بوده‌ایم، شناخت جامعی از آن کسب نکرده‌ایم، صاحب‌نظران جنگ روانی همواره بر این عقیده بوده‌اند که ذهن انسان را می‌توان در سمتی خلاف خواست و اراده او کنترل کرد. به عقیده آنان، انسان آنقدر تأثیر پذیر است که کارشناسان آشنا با فرآیند تفکر، انگیزش و رفتار انسانی می‌توانند کنش‌های انسان را در راستای مطلوب، هدایت کنند.